Δύσκολο να είσαι δημοσιογράφος σήμερα. Πάντα ήταν, αλλά τώρα η κατάσταση έχει χειροτερεύσει. Πλέον «αφεντικά» δεν είναι παραδοσιακοί «εφημεριδάδες», όπως παλιότερα η Βλάχου, ο Λαμπράκης και άλλοι. Τώρα η πλειοψηφία των ΜΜΕ ελέγχεται από τον Μαρινάκη, τον Βαρδινογιάννη, τον Αλαφούζο, τον Κυριακού κλπ. Επιχειρηματίες που αντιμετωπίζουν τα ΜΜΕ που ελέγχουν, σαν ένα από τα καράβια τους ή σαν μια «γαλέρα»… Δύσκολο να είσαι δημοσιογράφος όταν βλέπεις με πόση ευκολία «κόβεται» το άρθρο της Έλενας Ακρίτα και απολύεται η Δήμητρα Κρουστάλλη…
Πρέπει να γράψεις σύμφωνα με τις διαθέσεις του ιδιοκτήτη ή σύμφωνα με την δημοσιογραφική σου προσέγγιση (όταν βέβαια αυτές οι δύο δεν ταυτίζονται); Δύσκολο να είσαι δημοσιογράφος, να έχεις αρθρογραφήσει κατά της συμφωνίας των Πρεσπών («προδοτική», «εθνική μειοδοσία», «εκχώρηση της ιστορίας και της γλώσσας μας» κλπ) και τώρα να πρέπει να υπερασπιστείς τις διερευνητικές με την Τουρκία… Δύσκολο να είσαι δημοσιογράφος όταν καλείσαι να αντιμετωπίσεις σαν «ροζ υπόθεση κλειδαρότρυπας», τις καταγγελίες για βιασμούς, για κακοποίηση, για άσκηση βίας, για εξευτελισμό. Ορισμένα από αυτά μπορεί και να σου θυμίζουν το εργασιακό σου περιβάλλον…
Η δημοσιογραφία απαιτεί και συμβιβασμούς, αυτό το αγνοεί μόνο όποιος δεν έχει εργαστεί ποτέ του σε ΜΜΕ. Το θέμα είναι οι αντιστάσεις και οι «κόκκινες γραμμές» που βάζει ο καθένας μας, πόσο συμβιβασμό «αντέχει»... Και δεν είναι εύκολες αυτές οι «κόκκινες γραμμές» γιατί μπορεί να οδηγούν σε ανεργία, σε έξοδο από το επάγγελμα ή ακόμα και σε απαξίωση. Όμως οι δημοσιογράφοι (όπως και όλοι μας) χαρακτηριζόμαστε από τα «όχι» που λέμε στη ζωή μας! Αυτά μας καταξιώνουν ή μας απαξιώνουν.
Υπάρχει και ένα άλλο ζήτημα: Τα άτομα που δεν φέρουν ηθικό φορτίο, που είναι αμόρφωτοι ή που απλά βρέθηκαν σε ένα επάγγελμα χωρίς να έχουν κατανοήσει τι ακριβώς καλούνται να κάνουν. Πρόθυμοι να υπηρετήσουν επακριβώς την «κατεύθυνση» που τους δίνει ο αρχισυντάκτης, ο διευθυντής ή ο ιδιοκτήτης. Υπάρχουν βέβαια και αυτοί που σε κάνουν να είσαι περήφανος, αυτοί που τελικά αντέχουν στον χρόνο, αυτοί που σε πείθουν ότι αξίζει να τους εμπιστευτείς την ενημέρωση σου. Αυτοί δεν αποτελούν «προϊόν» μιας συγκεκριμένης ιδεολογίας, δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας πολιτικής τοποθέτησης, αλλά διαχέονται μέσα στο δημοσιογραφικό σώμα οριζόντια. Ορισμένοι μάλιστα έχοντας υψηλή θέση στην ιεραρχία ενός ΜΜΕ και ανάλογο μισθό και προβολή, ρισκάρουν πολλά περισσότερα λέγοντας τα δικά τους «όχι». Η δημοσιογραφική «πιάτσα» γνωρίζει το ποιος δίνει μάχη για την αξιοπρέπεια της δημοσιογραφίας, ποιος έχει φτάσει σε παραίτηση.
Ο δημοσιογράφος μπορεί να κάνει ανεπηρέαστος από εξωτερικούς παράγοντες την δουλειά του χωρίς να φοβάται μηνύσεις και αγωγές; Κανονικά θα έπρεπε, αν και υπάρχουν νόμοι που δεν τον καλύπτουν. Βέβαια το ζήτημα της προστασίας της ελευθεροτυπίας αφορά τους δημοσιογράφους, όχι όσους συμπεριφέρονται και αρθρογραφούν «κατ’εντολήν» χωρίς να σέβονται την αλήθεια, πολύ περισσότερο όταν εν γνώσει τους λένε ψέματα, συκοφαντούν και σκοπεύουν στη μείωση της προσωπικότητας «του εχθρού»…
Υπάρχει και ο «καταναλωτής» των ειδήσεων. Όλοι εμείς οι πολίτες οι οποίοι διαμαρτυρόμαστε για την ποιότητα των ειδήσεων και τελικά επιλέγουμε τα χειρότερα ΜΜΕ, τις χειρότερες εκπομπές, τους πιο «γραφικούς» δημοσιογράφους. Εμείς οι ίδιοι που βλέπουμε ένα δελτίο ειδήσεων βρίζοντας και την επόμενη ημέρα ξαναβλέπουμε το ίδιο δελτίο… Κάποια στιγμή σταματάμε να βρίζουμε και αρχίζουμε να αποδεχόμαστε ότι «έχουν και αυτοί ένα δίκιο»…
Η υπόθεση δημοσιογραφία, η υπόθεση ενημέρωση, δεν μπορεί να αποτελούν ένα «παιχνίδι» στα χέρια επιχειρηματιών και διαπλεκομένων συμφερόντων. Η υπόθεση δημοσιογραφία είναι θέμα δημοκρατίας. Η εργασία «δημοσιογράφος» δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται με τα ίδια κριτήρια που αντιμετωπίζεται μια άλλη δουλειά. Δεν μπορεί απλά να δέχεται εντολές τύπου «σήμερα ψήνουμε τυρόπιτες και αύριο θα κάνουμε ψωμιά». Η υπόθεση «ενημέρωση» αν δεν γίνεται με υπευθυνότητα, μπορεί να παράξει φαινόμενα σαν την εισβολή των υποστηρικτών του Τράμπ στο Καπιτώλιο, να παράξει αρνητές της πανδημίας, να παράξει φασισμό.
Δυστυχώς η υπόθεση ενημέρωση πάντα αποτελεί «μήλο της έριδος» μεταξύ όσων δραστηριοποιούνται στην κοινωνία, την οικονομία, την πολιτική. Σήμερα βρίσκεται στη χειρότερη κατάσταση ελεγχόμενη σε τεράστιο ποσοστό από την κυβέρνηση και συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα, όχι πάντα τα πιο τίμια, ούτε τα πιο ικανά, σίγουρα όμως τα πιο αδίστακτα!
Δεν είναι εύκολο να είσαι δημοσιογράφος, όπως επίσης δεν είναι εύκολο να είσαι ενημερωμένος πολίτης, να είσαι υπεύθυνος πολίτης, να είσαι ενεργός πολίτης. Όλα αυτά όμως πάνε μαζί. Αν ο δημοσιογράφος είναι μόνος, τότε είναι πιο εύκολο να πει το «ναι» σε κάθε προτροπή (ή εντολή) να κινηθεί πέρα από το ηθικό και το πραγματικό, την «δική του αλήθεια»… Οι θεσμικοί εκπρόσωποι μας πρέπει να καταλάβουν ότι τρέφουν ένα τέρας το οποίο κάποια στιγμή θα κατασπαράξει και τους ίδιους αν δεν δράσουμε όλοι εγκαίρως. Και το «εγκαίρως» είναι τώρα.
Ο Γιάννης Κορωναίος είναι δημοσιογράφος
