Φτάσαμε στο τέλος μιας μακράς διαδρομής. Κλείνει μια μεγάλη δίκη της νεότερης ελληνικής ιστορίας, η μεγαλύτερη διεθνώς δίκη νεοναζί μετά τον πόλεμο. Στο δικαστήριο έχουν αποδειχτεί τα πάντα: στρατιωτικού τύπου δομή και ιεραρχία, modus operandi, μοτίβο της βίας, επιθέσεις από τάγματα εφόδου, εκπαίδευση στα όπλα, ναζιστικός χαρακτήρας, επιβουλή κατά του πολιτεύματος. Έχουν αναγνωριστεί οι φυσικοί αυτουργοί από τα θύματά τους, έχουν υποδειχθεί οι ηθικοί αυτουργοί. Η Χρυσή Αυγή (ΧΑ) μπορεί πλέον να διδάσκεται ως εμβληματική περίπτωση εγκληματικής οργάνωσης. Τα μέλη της ΧΑ διώκονται για εγκλήματα του κοινού ποινικού δικαίου. Η ναζιστική ιδεολογία, οι σβάστικες στα μπράτσα, τα χιτλερικά λάβαρα δεν ήταν παρά το πλαίσιο της εγκληματικής δράσης. Δε δικάστηκαν επειδή ορκίζονταν στο λάβαρο του Γ’ Ράιχ. Δικάστηκαν ως συνδικάτο του εγκλήματος. Η ναζιστική ιδεολογία ήταν το πλαίσιο και το κίνητρο της βίας.
Η δίκη τούς ξεγύμνωσε. Αυτοί που κομπορρημονούσαν και ζητούσαν δήθεν τηλεοπτική κάλυψη για να καταπέσει η «σκευωρία», γρήγορα έφτασαν να κρύβονται. Άρχισε το τρελό σπινάρισμα των εκβιασμών: καταγγελίες, αποχωρήσεις, καρφώματα, απειλές για αποκαλύψεις. Εκείνοι που «ακόνιζαν τις ξιφολόγχες στα πεζοδρόμια», που «θα έρχονταν και η γη θα τρέμει», εξαφανίστηκαν. Και ο λαλίστατος φυρερίσκος που εξαπέλυε απειλές και ύβρεις εναντίον των αντιπάλων του, αυτός που κρυβόταν πίσω από τους φουσκωτούς μπράβους του, αποδείχθηκε ολίγιστος και ψοφοδεής. Αρνήθηκε την πραγματικότητα, αρνήθηκε «συναγωνιστές» του, αρνήθηκε τις ιδέες του, αρνήθηκε τον ίδιο του τον εαυτό. Όπως έκανε πάντα. Ο παντοδύναμος αρχηγός δεν ήξερε τάχα τι γινόταν στην οργάνωση, δεν ήξερε τίποτα για μέλη, τοπικές, σύμβολα, χαιρετισμούς, βία, εγκλήματα. Ένα ανθρωπάριο.
Φτάσαμε λοιπόν στο τέλος. Η δικαστική απόφαση μπορεί να σώσει την τιμή της δικαιοσύνης δηλώνοντας ουσιαστικά πως δε γίνεται να θεωρείται νόμιμο κοινοβουλευτικό κόμμα μια οργάνωση με παραστρατιωτικό βραχίονα που δρα στο δρόμο. Αναμένοντας την απόφαση μπορούμε να κοιτάμε την επόμενη μέρα. Σοφότεροι, κοινωνικά, πολιτικά, με επίγνωση των λαθών που μας οδήγησαν εδώ. Λάθη των θεσμών, της πολιτικής τάξης, των ΜΜΕ.
Ας σκεφτούμε πόση παθολογία της δημόσιας ζωής περιέχει το εξής στιγμιότυπο: στην επέτειο της Σφαγής των Καλαβρύτων ο πολιτικά απόγονος των Ιταλών φασιστών και των Γερμανών ναζί έβρισκε βήμα στη δημόσια τηλεόραση της Ελληνικής Δημοκρατίας και έβγαζε πατριωτικές κορώνες. Γιατί; Επειδή δεν τραβήχτηκαν εγκαίρως κόκκινες γραμμές. Επειδή βουλευτές δημοκρατικών κομμάτων στέκονταν δίπλα σε χρυσαυγίτες σε δημόσιες τελετές, ταξίδευαν μαζί τους στο ακριτικό Καστελόριζο, υπουργοί τους καλούσαν για ενημέρωση για τα «εθνικά» θέματα. Το θηρίο κανονικοποιήθηκε, εξανθρωπίστηκε.
Παρ’ όλα αυτά καταφέραμε να τους οδηγήσουμε στο σκαμνί. Είναι συλλογικό μας κατόρθωμα και ας οφείλεται σε λίγους, σε πολύ λίγους ανθρώπους. Και μπορούμε να σκεφτόμαστε αναστοχαστικά: πόσο αίμα, πόσος πόνος, πόσος φόβος θα είχε αποφευχθεί αν η ελληνική δημοκρατία αντιμετώπιζε εξαρχής, ως όφειλε, την οργανωμένη ακροδεξιά τρομοκρατία όπως κάθε τρομοκρατία.
Παρά την πρωτοφανή κινητοποίηση των τελευταίων ημερών και την αντίδραση «Δεν είναι αθώοι», το ακροδεξιό φαινόμενο εξακολουθεί να είναι πολύ ισχυρό. Θα είμαστε εδώ και θα το παλεύουμε και την επόμενη μέρα. Αυτή την ώρα όμως προέχει η ετυμηγορία. Για «να ξεμπερδεύουμε με αυτό το μόρφωμα, να ξεμπερδέψει η κοινωνία από αυτό που λέγεται φασισμός-ναζισμός και να πάει εκεί που ήταν, στα έγκατα της γης, στις τρύπες τους», όπως είπε η εμβληματική Μάγδα Φύσσα.
(Ο Κωστής Παπαϊωάννου είναι εκπαιδευτικός, τ. ΓΓ Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων)