Λίγες μέρες μετά την θετική πολυμερή πρωτοβουλία του Φόρουμ «Φιλία» στην Αθήνα, μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου, Γαλλίας, Αιγύπτου, Μπαχρέιν, Σαουδικής Αραβίας και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, την οποία ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ χαιρέτισε, η χώρα μας βρέθηκε προ εκπλήξεως:
Ολοένα και περισσότερες πηγές αναφέρονται σε συμφωνία Ισραήλ και Αιγύπτου για μεταφορά του φυσικού αερίου του μεγάλου ισραηλινού κοιτάσματος «Λεβιάθαν» στην τελευταία, χωρίς καμία αναφορά στον αγωγό EastMed.
Όπως είναι φυσικό, η προοπτική αυτή δημιουργεί εύλογες αμφιβολίες για το μέλλον του αγωγού, ο οποίος συμφωνήθηκε ακριβώς για να μεταφέρει φυσικό αέριο από το Ισραήλ και την Κύπρο στην Ευρώπη.
Από το βήμα της Βουλής ρώτησα τον Υπουργό Εξωτερικών εάν αιφνιδιάστηκε από την εξέλιξη αυτή, όπως και από την ανάλογα μη προβλέψιμη δήλωση του μεταβατικού πρωθυπουργού της Λιβύης (τον οποίο στήριξε με δηλώσεις της η κυβέρνηση) ότι υποστηρίζει πλήρως το παράνομο τουρκολιβυκό σύμφωνο. Δεν έλαβα καμία απάντηση.
Στη συνέχεια, κατά την διάρκεια της τακτικής κυβερνητικής ενημέρωσης, σε ερώτηση δημοσιογράφου εάν υπάρχει απόφαση της Αιγύπτου να μην περνά ο EastMed από την Κύπρο και εάν ο κ. Μητσοτάκης έχει αναλάβει να «γνωστοποιήσει» την απόφαση αυτή στην Κύπρο, η τελούσα χρέη κυβερνητικού εκπροσώπου κυρία Πελώνη απέφυγε να απαντήσει ευθέως.
Δήλωσε, επιλέξει: «Είναι λογικό δύο χώρες της περιοχής, το Ισραήλ και η Αίγυπτος, να εξετάζουν σχέδια και εναλλακτικές οδεύσεις, δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι αυτό είναι ανταγωνιστικό, αλλά συμπληρωματικό στα υφιστάμενα σχήματα». Η υπεκφυγή είναι προφανής: Πρώτον, η Αίγυπτος δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος στην συμφωνία για τον EastMed.
Δεύτερον, ο τελευταίος δεν αποτελεί «υφιστάμενο», αλλά μελλοντικό σχήμα. Τρίτον και σημαντικότερο, δεν μπορεί να θεωρείται «λογικό» να παραμερίζεται η Ελλάδα και η Κύπρος από αποφάσεις που ευθέως τις αφορούν.
Ούτε υπάρχουν οι τεχνοοικονομικές δυνατότητες και οι ποσότητες φυσικού αερίου για να κατασκευασθεί ο αγωγός Eastmed Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας και παράλληλα ένας δεύτερος «μη ανταγωνιστικός» προς αυτόν αγωγός Ισραήλ-Αιγύπτου.
Ακόμα εντονότερη απορία γεννά το γεγονός ότι σε ανάλογη ερώτηση στην Κύπρο προς τον εκπρόσωπο του Προέδρου Αναστασιάδη κ. Παπαδόπουλο, αυτός απάντησε εντελώς σε άλλο μήκος κύματος από την κυρία Πελώνη, διαψεύδοντας τις προαναφερθείσες πληροφορίες και διαβεβαιώνοντας ότι δεν υπάρχουν αλλαγές στην όδευση του αγωγού.
Άλλη πληροφόρηση έχει ο ένας ηγέτης και άλλη ο άλλος; Γνωρίζει ή όχι ο κ. Μητσοτάκης προθέσεις της αιγυπτιακής πλευράς για «εναλλακτικές οδεύσεις»; Αν τις γνωρίζει, γιατί παρέλειψε να ενημερώσει τον κ. Αναστασιάδη;
Και ενώ η κυβέρνηση αφήνει να διαρρέονται πληροφορίες κατά τις οποίες ήταν, τάχα, πλήρως ενήμερη των αιγυπτιακών προθέσεων, πραγματοποιήθηκε τηλεφωνική επικοινωνία Μητσοτάκη-Σίσι και ανακοινώθηκε αιφνιδιαστικό ταξίδι του ΥΠΕΞ στην Αίγυπτο, εξελίξεις που φαίνονται να διαψεύδουν τις διαρροές αυτές.
Σε κάθε περίπτωση, τα κενά και οι αντιφάσεις αυτές επιβεβαιώνουν πλήρως την κριτική μας για έλλειψη στρατηγικής εκ μέρους της κυβέρνησης. Αυτή περιορίζεται να αντιδρά αμυντικά και αντανακλαστικά στις κινήσεις της Τουρκίας ή των άλλων «παικτών» της περιοχής, χωρίς να εντάσσει τις κινήσεις της σε ένα εθνικό, δικό μας σχεδιασμό.
Όταν αυτό συμβαίνει σε σχέση με τον EastMed, η σύλληψη του οποίου είχε σαφή και συγκεκριμένο γεωστρατηγικό προσανατολισμό, χωρίς καμία προηγούμενη συνεννόηση με την Κυπριακή Δημοκρατία, είναι προφανές ότι οι ανησυχίες μας εντείνονται.
Και, προφανώς, οι ανησυχίες αυτές δεν καθησυχάζονται από άλλες κινήσεις της Αιγυπτιακής πλευράς, όπως είναι οι πρόσφατες προκηρύξεις αδειών ερευνών για υδρογονάνθρακες από την Αιγυπτιακή Κρατική Εταιρία Πετρελαίου EGAS, με τρόπο που αποδέχεται τις διεκδικήσεις της Άγκυρας για υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ ανατολικά του 28ου Μεσημβρινού.
Ο κ. Μητσοτάκης οφείλει άμεσα να δώσει σαφείς και καθαρές εξηγήσεις. Πρέπει να διευκρινίσει εάν η Ελλάδα εξακολουθεί να συντονίζει την πολιτική της με την Κυπριακή Δημοκρατία. Πρέπει να ξεκαθαρίσει εάν θα συνεχίσει την πολιτική αγωγών στην Ανατολική Μεσόγειο που έχει σκοπό και την ενίσχυση των θέσεων της χώρας σε σχέση με την υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ της.
Εάν δεν μπορεί να υποστηρίξει αποτελεσματικά αυτήν την πολιτική, όπως και μια πολιτική θετικής ατζέντας/μηχανισμού κυρώσεων στις ευρωτουρκικές σχέσεις, θα πρέπει να το πει ξεκάθαρα. Σε αυτήν την περίπτωση όμως, πρέπει να μας πει ποια είναι η δική του στρατηγική για την επίλυση της διαφοράς μας με την Τουρκία για υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ.
Αλλιώς δικαιώνει όλους όσοι διαπιστώνουν, όπως πρόσφατα η καθηγήτρια Μαριλένα Κοππά (iEidiseis 20/2/2021 «Σε αναζήτηση στρατηγικής ή "βλέποντας και κάνοντας"») ότι η κυβέρνηση απλώς δεν διαθέτει καμία στρατηγική.
Η εξαιρετικά επικίνδυνη - για την ειρήνη και τα εθνικά μας συμφέροντα - εναλλακτική είναι να σύρεται συνεχώς πίσω από τις εξελίξεις σε εντάσεις που δημιουργούν ή σχέδια που επιβάλλουν τρίτοι, ενώ παράλληλα επιχειρεί να καλύπτει την διπλωματική της ανυπαρξία με την αγορά πανάκριβων εξοπλισμών.
(Ο Γιώργος Κατρούγκαλος είναι Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου, Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Β1 Τομέα Αθήνας)
