Του Παναγιώτη Νικ. Τζαμτζή, Δικηγόρου
Η έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος 129/2025 (ΦΕΚ Δ΄ 194/15-5-2025), που αφορά στην οριοθέτηση των μικρών οικισμών με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων, έχει προκαλέσει κύμα αντιδράσεων από πολίτες και τοπικές κοινωνίες.
Με αφορμή την ανάγκη συμμόρφωσης προς τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας για τη συνταγματική κατοχύρωση των ορίων των οικισμών, το ΠΔ επιχειρεί να θεσμοθετήσει εκ νέου όρους και περιορισμούς δόμησης. Το ερώτημα όμως είναι αν πρόκειται πράγματι για θεσμική πρόοδο ή για μια άνευ αποζημίωσης έμμεση απαλλοτρίωση της ιδιωτικής περιουσίας.
Το διάταγμα εισάγει διαχωρισμό των οικισμών σε τρεις ζώνες, με βάση τη χρονική περίοδο της αρχικής τους οριοθέτησης. Η δόμηση επιτρέπεται πλέον μόνο σε οικόπεδα άνω των 2.000 τ.μ. με πρόσωπο σε υφιστάμενο κοινόχρηστο χώρο. Για μικρότερα οικόπεδα, τίθενται αυστηρές προϋποθέσεις, οι οποίες συνδέονται με το πότε δημιουργήθηκαν ή κατατμήθηκαν, και ουσιαστικά εξαιρούν κάθε μεταγενέστερη κατάτμηση.
Η πρακτική συνέπεια είναι δραματική: χιλιάδες ιδιοκτήτες μικρών οικοπέδων –κάτω των 150 τ.μ. ή 300 τ.μ. ανάλογα με τη ζώνη– χάνουν τη δυνατότητα να χτίσουν. Η περιουσία τους απομειώνεται νομικά και οικονομικά, χωρίς καμία πρόβλεψη αποζημίωσης ή μεταβατικής περιόδου προσαρμογής. Πολλοί εξ αυτών, μέχρι πρότινος, μπορούσαν να ελπίζουν στην αξιοποίηση της ιδιοκτησίας τους· σήμερα βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα θεσμικό τείχος.
Οι δυνατότητες αντίδρασης είναι νομικά περιορισμένες: προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας εντός 60 ημερών ή αγωγή αποζημίωσης κατά του Δημοσίου για στέρηση αξίας και χρήσης της ιδιοκτησίας. Και στις δύο περιπτώσεις, η πορεία είναι μακρά, πολυέξοδη και αβέβαιη.
Το ΠΔ 129/2025 δεν είναι μια απλή πολεοδομική τακτοποίηση. Πρόκειται για μια βίαιη ανατροπή εμπεδωμένων δικαιωμάτων. Το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην ιδιοκτησία υποχωρεί μπροστά σε μια αμιγώς τεχνική και τυπολατρική προσέγγιση του χωρικού σχεδιασμού, χωρίς αναλογικότητα ή πρόνοια για τους πληττόμενους πολίτες.
Η Πολιτεία οφείλει να επανεξετάσει άμεσα τις συνέπειες του διατάγματος. Να προβλέψει εξαιρέσεις, μεταβατικές διατάξεις και μηχανισμούς αποζημίωσης. Διότι το Κράτος Δικαίου δεν μετριέται μόνο στις προθέσεις του, αλλά στον τρόπο που μεταχειρίζεται τον πολίτη όταν του στερεί δικαιώματα χωρίς δίκαιη αντιστάθμιση.
