Η πρόσκληση από το ieidiseis.gr για την συγγραφή ενός άρθρου είναι πάντα ευπρόσδεκτη. Αυτή τη φορά προβληματίστηκα όσο ποτέ άλλοτε σχετικά με την θεματολογία του άρθρου καθώς πολλά και ενδιαφέροντα συνέβησαν κατά τη διάρκεια του φετινού – πρωτόγνωρου για όλους – καλοκαιριού.
Για παράδειγμα στα οικονομικά ζητήματα κάλλιστα θα μπορούσε κάποιος να καταπιαστεί με τις διαπιστώσεις και τις προτάσεις της αρχικής έκθεσης της «Επιτροπής Πισσαρίδη». Στην παιδεία να ασχοληθεί με την ορθή απόφαση υποχρεωτικότητας χρήσης μάσκας αλλά και τις τεράστιες ελλείψεις σε ανθρώπινους πόρους και σε υλικό-τεχνολογικό εξοπλισμό.
Όλα αυτά είναι θέματα ιδιαίτερα σημαντικά που αποτελούν αντικείμενα της δημόσιας συζήτησης, εξ ου και έχουν συγκεντρώσει, δικαιολογημένα, το ενδιαφέρον αναλυτών, αρθρογράφων και πολιτικών.
Ωστόσο θεωρώ ότι υπάρχει ένα ευαίσθητο και σοβαρό ζήτημα που ενώ τα σημάδια του είναι εμφανή εδώ και αρκετό καιρό, κάποια χρόνια θα έλεγα, δεν έχει κατορθώσει να αποσπάσει το ενδιαφέρον των ΜΜΕ. Αυτό το θέμα έως σήμερα περνάει κάτω από τα ραντάρ, με ελάχιστες εξαιρέσεις να αναδεικνύουν την σοβαρότητα και την επικινδυνότητα του. Αναφέρομαι στην τάση συντηρητικοποίησης και της ταυτόχρονης όξυνσης της τοξικότητας που περιβάλλει την κοινωνία μας και το πολιτικό σύστημα.
Η ευκολία χρήσης ακραίων εκφράσεων
Βασικά χαρακτηριστικά αυτής της τάσης είναι η ευκολία χρήσης ακραίων εκφράσεων, η επίρριψης- άνευ φυσικά αποδείξεων - κατηγοριών και η χρήση «ετικετών – ταμπελών». Αποσκοπεί δε - πέραν της αποδοκιμασίας των διαφορετικών απόψεων - στον εξοστρακισμό εκείνων που τις εκφράζουν και στην απoενοχοποίηση ακραίων και διχαστικών απόψεων.
Όλα αυτά διανθίζονται ορισμένες φορές με την κατάλληλη ποσότητα fake news και σε άλλες περιπτώσεις με προσεγγίσεις συνωμοσιολογικού χαρακτήρα, αμφισβήτησης του ορθού λόγου και της επιστημονικότητας, «ακλόνητης πίστης σε μύθους και αξιώματα». Η ανάλυση δεδομένων, η επιστημονική έρευνα, η αναζήτηση ρεαλιστικών και συναινετικών λύσεων, ο ανοιχτός και άνευ κραυγών διάλογος, η χρήση της λογικής και της μετριοπάθειας μοιάζουν ουτοπικές προσεγγίσεις μέσα στο συνεχώς διογκούμενο τοξικό περιβάλλον.
Όχι αποκλειστικά η ατομική ευθύνη
Στα ζητήματα της υγείας και της αντιμετώπισης της πανδημίας δεν νοείται η επίκληση αποκλειστικά της ατομικής ευθύνης. Ούτε νοείται η εσκεμμένη υποβάθμιση της συλλογικής προσπάθειας και της σημαντικότητας των πολιτικών αποφάσεων, ειδικά δε όταν αυτές εμπεριέχουν στοιχεία αντιφατικότητας.
Στην οικονομία δεν μπορεί να επιστρέψουμε σε λογικές κοινωνικού αυτοματισμού απέναντι σε κατηγορίες επαγγελματιών που συνέβαλαν και συμβάλλουν στον μέγιστο βαθμό στην αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημικής κρίσης. Αναφέρομαι στους εκπαιδευτικούς, γιατρούς και νοσηλευτές που εξαιρούνται από την κατάργηση του φόρου-εισφορά αλληλεγγύης λόγω της δημοσιοϋπαλληλικής ιδιότητας τους, στο πλαίσιο της επικοινωνιακής ικανοποίησης του θυμικού τμήματος των ψηφοφόρων. Επίσης δεν συνάδει η απεύθυνση κατηγοριών περί “επικίνδυνων, παράλογων, ατεκμηρίωτων, ασόβαρων” προτάσεων για τη λήψη εμπροσθοβαρών μέτρων στήριξης της οικονομίας με το μέγεθος των οικονομικών προκλήσεων και των ανησυχιών νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η προσέγγιση αυτή ακολουθείται από το σύνολο των ισχυρών οικονομιών του πλανήτη, ενώ την ίδια στιγμή στην χώρα μας η ύφεση βαθαίνει και η ανεργία αυξάνει δραματικά.
Η χρήση “ταμπελών” περί “εθνομηδενιστών και προδοτών”
Στην εξωτερική πολιτική δεν νοείται η χρήση “ταμπελών” περί “εθνομηδενιστών και προδοτών” σε εκείνους που προκρίνουν τον διάλογο ως μέσο εύρεσης λύσεων στο ανοιχτό ζήτημα της οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με την Τουρκία. Ζητούμενο είναι η εθνική συναίνεση για την αντιμετώπιση πράξεων και μελλοντικών κινήσεων ενός απρόβλεπτου γείτονα. Ταυτόχρονα δεν μπορεί μέχρι σήμερα να μην έχει ανακληθεί η κατηγορία περί “ανταλλαγής της μη μείωσης των συντάξεων” με τη συμφωνία για το ονοματολογικό του βόρειου γείτονα μας. Μια συμφωνία που αποδεικνύεται ειδικά στις παρούσες συνθήκες επωφελής και για τις δυο χώρες.
Οι μετανάστες και τα …ξερονήσια!
Στη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης είναι αδιανόητο να “στέλνονται στην πυρά ή στο λάκκο των λεόντων” άνθρωποι που υπογραμμίζουν το σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα. Ούτε βοηθάει βέβαια η εσκεμμένη απόκρυψη του μεγέθους ενός παγκόσμιου προβλήματος, η εθελοτυφλία στην ουσιαστική άρνηση διαμοιρασμού των ανθρώπινων ροών σε ευρωπαϊκό επίπεδο και η εναπόθεση του βάρους της διαχείρισης αποκλειστικά στα ακριτικά νησιά προκειμένου να μην δυσαρεστήσουμε εκλογικά κοινά στην ηπειρωτική χώρα.
Όταν ιδέες περί “απέλασης των μεταναστών” και “χρήσης των υποδομών σε ξερονήσια” , με αποτυπωμένη τη δραματική ιστορικότητα τους στην μνήμη ενός σημαντικού τμήματος του ελληνικού λαού, γίνονται από πολιτικούς και ταυτόχρονα trend στα social media δεν μπορεί να μην γίνονται αντιληπτές οι πληγές που ανοίγονται στο σώμα της κοινωνίας.
Όσον αφορά στις αντιδράσεις, ευτυχώς από μια ισχνή μειοψηφία, στις επιστημονικές οδηγίες χρήσης προστατευτικών μέτρων υγείας θα τις κατατάσσαμε στην κατηγορία του γραφικού αν δεν ήταν τόσο επικίνδυνες καθώς τις ακολουθεί, δυστυχώς, μερίδα των συμπολιτών μας.
Η πολιτική ευθύνη και τα κυβερνητικά στελέχη
Από την παραπάνω μερική καταγραφή γεγονότων, γίνεται σαφές ότι σημαντικό μερίδιο ευθύνης φέρει μέρος του πολιτικού κόσμου, που ενστερνίζεται και συμβάλλει ενεργά στη γονιμοποίηση του τοξικού κλίματος και στη συντηρητικοποίηση της κοινωνίας, καθώς πιστεύει ότι αυτή η στρατηγική θα αποφέρει εκλογικά οφέλη. Σε αυτή την κατεύθυνση κινούνται στελέχη και από την κυβερνώσα παράταξη παρά το γεγονός ότι αυτή η ρητορική δεν συνάδει με την ιδεολογική πλατφόρμα τους. Η επίκληση της φιλελεύθερης ταυτότητας δεν είναι αυταπόδεικτη. Ο λόγος και οι πράξεις οφείλουν να συνάδουν και με τις ιδέες του χώρου αλλά και με τους εκφρασμένους στόχους περί συναίνεσης και κοινής εθνικής προσπάθειας.
Την ίδια στιγμή ο προοδευτικός κόσμος πρέπει να ενσκήψει στο συγκεκριμένο ζήτημα, να ανησυχήσει και να ασχοληθεί με την διαμορφωθείσα κατάσταση, ενώ είναι αυτονόητη η αποφυγή ανάλογης μεθοδολογίας και ρητορικής. Η πανδημική κρίση μας εξαναγκάζει να αναθεωρήσουμε αρκετές από τις σκέψεις και τις λογικές του παρελθόντος. Το συλλογικό οφείλει να επικρατήσει του ατομικού όχι μέσω της επιβολής αλλά διαμέσου μιας διαδικασίας διαλόγου, αλληλεπίδρασης και χειραφέτησης της κοινωνίας. Είναι καθήκον για την σύγχρονη Αριστερά και τον προοδευτικό πολιτικό χώρο να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των καιρών και τις ανάγκες του μέλλοντος προτάσσοντας ένα σύγχρονο κοινωνικό υπόδειγμα. Πρόκειται για δύσκολο αλλά απαραίτητο εγχείρημα.
Η επόμενη ημέρα απαιτεί συναινέσεις
Το επόμενο διάστημα θα φέρει την κοινωνία αντιμέτωπη με σοβαρά προβλήματα που θα απειλήσουν την κοινωνική συνοχή. Η κατασκευή “εσωτερικών και εξωτερικών εχθρών” – δεν αναφέρομαι σε υπαρκτούς κινδύνους – αποπροσανατολίζει προσωρινά και επιφέρει πρόσκαιρα οφέλη. Μακροπρόθεσμα λειτουργεί ως παράγοντας όξυνσης της κοινωνικής αναστάτωσης και πρόκλησης δυσάρεστων φαινομένων όπως η εκδήλωση αντισυστημικών κατ΄ επίφαση πρακτικών. Η επόμενη ημέρα απαιτεί συναινέσεις στην εύρεση λύσεων σε πολλαπλά επίπεδα – οικονομία, κοινωνικά ζητήματα, πανδημία, εξωτερική πολιτική, κλιματική αλλαγή. Ο πολιτικός κόσμος οφείλει να ανταποκριθεί στις προκλήσεις και στις απαιτήσεις των καιρών.