Είναι ο πιο πολυδιαβασμένος σύγχρονος Έλληνας συγγραφέας στο εξωτερικό. Τα βιβλία του -μυθιστορήματα, με την εξαίρεση μιας συλλογής διηγημάτων- έχουν μεταφραστεί σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες και στην κινεζική κι έχουν γνωρίσει αξιόλογη επιτυχία. Το τελευταίο μυθιστόρημά του «Ο Μεγάλος Υπηρέτης», είναι η κωμικοτραγική ιστορία ενός επιχειρηματία και του υπηρέτη του που οδηγούνται με μικρά βήματα στην πλήρη αντιστροφή των ρόλων τους και στην τελική συντριβή.
Ο Δημήτρης Σωτάκης μίλησε στο ieidiseis τις ημέρες μετά από τη χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων.
Πως ζήσατε το διάστημα της απομόνωσης λόγω πανδημίας; Πως σας επηρέασε προσωπικά και δημιουργικά; Εκτιμάτε ότι οι συνθήκες που διαμορφώθηκαν θα είναι περαστικές ή θα αποκτήσουν μόνιμο χαρακτήρα;
– Ήταν μια αλλόκοτη περίοδος, διαμορφώθηκε μια πρωτόγνωρη ψυχολογία που σταδιακά πήρε μια μορφή. Απόλυτα μη δημιουργική, ήταν μια σχεδόν παρακμιακή περίοδος με κάποιες κρυφές ηδονές μέσα της. Σαφώς και θα είναι περαστικές οι συνθήκες, δεν έχω καμία αμφιβολία για αυτό, οι άνθρωποι θα ζήσουν, ήδη ζουν, όπως πριν, όπως πάντα. Ήταν μια κακή παρένθεση.
Ισχύει η άποψη ότι ο εγκλεισμός ευνοεί την αυτοσυγκέντρωση και τη δημιουργική διαδικασία;
– Καθόλου. Έχω την εντύπωση ότι ο εγκλεισμός ευνόησε την παρακμή και τον αυτισμό που ήδη διαθέταμε. Ό,τι δημιουργήθηκε εν θερμώ, είναι αφελές και μικρής σημασίας, πρέπει να το δει κανείς από απόσταση για να κάνει κάτι μ’ αυτό.
Για κάποιον σαν εσάς που η παραδοξότητα και μια κάποια κλειστοφοβία χαρακτηρίζουν τη δουλειά σας, η πανδημία μοιάζει να αποτελεί ιδανικό φόντο για ένα μελλοντικό μυθιστόρημα. Κάνω λάθος;
– Όχι, έχετε δίκιο. Ιδανικό φόντο δεν είμαι βέβαιος, όμως πράγματι οι συνθήκες που δημιουργήθηκαν λόγω πανδημίας τηρούν τις παραμέτρους κάτω από τις οποίες μπορώ να τοποθετήσω τους ήρωες μου. Σαφώς και δεν θα γράψω κάποιο μυθιστόρημα σε σχέση με αυτό που συνέβη, θα το έβρισκα τρομακτικό, όμως η ατμόσφαιρα είναι εν δυνάμει «δική» μου.
Διαβάζοντας κανείς τον «Μεγάλο Υπηρέτη» δεν μπορεί να αποφύγει τον παραλληλισμό με τον «Υπηρέτη» των Λόουζι / Πίντερ. Έχετε δει την ταινία και, αν ναι, που εντοπίζετε τις διαφορές στη σχέση αφεντικού – υπηρέτη ανάμεσα στην ταινία και βιβλίο σας;
– Δυστυχώς δεν έχω δει την ταινία, μου την προτείνετε;
Οι σχέσεις εξουσίας μοιάζει να σας απασχολούν ιδιαίτερα. Υπάρχουν κατά τη γνώμη σας ισότιμες σχέσεις – σχέσεις που ξεφεύγουν από το δίπολο εξουσιαστής – εξουσιαζόμενος;
– Υπάρχουν άνθρωποι που διαθέτουν μια φυσική αξιοπρέπεια και προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα υγιές περιβάλλον στη σχέση τους. Δεν είναι πολλοί αλλά ευτυχώς υπάρχουν. Οι σχέσεις εξουσίας δεν προκαθορίζονται, προκύπτουν στην πορεία της σχέσης και συχνά κάποιος που εξουσιάζεται σε μια σχέση, εύκολα μπορεί να είναι ο εξουσιαστής στην επόμενη.
Οι επιθυμίες του οδηγούν τον κεντρικό ήρωα της ιστορίας σας, τον επιχειρηματία χωρίς όνομα, στην ολοκληρωτική καταστροφή του. Είμαστε τελικά οι αρχιτέκτονες της πτώσης μας;
– Κατά κάποιο τρόπο, ναι. Εμείς βάζουμε τρικλοποδιές στον εαυτό μας, τείνουμε να είμαστε αυτοκαταστροφικοί και συχνά οδεύουμε συνειδητά προς τον όλεθρο. Οι επιθυμίες είναι μια παγίδα, κατανοητή σαφώς, αλλά μας απομακρύνουν απ’ τη γαλήνη, μας βάζουν σε μια διαδικασία έντασης και ματαιότητας.
Το μέτρο, με την έννοια που του έδιναν στην αρχαιότητα, τι θέσει κατέχει στο δυτικό αξιακό σύστημα;
– Η έννοια του μέτρου δεν είναι ξένη στον δικό μας κόσμο, τουλάχιστον στον τρόπο που εκφέρεται ή διδάσκεται. Θεωρητικά μάλλον οι πολίτες ακόμα βαδίζουν προς αυτή την ηθική κατεύθυνση, όμως οι πράξεις που διαπράττει η ανθρωπότητα δείχνει ότι δεν είναι εφικτό.
Είναι γνωστό το ενδιαφέρον σας για την Κίνα -την επισκέπτεστε, γνωρίζετε τη γλώσσα, την διδάσκετε. Η έννοια της προσωπικής επιθυμίας τι ρόλο παίζει στην σύγχρονη κινεζική κοινωνία; Θα μπορούσε ο «Μεγάλος Υπηρέτης» να διαδραματίζεται στο Πεκίνο;
– Σαφώς ναι. Η σύγχρονη Κίνα διαφέρει από τον τρόπο που είναι δομημένη η Δυτική κοινωνία, ωστόσο τα θέματα που διαχειρίζομαι στον Μεγάλο Υπηρέτη είναι παγκόσμια, σχετίζονται με την υπαρξιακή αγωνία και τις επιθυμίες που πασχίζουμε εκπληρώσουμε και δεν ακουμπάνε σε πολιτικούς, πολιτιστικούς ή γεωγραφικούς συσχετισμούς. Η φύση της προσωπικής επιθυμίας στην Κίνα δεν απέχει-όπως κάποτε-χιλιομετρικά από τη μη κινεζική.
Υπάρχει ένα βιβλίο μυθοπλασίας που πιστεύετε ότι είναι αντιπροσωπευτικό της σύγχρονης Κίνας, το οποίο προτείνετε;
– Θα έλεγα το «Να ζεις» του Γιού Χουά και το «Βάτραχος» του Μο Γιέν.
Πως θα περιγράφατε την διαδικασία της συγγραφής όπως τη βιώνετε εσείς; Είναι κάτι που σας διασκεδάζει, που σας ταλαιπωρεί, που, όσο διαρκεί, θέλετε να το πετάξετε από πάνω σας;
– Η συγγραφή είναι μια ηδονική αγγαρεία. Είναι συχνά μια εξαντλητική διαδικασία , όμως θέλεις πάντα να επιστρέψεις στο κείμενο που δουλεύεις. Κάθε βιβλίο, πάντως, έχει διαφορετική αίσθηση κατά τη διάρκεια της συγγραφής του, κάποια βιβλία με έφθειραν ψυχολογικά, κάποια με διασκέδασαν, κάποια με έβαλαν σε μια ιδιότυπη εγκεφαλική λειτουργία. Κάθε μυθιστόρημα είχε τη δική του αίσθηση.
Τι μπορούμε να περιμένουμε μετά από τον «Μεγάλο Υπηρέτη». Πήρε το μάτι μου κάπου ότι γράφετε ένα θεατρικό έργο…
– Είναι αλήθεια ότι μετά από χρόνια ολοκλήρωσα ένα θεατρικό έργο με τίτλο «Αιώνιο Τραίνο». Με ενδιαφέρει το θέατρο, είναι ένας χώρος με τον οποίον αισθάνομαι οικειότητα, ας περιμένουμε να δούμε τι θα γίνει.
