Ο Τζο Μπάιντεν ανέλαβε την ηγεσία της χώρας του μετά από μια περίοδο σοβαρής απομείωσης του κύρους και της επιρροής των ΗΠΑ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έμοιαζαν επί τέσσερα χρόνια να παρακολουθούν ανήμπορες την άνοδο της ρωσικής επιρροής στη Μέση Ανατολή και την επέκταση της κινεζικής ισχύος σε όλες τις ηπείρους και ασφαλώς στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού.
Ο Μπάιντεν έχει μια ξεκάθαρη ατζέντα αποκατάστασης του αμερικανικού κύρους, επιβεβαίωσης του ηγετικού ρόλου των ΗΠΑ παγκοσμίως και ιδίως στα μάτια των παραδοσιακών συμμάχων τους. Οι ΗΠΑ του Μπάιντεν θέλουν να ανακόψουν τις φιλοδοξίες των ανταγωνιστών τους και να συσπειρώσουν το «δυτικό» στρατόπεδο σε ένα αφήγημα που θέλει έμπρακτα να διαψεύσει τα σενάρια παρακμής και οικονομικής αποδυνάμωσης των δυτικών δημοκρατιών έναντι της ανάδυσης της Κίνας και των συμμάχων της.
Το ίδιο διάστημα, η Τουρκία του Ερντογάν εκδήλωσε φιλοδοξίες περιφερειακής δύναμης μάλλον αναντίστοιχες με την πραγματική της ισχύ, αλλά περισσότερο ανταποκρινόμενες στις φιλοδοξίες πολιτικής επιβίωσης του ίδιου του Ερντογάν. Ο Τούρκος πρόεδρος έχει μια κλασική συνταγή όποτε αντιμετωπίζει δυσκολίες στο εσωτερικό, όπως τη σοβαρή νομισματική κρίση των τελευταίων ετών και τη ραγδαία πτώση της δημοφιλίας του: Τη φυγή προς τα εμπρός. Είναι σαν τον ποδηλάτη που αν σταματήσει το ξέφρενο πετάλι για να πάρει ανάσα, θα πέσει. Προσεγγίζει τη Ρωσία, προσβάλει τη Γαλλία, εμπλέκεται σε όλες τις πολεμικές αναμετρήσεις της ευρύτερης περιοχής, αγνοεί τις επιθυμίες των ΗΠΑ, διαπραγματεύεται με τη Γερμανία και την ΕΕ εργαλειοποιώντας τα εκατομμύρια των προσφύγων που θέλουν να πάνε στη Βόρεια Ευρώπη.
Φαίνεται όμως πως οι ΗΠΑ είναι αποφασισμένες να τον υποχρεώσουν να διαλέξει πλευρά. Την ώρα που πολλοί προεξοφλούσαν την αποχώρηση της Τουρκίας από τη Δύση και την ένταξή της στον άξονα Ρωσία-Κίνας-Ιράν, ο Ερντογάν φαίνεται πολύ λιγότερο σίγουρος για τις επιλογές του και πολύ πιο πρόθυμος να αποκαταστήσει τις σχέσεις του με τις ΗΠΑ.
Οι ΗΠΑ, προκειμένου να επικεντρωθούν στην ανάσχεση της Κίνας, επιθυμούν να σταθεροποιήσουν την περιοχή Ευρώπης-Ρωσίας-Μέσης Ανατολής που περιλαμβάνει και την Τουρκία, να βρουν ένα τρόπο συνύπαρξης όλων και ύφεσης των αντιπαραθέσεων που δεν θα απειλεί τα συμφέροντα των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, αλλά και δεν θα ταπεινώνει τη Ρωσία. Για την Τουρκία του Ερντογάν που περίπου τρεφόταν από την αυξανόμενη αντιπαράθεση ΗΠΑ-Ρωσίας και την αποσταθεροποίηση της Μέσης Ανατολής, οι ΗΠΑ φαίνεται πως επιφυλάσσουν ένα νέο ρόλο, χώρας περισσότερο προβλέψιμης και σχετικά χαμηλότερων φιλοδοξιών. Η συνάντηση Μπάιντεν-Ερντογάν στο περιθώριο της συνόδου του ΝΑΤΟ μπορεί να είναι η αρχή μιας τέτοιας διευθέτησης που θα ταιριάξει στις νέες, αυστηρότερες, ισορροπίες που επιθυμούν οι ΗΠΑ στην ευρασιατική σκακιέρα.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη θα έπρεπε να μπορεί να εκμεταλλευτεί την ανάγκη προσαρμογής του Ερντογάν στη νέα κατάσταση και τη σχετική κάμψη της ξέφρενης ανόδου της ισχύος του, για να θέσει ένα σαφές πλαίσιο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η κυβέρνηση δεν θα έπρεπε να επιδιώκει απλώς ένα ήρεμο καλοκαίρι, χωρίς το περσινό γκριζάρισμα των ορίων της υφαλοκρηπίδας να θυμίσουμε, αλλά τη σαφή δέσμευση της Τουρκίας σε ένα διάλογο που θα οδηγεί σε επίλυση προβλημάτων, αλλά και γνήσια επαναπροσέγγιση της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε ένα «Ελσίνκι plus», όπου η αναθεώρηση της Τελωνειακής ένωσης ΕΕ-Τουρκίας συνδέεται με την προετοιμασία της προσφυγής στη Χάγη για την οριστική διευθέτηση της διαφοράς υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Μια πολυδιάστατη και ενεργητική πολιτική, όπως αυτή που ακολούθησε ο Αλέξης Τσίπρας με τον Νίκο Κοτζιά και τον Γιώργο Κατρούγκαλο, θα έφερνε την Ελλάδα σε μια πλεονεκτική θέση σε μια τέτοια σχετικά ευνοϊκότερη συγκυρία.
Όταν ανασυντάσσονται ισορροπίες και χαράσσονται νέα όρια, δημιουργούνται ευκαιρίες για χώρες σαν την Ελλάδα. Αρκεί να υπάρχει κυβέρνηση που να οσμίζεται τις εξελίξεις και να έχει θέληση και ετοιμότητα να διεκδικήσει αυτά που δικαιούται.
(Ο Γιάννης Μπουρνούς είναι Βουλευτής Ν. Λέσβου, Αναπληρωτής Τομεάρχης Εξωτερικών ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία)