Aπό το Κατάρ μέχρι την Σομαλία, από την Μέση Ανατολή μέχρι το Καύκασο και από την Μεσόγειο μέχρι την βόρειο Αφρική και την Μαύρη Θάλασσα, απλώνεται ο Ερντογάν ως «περιφερειακός ταραξίας» εκμεταλλευόμενος την αδράνεια των ΗΠΑ και τις ΕΕ.
Με την οικονομική βοήθεια του Κατάρ που για πολλοστή φορά επισκέφτηκε χτες ο Ταγίπ Ερντογάν, η Τουρκία επιχειρεί να αναβιώσει το νεο-οθωμανικό όραμα μιας νέο-αποικιακής δύναμης.
Καθώς η Αμερική και η Ευρώπη είναι απορροφημένες με την εγχώρια δυσλειτουργία τους δεν αντιλαμβάνονται πόσο γρήγορα οι διεθνείς κανόνες αλλάζουν εν απουσία τους.
Από την υποσαχάρια Αφρική έως την Κεντρική Ασία, σε μια συνεχόμενη ζώνη αποτυχημένων και αδύναμων κρατών επιχειρείται η κυριαρχία τους από νεο- αποικιακές δυνάμεις και τζιχαντιστές.
Σύμφωνα με τον Ερντογάν, τον Χαμενεϊ και πολλούς άλλους ηγέτες της περιοχής, εάν εν απουσία των ισχυρών δυνάμεων δεν εκμεταλλευτούν οι ίδιοι αυτές τις αδυναμίες των χωρών της περιοχής , κάποιος άλλος θα το κάνει.
Ο Ερντογάν με την τελευταία παρέμβαση του στη σύγκρουση Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν, επεκτείνει τις περιπέτειες της χώρας του από τον Καύκασο έως την Βόρεια Αφρική και από την Μέση Ανατολή έως την Ανατολική Μεσόγειο , εγείροντας ερωτήματα σχετικά με τον αμφιλεγόμενο ρόλο της Άγκυρας ως μείζονος περιφερειακού ταραξία .
Ωστόσο δεδομένης της απότομης συρρίκνωσης του ΑΕΠ της Τουρκίας (μείωση 11% από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο), πώς μπορεί η Άγκυρα να διεξάγει πολέμους σε τουλάχιστον τέσσερα μέτωπα;
Η Αμερική και η Ευρώπη απορροφημένες με την εγχώρια δυσλειτουργία, δεν αντιλαμβάνονται πόσο γρήγορα οι διεθνείς κανόνες αλλάζουν εν απουσία τους. Από την υποσαχάρια Αφρική έως την Κεντρική Ασία, σε μια συνεχόμενη ζώνη αποτυχημένων και αδύναμων κρατών επιχειρείται η κυριαρχία τους από νεο- αποικιακές δυνάμεις και τζιχαντιστές.
Μισθοφόροι «μιας χρήσης»
Η ανάπτυξη φτηνών -μίας χρήσης- συριακών και Λιβυκών μισθοφόρων, και γενναιόδωρων πιστωτικών γραμμών από το Κατάρ, επιτρέπουν στον Ερντογάν να κατευθύνει ένα κύμα επεκτατικών νεο-οθωμανικών εθνικιστικών συναισθημάτων, χωρίς να έχει χιλιάδες θύματα Τούρκων στρατιωτών.
Υπάρχει μια ανεξάντλητη προσφορά απελπισμένων Σύρων οι οποίοι, με την προοπτική των 1.500 δολαρίων το μήνα για να ταΐσουν τις οικογένειές τους, είναι πρόθυμοι να προσφέρουν πάσα υπηρεσία στην Τουρκία.
Σύριοι στο Αζερμπαϊτζάν είπαν στους δημοσιογράφους ότι προσλήφθηκαν ως «φρουροί ασφαλείας», μόνο για να βρεθούν αντιμέτωποι με τον θάνατο σε πολεμική ζώνη. Οι πιο ενθουσιώδεις Σύριοι μισθοφόροι της Τουρκίας προέρχονται συχνά από εξτρεμιστικές ομάδες. Ωστόσο η νέα μόδα των μισθοφόρων προκαλεί και παρενέργειες. Ενώ το Ιράν έδειξε σε άλλα φτωχά κράτη τον δρόμο με την ανάπτυξη μισθοφόρων μέσω παραστρατιωτικών οργανώσεων για να σπείρει το χάος σε ολόκληρη την περιοχή, η χρήση πολιτοφυλακών της Τουρκίας ακριβώς πάνω από τα βόρεια σύνορα του Ιράν κινδυνεύει να προκαλέσει εθνικές συγκρούσεις και αυτονομιστικές τάσεις σε όλη την Ισλαμική Δημοκρατία.
Η παρέμβαση του Ερντογάν στις περιφερειακές κρίσεις μέσω μισθοφόρων στρατιωτών αντικατοπτρίζει την επιθυμία να αναδιαμορφώσει τη θέση της Τουρκίας στη διεθνή σκηνή.
Αναθεωρητική στρατηγική
Αλλά τι ακριβώς θέλει να πετύχει;
Ο Ερντογάν συχνά - πυκνά διαμαρτύρεται για «αδικίες» που συντελέστηκαν εις βάρος της Τουρκίας μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως ότι περιορίστηκε η θαλάσσια πρόσβαση της χώρας του στο Αιγαίο !
Σε όλες σχεδόν τις ομιλίες του, ο Ερντογάν εμφανίζει τη χώρα ως θύμα.
Η εμμονή του Τούρκου Προέδρου στην αναβίωση του οθωμανικού παρελθόντος της Τουρκίας έχει πλέον γίνει αντιληπτό στους πάντες. Οι ωμές παρεμβάσεις του στην Συρία , το Βόρειο Ιράκ, την Λιβύη και τώρα στο Αζερμπαιτζαν, προδίδουν την επιθυμία του για αναμόρφωση της γεωπολιτικής κατάστασης της περιοχής υπό μια αναδυόμενη, στρατοκρατούμενη Τουρκία. Είναι αποκαλυπτικός ο παρεμβατικός ρόλος του Ερντογάν στο Αζερμπαϊτζάν για τη διαμάχη Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Παρεμβαίνει ως ο επικεφαλής των τουρκικών λαών, ωθώντας τον πρόεδρο του Ilham Aliyev να μην αποδεχτεί μια άνευ όρων εκεχειρία με την Αρμενία.
Όπως και στην Λιβύη δεν στέλνει στο Αζερμπαϊτζάν τακτικό Στρατό αλλά μισθοφόρους, αμούστακα και ανήλικα παιδιά από τις πληγείσες περιοχές της Συρίας. Ο Ερντογάν καταδεικνύει με τον τρόπο αυτό ότι αντιμετωπίζει την ευρύτερη περιοχή και τους λαούς της ως πρώην οθωμανικά εδάφη και υποκείμενα που μπορεί να χειριστεί !
Η ανορθόδοξη προσέγγιση Ερντογάν στις περιφερειακές συγκρούσεις βάζει την Τουρκία σε μια μοναδική, αν και δύσκολη, θέση.
Παρά το γεγονός ότι είναι σημαντικό μέλος του ΝΑΤΟ, ωστόσο η Συμμαχία τον κοιτάζει πλέον με καχυποψία διότι ερμηνεύει ως ασαφή και ύποπτη την συμμαχία του με Ρωσία - Κίνα και Ιράν.
«Λυκοφιλίες»
Αλλά και αυτή η σχέση της Τουρκίας με την Ρωσία μόνο ως «λυκοφιλία» μπορεί να χαρακτηριστεί. Μπορεί η εμμονή των ΗΠΑ κατά της προμήθειας των S-400 από την Τουρκία να φέρνουν πιο κοντά τον Ερντογάν με τον Πούτιν, ωστόσο οι διάφορες των δυο χωρών παραμένουν μεγάλες στα υπόλοιπα «κοινά μέτωπα» στην Συρία και την Λιβύη.
Οι Ρωσο-τουρκικές τριβές στις κοινές περιπολίες στην βόρειο Συρία και κυρίως στο Ιντλίπ είναι καθημερινές. Η Ρωσία αντιδρά σφόδρα στην επιθέσεις της Τουρκίας κατά των Κούρδων που τους αντιμετωπίζει ως τρομοκράτες, αφήνοντας στο απυρόβλητο τους μαχητές του ISI!
Η Τουρκία έχει γίνει μέρος του προβλήματος που εμποδίζει μια πολιτική λύση στην εννιάχρονη συριακή σύγκρουση. Κατηγορείται ότι μετέφερε συριακούς πρόσφυγες για να κατοικήσει εγκαταλελειμμένες συριακές κουρδικές πόλεις στο βόρειο τμήμα της χώρας.
Είναι σαφές ότι οι συμμαχίες του Ερντογάν με τη Μόσχα και την Τεχεράνη παραμένουν εύθραυστες. Οι πολιτικές της Τουρκίας έχουν πολώσει τον σουνιτικό κόσμο και τον έχουν απομονώσει από τους γείτονές της.
Και ενώ στην Συρία, Ρωσία - Τουρκία θεωρούνται «σύμμαχοι», στη Λιβύη ο Ερντογάν τάχθηκε με την αντίθετη πλευρά της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNA) και στράφηκε κατά του Εθνικού Στρατού της Λιβύης του Χαλίφα Χαφτάρ που στηρίζει η Μόσχα. Η υποστήριξη Ερντογάν στο GNA έχει υπερβεί τη διπλωματική υποστήριξη: Παραβιάζει τα ψηφίσματα του ΟΗΕ στέλνοντας όπλα και μισθοφόρους για να στηρίξει την εύθραυστη κυβέρνηση της Τρίπολης. Ο Ερντογάν υπογράφει επίσης μια παράνομη θαλάσσια συμφωνία με τον πρωθυπουργό του GNA Fayez Al-Sarraj που καταπατά την κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και της Αιγύπτου. Η Τουρκία συμπεριφέρεται στη Λιβύη ως πρώην οθωμανικό έδαφος και ο Ερντογάν δεσμεύεται ότι η Τουρκία δεν θα φύγει ποτέ, κινδυνεύοντας να τινάξει στον αέρα τις ενδο-λιβυκές ειρηνευτικές συζητήσεις που θέτουν επιτακτικά την απομάκρυνση όλων των ξένων παικτών.
Τόσο στη Συρία όσο και στη Λιβύη, η συγγένεια του Ερντογάν με τη «Μουσουλμανική Αδελφότητα» υπήρξε βασικός ιδεολογικός παράγοντας για τη χάραξη της πολιτικής του.
Η φρενίτιδα Ερντογάν με τις στρατιωτικές παρεμβάσεις και τους μεγαλοϊδεατισμούς του πλήττει την τουρκική οικονομία. Οι δίμηνοι λεονταρισμοί του τουρκικού Στόλου στην Ανατολική Μεσόγειο υπολογίζεται ότι ξεπερνάει τα 150 εκατομμύρια δολάρια!
Και επειδή οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο κρίνονται στα ΑΤΜ, αναπόφευκτα η δημοτικότητα του Ερντογάν κλυδωνίζεται. Και δεν είναι μόνο η κατάρρευση της λύρας αλλά και η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οι διώξεις και η διαίρεση της τουρκικής. Γι αυτό αναλυτές της Δύσης δεν αποκλείουν ότι ο Ερντογάν μπορεί σύντομα να βρεθεί αντιμέτωπος με πολλές προκλήσεις εξωτερικής πολιτικής.
Ο Ερντογάν μπερδεύεται στα πόδια του Πούτιν στο Καύκασo
Tώρα ο Ερντογάν βρίσκεται απέναντι από τον Πούτιν όχι μόνο στην Λιβύη αλλά και στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ενώ η συμφωνία τους στη βόρεια Συρία κρέμεται από μια κλωστή.
Στο Καύκασο ήδη ο Πούτιν αισθάνεται την ενοχλητική ανάσα του Ερντογάν και είναι βέβαιον ότι τον αγριεύει όπως η αρκούδα που ξυπνάς απότομα από την χειμερία νάρκη.
Η στάση του Τούρκου Προέδρου στον Καύκασο, που εμφανίζεται ως είναι υπέρτατος διαιτητής μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας, εξοργίζει την Μόσχα που είναι υποχρεωμένη να υπερασπιστεί την Αρμενία.
Θα ήταν ειρωνικό εάν η Μόσχα που έχει δυναμική παρουσία σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή αφήνει την πίσω πόρτα του Ρωσικού Καυκάσου ανοιχτή στην Τουρκία. Θα είναι καταστροφικές οι συνέπειες για τη Ρωσία εάν ο Καύκασος και πάλι τυλιχθεί στις φλόγες.
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν παρεμβαίνει απροκάλυπτα στον Καύκασο, όχι ως πυροσβέστης αλλά ως εμπρηστής. Το αφήγημα του είναι ότι: «Ήρθε η ώρα να τερματιστεί η κατοχή του εδάφους του Αζερμπαϊτζάν από την Αρμενία».
Ο Ερντογάν προετοίμαζε καιρό τώρα τον εμπρησμό στον Καύκασο. Πολύ πριν έναρξη των εχθροπραξιών στο Ναγκόρνο Καραμπάχ από τις Αζέρικες και Τουρκικές δυνάμεις, η Άγκυρα είχε ξεκινήσει την προσπάθεια πρόσληψης Σύριων μισθοφόρων για την αποστολή τους στον Καύκασο καταρρίπτοντας έτσι το επιχείρημα ότι απλώς απάντησαν στην πρόκληση των Αρμενίων.
Πετρέλαιο και Όπλα
Βεβαίως και το Αζερμπαϊτζάν χρησιμοποίησε τα έσοδα από το πετρέλαιο για να δημιουργήσει ένα τεράστιο στρατιωτικό πλεονέκτημα. Την τελευταία δεκαετία οι στρατιωτικές δαπάνες ξεπέρασαν τα 24 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ την ίδια περίοδο οι αμυντικές δαπάνες της Αρμενίας μόλις έφτασαν τα 4 δισεκατομμύρια δολάρια για την Αρμενία.
Το Ισραήλ εξόπλισε το Αζερμπαϊτζάν
Το Ισραήλ διαδραμάτισε έναν πιο αθόρυβο ρόλο στην οπλισμό του Αζερμπαϊτζάν. Μεταξύ 2006 και 2019 το Ισραήλ προμήθευσε στο Αζερμπαϊτζάν όπλα αξίας περίπου 825 εκατομμυρίων δολαρίων, καθώς εξαρτάται ενεργειακά (πετρέλαιο) σε μεγάλο βαθμό από το Μπακού. Πρωταρχικό κίνητρο της ισραηλινής βοήθειας στο Αζερμπαϊτζάν είναι το Ιράν.
Σήμερα η παγκόσμια ανησυχία εστιάζεται στην απειλή του Αζερμπαϊτζάν ότι τα πυραυλικά της συστήματα είναι ικανά να χτυπήσουν τον Σοβιετικό πυρηνικό σταθμό της Αρμενίας.
Γιατί το Ιράν δεν θέλει τους Τούρκους στον Καύκασο
Ιδιαιτέρως ανήσυχο είναι και το Ιράν από τις εντάσεις στο Καύκασο , οι οποίες προκαλούν ήδη αναταραχές στον τεράστιο πληθυσμό της Αζερίας (περίπου 20% των Ιρανών πολιτών). Οι Αζέριοι συνηθίζουν να αναφέρονται στο βορειοδυτικό Ιράν ως Νότιο Αζερμπαϊτζάν και η Περσία έχει μακρά ιστορία να κυριαρχείται από τουρκογενείς στο βορεινό τμήματα της.
Κατά την τελευταία χιλιετία, οι κυριότερες πολιτικές δυναστείες του Ιράν - οι Σελτζούκοι, Σαφάβι, Αφσχάρις και Κατζάρ - ήταν ως επί το πλείστον Τούρκοι. Έτσι, παρά το γεγονός ότι οι Αζέριοι του Ιράν είναι Σιίτες, η Τεχεράνη παρέχει υποστήριξη στον σύμμαχό του, τη Χριστιανική Αρμενία.
Το μυστικό του Καυκάσου
Αλλά για να δούμε τι κρύβεται πίσω από τις αψιμαχίες του Καυκάσου;
Μετά τον Α ´ Παγκόσμιο Πόλεμο, η νεοσύστατη Σοβιετική Ένωση προσπάθησε να διασκεδάσει τις ανησυχίες της Τουρκίας και όρισε την ορεινή επαρχία Ναγκόρνο-Καραμπάχ να ανήκει στο Αζερμπαϊτζάν αν και η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού (95%) ήταν Αρμένιοι.
Το 1991, καθώς η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν αναδύθηκαν από τα ερείπια της Σοβιετικής Ένωσης ως ανεξάρτητα κράτη, ξεκίνησαν μια μακρά σύγκρουση για τον έλεγχο της επαρχίας.
Η κατάπαυση του πυρός το 1994 είχε ως αποτέλεσμα το Ναγκόρνο-Καραμπάχ να απολαμβάνει de facto αυτοδιακυβέρνηση, διατηρώντας παράλληλα στενούς δεσμούς με την Αρμενία.
Το Μπακού και η Άγκυρα έχουν από καιρό βάλει στόχο να επαναφέρουν στην δικαιοδοσία του Αζερμπαϊτζάν την αμφισβητούμενη περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ
Το μικρό, Αρμενικό έθνος είναι απόγονος ενός αρχαίου χριστιανικού πολιτισμού. Την τελευταία χιλιετηρίδα η Αρμενία απολάμβανε σύντομες περιόδους ανεξαρτησίας λόγω της διαδοχικής κυριαρχίας από την περσική, οθωμανική και ρωσική αυτοκρατορία. Ο καταπιεστικός ξένος παράγοντας είχε ως αποτέλεσμα οι Αρμένιοι να διασκορπιστούν σε όλο τον κόσμο! Οι αναμνήσεις της γενοκτονίας πριν από έναν αιώνα τροφοδοτούν τους διαρκείς Αρμενικούς φόβους για τις εχθρικές προθέσεις της Τουρκίας. Περιτριγυρισμένη από εχθρικά-εκφοβιστικά κράτη, η ίδια η ύπαρξη της Αρμενίας είναι ένα θαύμα.
Το «Αφρικανικό όνειρο» του Ερντογάν
Μια άλλη ελάχιστα γνωστή αλλά σημαντική τουρκική προσέγγιση ήταν στην Αφρική. Η Τουρκία είχε προηγουμένως δηλώσει το 2005 ως «Έτος της Αφρικής» και το ακολούθησε με ουσιαστικές αλληλεπιδράσεις με διαφορετικές χώρες. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η διπλωματική της παρουσία έχει επεκταθεί από 12 σε 42 πρεσβείες, ο αριθμός των δρομολογίων της Turkish Airlines προς την ήπειρο έχει αυξηθεί από τέσσερις σε 60 και η Άγκυρα έχει πλέον 46 επιχειρηματικά συμβούλια σε ολόκληρη την ήπειρο. Αυτές οι πρωτοβουλίες απέδωσαν συγκεκριμένα οφέλη.
- Η Τουρκία έχει μια στρατιωτική βάση στη Σομαλία.
- Μια 99ετή μίσθωση του νησιού Suakin στην Ερυθρά Θάλασσα από το Σουδάν
- «Στρατηγική συνεργασία» με την Αιθιοπία, που σημαίνει ότι υποστηρίζει την Αντίς Αμπέμπα στη διαμάχη της με την Αίγυπτο για το ζήτημα των υδάτων του Νείλου.
Η Τουρκία επίσης κοιτάζει την Νιγηρία και το Τσαντ ως πιθανούς στρατιωτικούς εταίρους.