Ένα διαζύγιο είναι μια τραυματική εμπειρία για όλα τα μέλη μιας οικογένειας που διαλύεται και κυρίως για τα παιδιά. Έζησα κι εγώ αυτή την εμπειρία με όλο το ψυχικό κόστος της. Και κύριο μέλημα μας, μαζί με τον τέως σύζυγο μου, υπήρξε η προστασία των παιδιών μας.
Διαπίστωσα τότε ότι το ισχύον Οικογενειακό Δίκαιο είναι από τα πιο προοδευτικά στην Ευρώπη με παιδοκεντρικό χαρακτήρα. Είναι σύμφωνο προς το Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο και κατοχυρώνει τα δικαιώματα των γονέων σε εξίσου επιμέλεια, κατόπιν μεταξύ τους συμφωνίας. Με βάση την υπάρχουσα νομοθεσία εμείς επιλέξαμε τη συναίνεση και- μιας και είχαμε αντίστοιχα εισοδήματα -ένα είδος οικονομικής συν επιμέλειας. Τα παιδιά έμειναν μεν μαζί μου - όπως προτείνει ο νόμος- αλλά ο πατέρας τους μπορούσε να τα επισκεφθεί και να τα φιλοξενήσει όποτε ήθελε αλλά και μπορούσε, χωρίς κανένα περιορισμό και χωρίς «φορετά» μαθηματικά μοντέλα καταμερισμού χρόνου.
Η αλήθεια είναι όμως ότι η ερμηνεία και η αξιοποίηση του υπάρχοντος νόμου δε γίνεται πάντα σωστά. Αρκετές μάλιστα φορές οδηγεί σε ακραίες αποφάσεις και έκρυθμες καταστάσεις. Και τα παιδιά γίνονται τρόπαια η εξιλαστήρια θύματα εκβιασμών και εκδικητικών τάσεων από πληγωμένες η απλά τυχοδιωκτικής φύσης μητέρες η σκληρούς και αδιάφορους πατεράδες. Και έτσι υπάρχουν θαυμάσιοι μπαμπάδες που στερούνται την επικοινωνία με τα παιδιά τους η πληρώνουν παράλογες διατροφές για να εξακολουθεί η τέως σύζυγος να ζει «μεγάλη» ζωή... Από την άλλη έχουμε περιπτώσεις «αξιότιμων» μπαμπάδων, οι οποίοι σύρουν συζύγους στα δικαστήρια για ψιχία διατροφής, αποκρύπτοντας -κατά τα «γνωστά»- τα μεγάλα τους έσοδα και εξαντλώντας τες οικονομικά. Και άλλων πλήρως αδιάφορων να έχουν επικοινωνία με τα παιδιά τους ή να καταβάλουν το ο,τιδήποτε. Και έχω αρκετά τέτοια παραδείγματα στο στενό μου κύκλο.
Δε φταίει όμως κατά τη γνώμη μου η νομοθεσία αυτή κάθε αυτή, αλλά η κακή χρήση της. Και σίγουρα υπάρχουν περιθώρια για βελτίωση σε πολλά επίπεδα. Μέσα από δομές ψυχολογικής στήριξης γονιών και παιδιών. Μέσω εκπαίδευση δικαστικών αρχών για δικαιότερη και ταχύτερη διεκπεραίωση πολύχρονων εκκρεμών υποθέσεων που ταλανίζουν κυρίως τα παιδιά. Και ταυτόχρονα μέσα από συντονισμένες ενέργειες για να επιταχυνθεί η επίτευξη της έμφυλης ισότητας στη χώρα μας. Μιας χώρας ουραγού στην Ευρώπη στο θέμα αυτό, που αποτελεί τροχοπέδη σε πολλά άλλα κρίσιμα θέματα , συμπεριλαμβανομένης μιας δίκαιης και ισότιμης δυνατότητας γονικής μέριμνας και επιμέλειας. Γιατί η ισότητα μεταξύ των δύο φύλων και η εξασφάλιση των δικαιωμάτων των παιδιών και κάθε μέλους της οικογένειας πρέπει να αποτελεί τη βάση μιας υγιούς οικογενειακής ζωής. Κα μιας υγιούς ανάπτυξης των παιδιών, ακόμα και μετά το διαζύγιο των γονιών τους.
Το συμφέρον και η ανάπτυξη του παιδιού σχετίζεται άμεσα με το περιβάλλον που ζει. Και το περιβάλλον διαμορφώνεται κατά βάση από τους γονείς και το σχολείο, αλλά όχι μόνο. Επηρεάζεται από τα ΜΜΕ, τις ταινίες, τα σίριαλ ακόμη και τις διαφημίσεις και τα πρότυπα που προβάλλουν. Επηρεάζεται από το ήθος και τις δεξιότητες των λειτουργών, και φυσικά από τους νόμους της πολιτείας, οι οποίοι πρέπει να δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου παιδιά και γονείς δεν θα απαξιώνονται, δεν θα απειλούνται και δεν θα κακοποιούνται.
Λόγω της πολύχρονης ενασχόλησης μου με θέματα ισότητας, διαπίστωσα πρόσφατα ότι υποβόσκει ένα ευαίσθητο θέμα που δεν έχει δει επαρκώς το φως της δημοσιότητας και για το οποίο έκανα μια μικρή διερεύνηση.. Συγκεκριμένα, υπάρχει σχέδιο νόμου που φαίνεται ότι ανατρέπει απότομα εύθραυστες ισορροπίες και σε μια πρώτη ανάγνωση λειτουργεί σαν να εξυπηρετεί συγκεκριμένα συμφέροντα. Πρόκειται για το νομοσχέδιο τροποποίησης του Οικογενειακού. Δικαίου, το οποίο βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση έως τη 1η Απριλίου Το νομοσχέδιο έχει αρκετά θετικά σημεία, όπως την πρόβλεψη διαμεσολάβησης πριν συρθεί κανείς στα δικαστήρια. Και προβλέπει- μεταξύ άλλων- ένα είδος υποχρεωτικής συνεπιμέλειας, με ενισχυμένο καταμερισμό του χρόνου των παιδιών υπέρ των μπαμπάδων τους. Και έτσι εμμέσως το θέμα της διατροφής τίθεται σε αμφισβήτηση ενώ δημιουργεί και μια σειρά από άλλες στρεβλώσεις.
Ένα νομοσχέδιο λοιπόν που στη βάση του είναι «προχωρημένο», αλλά που από παιδο-κεντρικό και μητερο- κεντρικό γίνεται ξαφνικά πατερο-κεντρικό. Με κύριο στόχο τη τιμωρία «κακών» τέως συζύγων και μητέρων. Γιατί ισόρροπο δεν μοιάζει να είναι, εφόσον δεν φαίνεται να διασφαλίζει την ψυχική ισορροπία του παιδιού και την αρμονία όλων των μελών της οικογένειας. Αυτή η νέα οριζόντια επέμβαση του νομοθέτη στην οικογενειακή ζωή των πολιτών φοβάμαι ότι θα ωθεί τους «θιγέντες» να προσφεύγουν μαζικά στα δικαστήρια. Η υποχρέωση δε των δικαστών να εναρμονιστούν με το προωθούμενο νέο νομικό πλαίσιο, δεν θα είναι υπέρ των συμφερόντων του παιδιού́. Ενώ αντίθετα δημιουργεί́ κινδύνους για αυτά.
Όσο δε αφορά το πολύ πιθανόν ενδεχόμενο αντιδικίας περί́ μη ορθής άσκησης της μέριμνας, που προβλέπει το νομοσχέδιο, αυτή ευνοεί βασικά όσους έχουν «γερή́ τσέπη».
Το θέμα είναι ευρύ και πολύπλοκο και δεν είμαι νομικός για να ισχυριστώ ότι έχω αναλύσει όλες τις πτυχές του. Η άποψη μου (από όσα έχω μέχρι στιγμής κατανοήσει) είναι ότι η ελληνική κοινωνία και οι οικογένειες δεν έχουν προετοιμαστεί για τέτοιες τομές, οι οποίες έχουν εφαρμοστεί σε βάθος δεκαετιών σε άλλες ώριμες κοινωνίες. Πιστεύω μάλιστα ότι είναι επικίνδυνο μοντέλο για κοινωνίες όπου η ενδοοικογενειακή βία, η έμφυλη ισότητα στην εργασία και τις αμοιβές αλλά και η εκπαίδευση και η λειτουργία του δικαστικού κλάδου και των κοινωνικών λειτουργών εξακολουθούν να είναι προβληματικές.
Σε αυτή́ τη φάση λοιπόν, και με την οικογενειακή βία και την γυναικεία ανεργία να ανεβαίνουν δραματικά στην COVID εποχή́ μας, ειδικά στην ελληνική επαρχία, το νομοσχέδιο είναι εν δυνάμει επικίνδυνο για τα παιδιά́ που κινδυνεύουν να βρεθούν στην επιμέλεια βίαιου γονιού. Και παρά τις προθέσεις του νομοθέτη, η αλλαγή́ αυτή είναι ακόμη πιο άστοχη και τιμωρητική για τους οικονομικά ασθενέστερους , δηλαδή για τους άνεργους και ευάλωτους οικονομικά́ άνδρες και (κυρίως) γυναίκες.
Αυτό που με ανησυχεί επίσης, όχι μόνο ως φεμινίστρια και μητέρα, αλλά και ως πολίτης, είναι τα εξής που είδα στο τύπο και στο διαδίκτυο
- Το Υπουργείο Δικαιοσύνης παρέκαμψε το πόρισμα της ειδικής νομοπαρασκευαστικής επιτροπής υπό την προεδρία του κ. Ιωάννη Τέντε (Επίτιμου Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου) και δεν διαβουλεύτηκε με δικαστές, δικηγόρους ψυχιάτρους και λοιπούς επιστημονικούς φορείς.
- Το καθ’ ύλην αρμόδιο Υφυπουργείο για την Δημογραφική και Οικογενειακή Πολιτική – τέως Γραμματεία Ισότητας - δεν συμμετείχε στις διαδικασίες
- Επίσης η Επιτροπή για το οικογενειακό δίκαιο και τη συναινετική συνεπιμέλεια, η οποία απαρτίζεται από 23 γυναικείες οργανώσεις δεν προσεκλήθη, παρά τις προσπάθειές της, στον δημόσιο διάλογο με ισότιμους όρους και ούτε συμμετείχε στην νομοπαρασκευαστική επιτροπή
Φαίνεται λοιπόν ότι υπάρχει ένα λόμπι ισχυρών «μπαμπάδων», με πρόσβαση σε υψηλά κλιμάκια, που προωθούν το θέμα με κοντόφθαλμη οπτική μη επιτρέποντας να ακουστεί́ η «αντίθετη» άποψη για προαιρετική και συναινετική συνεπιμέλεια από́ μεγάλο τμήμα της κοινωνίας. Ρίχνοντας πχ μια ματιά στο group ενεργοί μπαμπάδες στο fb, διαπίστωσα ότι επιδιώκουν ισόχρονη συνεπιμέλεια και εναλλασσόμενη κατοικία για τα παιδιά, κάτι που υπήρχε φωτογραφικά αρχικά στο νομοσχέδιο και ευτυχώς άλλαξε, γιατί προφανώς δεν ήταν η ώρα του..
Η ελπίδα μου είναι ότι θα πρυτανεύσει η κοινή λογική. Γιατί είναι άστοχο εν μέσω πανδημίας, και των όσων δεινών φέρει, να μεθοδεύεται η ανατροπή (αντί για την βελτίωση του) ενός νόμου που είναι σε μεγάλο βαθμό δημοκρατικός, παιδοκεντρικός και ισότιμος, μετατρέποντας το παιδί́ σε τρόπαιο και βαλίτσα…
Η Αναστασία Σιδέρη είναι Χημικός Μηχανικός, Επικοινωνιολόγος, Επίτιμη Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Γλασκώβης