Η Πρωτομαγιά κάθε χρόνο είναι ημέρα των εργατών, των αγώνων, των διεκδικήσεων. Δεν είναι αργία, είναι απεργία. Συγκεντρώσεις, πορείες, συνθήματα. Ημέρα που κανείς δεν ξεχνά. Οι εργάτες όλου του κόσμου τιμούν την εξέγερση των εργατών του Σικάγου, της «μητέρας» των μαχών της εργατικής τάξης.
Όλα άρχισαν τον Μάη του 1886 τότε που τα εργατικά συνδικάτα ύψωσαν το ανάστημά τους διεκδικώντας ωράριο στις 8 ώρες και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Το βασικό αίτημά τους συνοψίζεται σε μια πρόταση: «8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ελεύθερο χρόνο, 8 ώρες ύπνο». Εκείνη την Πρωτομαγιά, πριν από 133 χρόνια, στη δυναμική πορεία πήραν μέρος περίπου 90.000 απεργοί, ενώ σε ολόκληρη τη χώρα συμμετείχαν στην απεργία πάνω από 350.000 εργάτες από 1.200 εργοστάσια των ΗΠΑ.
Άνδρες με τις γυναίκες και τα παιδιά τους ξεχύνονται στις λεωφόρους για να διαδηλώσουν ειρηνικά. Τρεις μέρες αργότερα, σε συγκέντρωση για τη συμπαράσταση των απεργών, στην πλατεία Χέιμαρκετ, οι αστυνομικές δυνάμεις παίρνουν εντολή να διαλύσουν τους διαδηλωτές. Μια βόμβα που πέφτει στο μέρος των αστυνομικών πυροδοτεί το κλίμα. Τότε, αρχίζουν οι πυροβολισμοί και οι βιαιοπραγίες. Είναι ακόμα άγνωστος ο ακριβής αριθμός των θυμάτων, αφού πολλοί τραυματισμένοι έχασαν τη μάχη για τη ζωή.
Η Πρωτομαγιά όμως, ως εργατική γιορτή, καθιερώνεται κάποια χρόνια αργότερα, στις 20 Ιουλίου 1889 κατά τη διάρκεια του ιδρυτικού συνεδρίου της Δεύτερης Διεθνούς (Σοσιαλιστικής Διεθνούς) στο Παρίσι, σε ανάμνηση εκείνου του ξεσηκωμού των εργατών του Σικάγου.
Η βάναυση καταστολή δεν έλειψε και από τις ελληνικές συγκεντρώσεις που πραγματοποιήθηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα, με τις κινητοποιήσεις να οξύνονται το 1936 στη Θεσσαλονίκη. Αστυνομία και στρατός άφησαν πίσω τους 12 νεκρούς και 300 τραυματίες. Δολοφονίες, οι οποίες ενέπνευσαν τον Ρίτσο για να γράψει τον «Επιτάφιο». Ο 25χρονος Τάσος Τούσης ήταν ο πρώτος νεκρός.
Η συνταρακτική φωτογραφία της χαροκαμένης μάνα του, πάνω από το άψυχο σώμα του γιού της, γεννά το «Πού Πέταξε Τ’ Αγόρι Μου», σε μουσική σύνθεση του Θεοδωράκη:
Την 1η Μαΐου του 1944, ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς συνέπεσε με την άνανδρη εκτέλεση 200 Ελλήνων κομμουνιστών και αριστερών αγωνιστών, οι οποίοι μεταφέρθηκαν στο σκοπευτήριο της Καισαριανής (από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου) από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής. Η ιστορία είχε γραφτεί ξανά με «κόκκινα» μοιρολόγια.
