Ο πλέον ισχυρός σεισμός μέχρι σήμερα στις Κυκλάδες, έγινε το βράδυ της Δευτέρας 10/2 με το επίκεντρο μεταξύ Αμοργού και Σαντορίνης. Ο σεισμός των 5,3 Ρίχτερ έγινε αισθητός όχι μόνο στη Σαντορίνη, αλλά και στην Αθήνα και την Κρήτη. Σύμφωνα με το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο το εστιακό βάθος της δόνησης ήταν 17 χιλιόμετρα.
Όπως είναι φυσικό, ο ισχυρότερος σεισμός που έχει καταγραφεί το τελευταίο διάστημα στο τόξο Σαντορίνη – Αμοργός, προκαλεί νέο κύκλο ανησυχίας για τη σεισμική ακολουθία. Ωστόσο, το μέγεθος είναι εντός των σεναρίων στα οποία έχουν αναφερθεί οι επιστήμονες.
«Έκλεισε η μικρή χαραμάδα αισιοδοξίας» διαπίστωσε ο καθηγητής σεισμολογίας Γεράσιμος Παπαδόπουλος μετά τον τελευταίο σεισμό στις Κυκλάδες. Όπως έγραψε στο προφίλ του στο facebook:
«Άλλος ένας δυνατός σεισμός στη Σαντορίνη 5,3 από το Γεωδυναμικό ή 5,2 από το Ευρώ Μεσογειακό Κέντρο. Έκλεισε τη μικρή χαραμάδα αισιοδοξίας».
Ο χορός των Ρίχτερ συνεχίστηκε, 37 λεπτά μετά τα μεσάνυχτα της Δευτέρας προς Τρίτη (11/2).
Σύμφωνα με το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Αστεροσκοπείου Αθηνών, ο σεισμός είχε ένταση 5 Ρίχτερ. Η δόνησε έγινε σε εστιακό βάθος 13,3 χλμ και το επίκεντρο εντοπίζεται 17 χλ, ΝΝΔ της Αρκεσίνης Αμοργού.
Στη συνέχεια ακολούθησε και άλλος σεισμός, έντασης 4 Ρίχτερ, μόλις 13 λεπτά αργότερα. Και ο δεύτερος σεισμός έγινε στην ίδια περιοχή και είχε το ίδιο επίκεντρο.
Σαντορίνη: «Γεγονός η παραμόρφωση στο ηφαίστειο από την είσοδο μάγματος»
Ο Γενικός Διευθυντής Ερευνών του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, μιλά για τη Σαντορίνη σημείωνει ότι είναι πρωτοφανής η σεισμική κρίση όχι μόνο στην Ελλάδα.
«Το σενάριο που έχουμε πει είναι ότι επικρατεί μία σμηνοσειρά» ανέφερε ο κ. Γκανάς, σημειώνοντας πως τα μεγέθη των σεισμών στην περιοχή της Ανύδρου, δηλαδή μεταξύ Σαντορίνης και Αμοργού, είναι πολύ κοντά μεταξύ τους», αναφέρει ο Θανάσης Γκανάς.
«Δεν υπάρχει κύριος σεισμός με την έννοια που ξέρουμε. Δεν ξέρουμε αν τα 5,2 Ρίχτερ είναι η οροφή. Είναι πιθανόν να παραμείνει, αλλά δεν μπορούμε να το πούμε με βεβαιότητα» τονίζει μιλώντας στον ΑΝΤ1.
Όπως τονίζει ο ίδιος, οι επιστήμονες παρατηρούν ένα δυναμικό φαινόμενο, το οποίο βρίσκεται σε εξέλιξη, τονίζοντας πως από τις 31/1 «έχουμε 169 σεισμούς με μέγεθος πάνω από 4 Ρίχτερ και κάτω από 5,2 Ρίχτερ». «Μιλάμε για μία πρωτοφανής σεισμική κρίση στην Ελλάδα και όχι μόνο» συνέχισε.
Μιλώντας για τα ηφαίστεια, είπε πως από τα δεδομένα που έχουν παρατηρήσει από το Διάστημα, στην Καλντέρα «υπάρχει παραμόρφωση του εδάφους, η οποία οφείλεται στην είσοδο μάγματος. Είναι γεγονός».
Το δεύτερο γεγονός, όπως είπε, είναι η σεισμική δραστηριότητα που παρατηρείται στην Άνυδρο, όμως ξεκαθάρισε πως δεν υπάρχει κίνδυνος ούτε για το ηφαίστειο της Καλντέρας, ούτε για το Κολούμπο.
«Αναμφισβήτητα υπάρχει παραμόρφωση του εδάφους, η οποία οφείλεται σε άνοδο μάγματος από τον μανδύα της γης στον μαγματικό θάλαμο, σε βάθος 3 χιλιομέτρων.
Αυτό το μάγμα που ανέβηκε ισούται με 5 εκατ. κυβικά, όταν στην προηγούμενη κρίση του 2011 και 2012 ήταν 12 εκατ. κυβικά. Αυτό το παρακολουθούμε συνέχεια», κατέληξε ο κ. Γκανάς.
«Θα χρειαστούν εβδομάδες για να υπάρξει αποκλιμάκωση»
Ο καθηγητής Σεισμολογίας στο ΑΠΘ, Κώστας Παπαζάχος, μιλώντας στην ΕΡΤ, επισήμανε πως «όταν λέμε ότι κάτι θα κρατήσει καιρό δημιουργείται η ψευδαίσθηση στον κόσμο ότι κάτι θα αλλάξει μέρα με τη μέρα. Είτε είναι σμηνοσειρά, είτε προσεισμική ακολουθία, κρατάει εβδομάδες, καμιά φορά και μήνες. Είναι δυσάρεστο το μήνυμα αλλά έτσι είναι».
«Η ακολουθία θα συνεχίσει και μάλιστα με αυτόν τον χαρακτήρα. Επειδή έχει ένα συγκεκριμένο μηχανισμό που δημιουργείται, υπάρχουν επεισοδιακές γεννέσεις σεισμών, δηλαδή γίνονται σε ομαδούλες. Μέσα σε δύο, τρεις ώρες θα γίνουν ένα πεντάρι, ένα τεσσάρι κτλ και μετά θα περάσουν 12 – 16 ώρες, θα ηρεμήσει η ακολουθία και μετά θα ξαναγίνουν κάποια σεισμοί και κάθε φορά θα έχουμε αυτή την παρεξήγηση» ανέφερε.
«Θα κάνει εβδομάδες να περάσει από το πράγμα. Πρέπει να προσανατολιστούμε και εμείς και η τοπική κοινωνία ότι έτσι, με αυτόν τον τρόπο, θα υπάρξει, αν υπάρξει, αποκλιμάκωση. Δεν είναι κάτι το οποίο αύριο θα αλλάξει ξαφνικά και θα σβήσει η ακολουθία» συμπλήρωσε.
Σε ερώτηση για το εάν μπορεί να γίνει πρόβλεψη για την κατάσταση που θα επικρατεί το Πάσχα ο κ. Παπαζάχος απάντησε: «Γενικά αυτές οι ακολουθίες δεν κρατάνε τόσο συχνά, τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Θα πρέπει όμως να πούμε ότι υπάρχουν ακολουθίες που κράτησαν και δύο και τρεις μήνες. Δυστυχώς στη Σαντορίνη θα είμαστε σε μια κατάσταση του “βλέποντας και κάνοντας”. Δηλαδή θα πρέπει να αξιολογούμε τη σεισμικότητα σε εβδομαδιαία βάση».
«Δεν υπάρχει κάποια τεχνική, κάποια επιστημονική γνώση για να σας πω ότι θα τελειώσει 10 Απριλίου ή 10 Μαρτίου ή οτιδήποτε άλλο. Πρέπει να κινηθούμε αναγκαστικά με ένα σενάριο ότι όλος ο Φλεβάρης ή ένα μεγάλο κομμάτι του θα περάσει με αντίστοιχη κατάσταση και ας ελπίσουμε σιγά σιγά να πάμε σε μια σταδιακή αποκλιμάκωση. Θα πρέπει να κάνουμε λίγη υπομονή και να δούμε. Ας ελπίσουμε μετά από κάνα δυο βδομάδες το φαινόμενο να αρχίζει να κοπάζει».
Ο κ. Παπαζάχος επιβεβαίωσε ότι θα έρθουν στην Ελλάδα και ξένα πλοία, τα οποία και θα επικεντρωθούν στον υποθαλάσσιο χώρο, προσπαθώντας να βοηθήσουν στο να καταλάβουμε πού ακριβώς οφείλεται το φαινόμενο. «Το μόνο πρόβλημα που έχουν οι αποστολές αυτές είναι ότι τα δεδομένα αυτά καθυστερούν. Δηλαδή κάποιος να φροντίσει τα μηχανήματα, να τα αφήσει να γράψουν, να τα μαζέψει. Δεν είναι αυτό που λέμε πραγματικού χρόνου σεισμολογία. Γι αυτό και ήταν κομβικής σημασίας αυτό που κάναμε αυτές τις μέρες στη Σαντορίνη και στις γύρω περιοχές, ότι όλοι οι φορείς βοήθησαν ο ένας τον άλλον και πυκνώσαμε το δίκτυο παρακολούθησης».
Γιατί κακά τα ψέματα, όταν γίνει ένας σεισμός, όλη η κοινωνία, η πολιτεία, θέλει την πληροφόρηση εκείνη τη στιγμή και όχι μετά από τρεις μήνες. Άλλο η έρευνα και άλλο το επιχειρησιακό κομμάτι της παρακολούθησης σεισμολογίας, το οποίο πρέπει να γίνεται εκείνη τη στιγμή με την καλύτερη δυνατή ακρίβεια».
Κληθείς να σχολιάσει πρωτοσέλιδο εφημερίδας για το ενδεχόμενο σεισμού 7 Ρίχτερ ο κ. Παπαζάχος είπε: «Δεν είναι δυνατόν να μαζεύονται 20 και 30 άνθρωποι οι οποίοι έχουν δουλέψει στην περιοχή δεκαετίες και έχουν εμπειρία στα γενικά και να συζητάνε και να έχουν αποκλείσει τέτοια σενάρια, να τα θεωρούν εξαιρετικά απίθανα, και μετά να εμφανίζονται αυτές οι δημοσιεύσεις δεξιά, αριστερά που κάποιος, δεν ξέρω ποιος, έχει έναν ισχυρισμό ο οποίος είναι ατεκμηρίωτος».
«Η σεισμολογία δεν είναι μια επιστήμη στην οποία θα ψυχανεμιστεί κάποιος τι θα συμβεί. Βασίζεται σε στοιχεία. Υπάρχουν ρήγματα στην περιοχή για να φιλοξενήσουν ένα τέτοιο σεισμό και να μας το υποδείξουν; Έχει ενεργοποιηθεί; Πού είναι σεισμικότητα; Δεν είναι δυνατόν να μιλάμε με τέτοιες γενικότητες».
102 σεισμοί σε ένα 24ωρο – Ο «χάρτης» των κατολισθήσεων
Πάνω από 12.800 σεισμοί έχουν καταγραφεί σύμφωνα με ανακοίνωση του ΕΚΠΑ, από τις 26 Ιανουαρίου έως και τις 8 Φεβρουαρίου 2025, στη ζώνη μεταξύ Σαντορίνης και Αμοργού. Παράλληλα, η ανακοίνωση καταγράφει τις περιοχές κοντά, αλλά και μακριά από την καλδέρα, όπου σημειώνονται κατολισθήσεις.
Ειδικότερα, σύμφωνα με την ανακοίνωση του ΕΚΠΑ, από τις 26 Ιανουαρίου έως και τις 8 Φεβρουαρίου 2025, το Εργαστήριο Σεισμολογίας (ΕΣ) του ΕΚΠΑ (http://dggsl.geol.uoa.gr/) έχει εντοπίσει συνολικά στη ζώνη Σαντορίνης-Αμοργού πάνω από 12,800 σεισμούς με μεθόδους μηχανικής μάθησης, με αυστηρά κριτήρια για τη διασφάλιση της ποιότητας των αποτελεσμάτων. Σύμφωνα με τα στοιχεία καθημερινής ανάλυσης σεισμικών δεδομένων (χωρίς χρήση μεθόδων μηχανικής μάθησης) του Εργαστηρίου Σεισμολογίας του ΕΚΠΑ, κατά την 9η Φεβρουαρίου έχουν καταγραφεί 102 σεισμοί, εκ των οποίων 14 με μεγέθη M≥4.0 και 2 με Μ≥4.5, ενώ ο μεγαλύτερος σεισμός σημειώθηκε στις 21:05:40 (ώρα Ελλάδος) και είχε μέγεθος Μ=5.0.
Η ερευνητική ομάδα του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος ΕΚΠΑ παρακολουθεί από την αρχή της εξελισσόμενης σεισμικής ακολουθίας τα συνοδά της φαινόμενα στο νησί της Σαντορίνης. Οι γεωεπιστήμονες του ΕΚΠΑ έχουν συλλέξει δεδομένα και έχουν πραγματοποιήσει παρατηρήσεις, που τους επιτρέπουν να αποτυπώσουν το σύνολο των περιοχών που έχουν πληγεί μέχρι σήμερα από κατολισθητικά φαινόμενα και να ανανεώνουν τη χωρική τους κατανομή με νέα δεδομένα.
Οι θέσεις που έχουν εκδηλωθεί κατολισθήσεις εντοπίζονται όχι μόνο στα πρανή της καλδέρας, αλλά και εκτός αυτής. Πιο συγκεκριμένα:
- στο νότιο παράκτιο τμήμα της Σαντορίνης, εξωτερικά της καλδέρας,
- στο κεντροανατολικό τμήμα των πρανών της καλδέρας,
- στο βόρειο τμήμα της νήσου.
Η πρώτη περιοχή περιλαμβάνει κατολισθήσεις που εκδηλώθηκαν:
- στο πρανές ανάντη της Κόκκινης Παραλίας και
- στα πρανή ανάντη της Παραλίας Βλυχάδα.
Η δεύτερη περιοχή περιέχει κατολισθήσεις που σημειώθηκαν:
- στα πρανή ανάντη του λιμένα του Αθηνιού,
- στα πρανή σε απόσταση 1,5 km βόρεια του λιμένα Αθηνιού (θέση Άκρα Αλωνάκι),
- στα πρανή ανάντη του παλαιού λιμένα Φηρών,
- σε πρανή κατάντη του Ημεροβίγλιου και
- στο πρανές της περιοχής Σκάρος στο Ημεροβίγλι
Η τρίτη περιοχή περιλαμβάνει τις κατολισθήσεις που εκδηλώθηκαν στην επαρχιακή οδό Φηρών-Οίας.
Κοινό χαρακτηριστικό όλων των θέσεων είναι η παρουσία πρανών με μεγάλες κλίσεις, ασταθών ηφαιστειακών υλικών καθώς και γεωυλικών από παλαιότερες κατολισθήσεις. Όμως, οι επιπτώσεις των καταγεγραμμένων κατολισθήσεων είναι διαφορετικές από θέση σε θέση.
Στην Κόκκινη Παραλία, λόγω της κατάπτωσης βραχωδών τεμαχών αυξήθηκε ο όγκος των συσσωρευμένων υλικών στη βάση του πρανούς ανάντη της παραλίας. Πρέπει να σημειωθεί ότι η παραλία δεν είναι προσβάσιμη εδώ και χρόνια λόγω καταπτώσεων βραχωδών τεμαχών.
Στην Παραλία Βλυχάδα, οι επιπτώσεις δεν είναι σημειακές, αλλά εκτείνονται σε μεγάλο μήκος της. Η κινητοποίηση των ασταθών μαζών και η συσσώρευσή τους στη βάση των σχεδόν κατακόρυφων πρανών της έχει περιορίσει το πλάτος της σε μεγάλο ποσοστό. Ωστόσο, λόγω της κυματικής δράσης και της λιθολογίας της, η παραλία αναμένεται με την πάροδο του χρόνου να επανέλθει στην προτέρα κατάσταση μετά από ανακατανομή των γεωυλικών στην παράκτια ζώνη.
Στα πρανή ανάντη του λιμένα του Αθηνιού, οι κατολισθήσεις ήταν περιορισμένης έκτασης. Οι λιμενικές εγκαταστάσεις, ο χώρος αναμονής των επιβατών, οι επιχειρήσεις εστίασης, τα καταστήματα και ο υπαίθριος χώρος στάθμευσης, που αναπτύσσονται στην παράκτια ζώνη, δεν επηρεάστηκαν από τις καταγεγραμμένες μετακινήσεις.
Στη θέση βόρεια του λιμένα του Αθηνιού, οι κατολισθήσεις εκδηλώθηκαν σε πρανές που αναπτύσσεται μακριά από στοιχεία του δομημένου περιβάλλοντος (κατοικίες, δίκτυα και υποδομές), ενώ τμήμα των ασταθών υλικών κατέληξε στη θάλασσα.
Πιο βόρεια, ανάντη του παλαιού λιμένα των Φηρών, στο Ημεροβίγλι και στο Σκάρο, τα καταγεγραμμένα φαινόμενα εκδηλώθηκαν σε πρανή κατάντη των κατοικημένων περιοχών (Φηρά, Ημεροβίγλι), που αναπτύσσονται στο φρύδι της καλδέρας. Ομοίως, με τον Αθηνιό, δεν σημειώθηκαν επιπτώσεις στο δομημένο περιβάλλον.
Στο βόρειο τμήμα της νήσου, κατά μήκος του οδικού δικτύου που οδηγεί από την Οία στα Φηρά, οι καταπτώσεις βράχων είχαν ως αποτέλεσμα η διέλευση των οχημάτων από την περιοχή να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή.
Η προσέγγιση αυτή παρουσιάζει τις πληγείσες από κατολισθήσεις περιοχές της Σαντορίνης, στις οποίες προς το παρόν εφαρμόζονται από τις αρχές Πολιτικής Προστασίας μη δομικά μέτρα, τα οποία περιλαμβάνουν απαγόρευση πρόσβασης κατοίκων και επισκεπτών σε περιοχές και απαγόρευση κυκλοφορίας οχημάτων σε συγκεκριμένα τμήματα του οδικού δικτύου που γειτνιάζουν με τις θέσεις αυξημένου κατολισθητικού κινδύνου. Οι θέσεις αυτές θα πρέπει με προτεραιότητα να ερευνηθούν περαιτέρω, μετά την ολοκλήρωση της σεισμικής ακολουθίας, και να υποδεχτούν αποτελεσματικά δομικά μέτρα, κατάλληλα προσαρμοσμένα στο ηφαιστειακό τοπίο και στο απαράμιλλο φυσικό κάλλος του νησιού.
