Έπειτα από περίπου 40 χρόνια λειτουργίας, η λειτουργία του «18 Άνω», βρίσκεται πλέον «στον αέρα». Η ψήφιση του νομοσχεδίου με τίτλο «Ολοκλήρωση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης» τον περασμένο Αύγουστο, οδήγησε στην ενοποίηση όλων των δομών, στον Εθνικό Οργανισμό Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων (ΕΟΠΑΕ). Σε αυτό το πλαίσιο, την περασμένη Δευτέρα, ο ΕΟΠΑΕ ανακοίνωσε τη μετακίνηση 62 εργαζόμενων του «18 Άνω» κι ενώ επιπλέον 22 εργαζόμενοι μετακινήθηκαν πριν από περίπου ένα μήνα.
Όπως μετέφεραν στο iEidiseis.gr εργαζόμενοι του «18 Άνω», αυτή η μαζική μετακίνηση είναι βίαιη, επειδή δεν έχουν έρθει παρά ελάχιστοι αντικαταστάτες, νεαρής ηλικίας, με μπλοκάκι, που δεν έχουν εκπαιδευθεί. Πολλά προγράμματα που προσέφεραν εξειδικευμένη θεραπεία, πλέον δεν λειτουργούν.
Οι θεραπευόμενοι χάνουν τους θεραπευτές, τους μόνους ανθρώπους που εμπιστεύθηκαν. Σύμφωνα με τους εργαζόμενους, ο δημόσιος χαρακτήρας του «18 Άνω» έχει ήδη χαθεί, επειδή ο ΕΟΠΑΕ, είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου. Πλέον όμως, όπως σημείωσαν, χάνεται και ο πλουραλισμός στην απεξάρτηση.
«Μονάδες μένουν κενές»
Σύμφωνα με όσα σχολίασε στο iEidiseis ο Ευάγγελος Πουλής, πρόεδρος του Πανελληνίου Συλλόγου Νοσοκομειακών Ψυχολόγων, «την περασμένη Δευτέρα δημοσιεύθηκε από τον ΕΟΠΑΕ, λίστα 62 συναδέλφων από όλες τις ειδικότητες που αποχωρούν από τα προγράμματα απεξάρτησης του «18 Άνω». Πριν από περίπου ένα μήνα, αποχώρησαν επιπλέον 22 εργαζόμενοι, μεταξύ των οποίων κι εγώ».
Οι συνολικά 84 εργαζόμενοι του «18 Άνω» που αποχώρησαν, «επέλεξαν να μην πάνε στον ΕΟΠΑΕ, αλλά να συνεχίσουν στο Εθνικό Δίκτυο Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΕΔΥΨΥ), δηλαδή, να παραμείνουν στις οργανικές τους θέσεις. Η οργανική θέση όλων μας είναι στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθηνών (ΨΝΑ), όπου επιστρέφουμε και τοποθετούμαστε στα κενά που υπάρχουν».
Ο λόγος που επέλεξαν να αποχωρήσουν είναι ότι «το 18 Άνω ανήκε στο ΕΣΥ, όμως ο ΕΟΠΑΕ είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου. Άρα, θα έπρεπε να παραιτηθούμε από το ΕΣΥ και να μεταφερθούμε σε έναν οργανισμό με δική του διοίκηση, που ναι μεν εποπτεύεται από το υπουργείο Υγείας, όμως ενδεχομένως θα λειτουργεί σε λίγα χρόνια όπως οι ΜΚΟ».
Όμως, παρά τις μαζικές αποχωρήσεις σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, «δεν έχουν γίνει οι αντίστοιχες προσλήψεις. Έχουν έρθει ελάχιστα άτομα. Μονάδες όπως αυτή των διατροφικών διαταραχών και του τζόγου έμειναν κενές. Στην μονάδα απεξάρτησης από το αλκοόλ, έφυγαν και οι τρεις γιατροί που ήταν στο πρόγραμμα. Δεν δέχονται περιστατικά, δεν μπορούν να λειτουργήσουν. Σταδιακά, όλα τα “στεγνά” κλειστά προγράμματα κλείνουν».
«Δεν τους ενδιαφέρει η θεραπεία»
Μάλιστα, σύμφωνα με τον κ. Πουλή, «έχουμε δηλώσει εδώ και πολλούς μήνες ότι θα μετακινηθούμε, όμως δεν έχει γίνει πρόβλεψη για την αντικατάστασή μας. Μας είχαν πει ότι θα φύγουμε σταδιακά και ότι για κάθε υπάλληλο που θα φεύγει θα έρχεται αντικαταστάτης, τον οποίο θα έχουμε χρόνο να εκπαιδεύσουμε. Και τώρα που φύγαμε σχεδόν όλοι, οι ελάχιστοι που έρχονται, βρίσκουν ένα άδειο πρόγραμμα και εκπαιδεύονται “στον αέρα”. Ήρθε ένας 25χρονος, με μεταπτυχιακό στη δικαστική ψυχολογία και αναγκαστικά μπήκε σε ομάδες ψυχοθεραπείας για υποστήριξη εξαρτημένων γυναικών. Δεν υπάρχει κανείς να τον εκπαιδεύσει».
Το πρόβλημα σύμφωνα με τον κ. Πουλή είναι ότι «δεν υπάρχει κανένα απολύτως σχέδιο. Πολλές προκηρύξεις αποβαίνουν στείρες, επειδή ζητάνε αποκλειστικά προσωπικό με μπλοκάκι και δεν έρχεται κανείς. Αν ανακυκλώνεται συνεχώς προσωπικό, δεν πρόκειται να δημιουργηθεί θεραπευτική σχέση. Δυστυχώς, δεν τους ενδιαφέρει η θεραπεία, αλλά η υποκατάσταση και η μείωση της βλάβης».
Όμως, «το 18 Άνω, ήταν το μοναδικό που είχε προγράμματα ενταγμένα σε δημόσια νοσοκομεία, τα οποία απέβλεπαν μέσω της ψυχοθεραπείας στην ψυχολογική απεξάρτηση των ανθρώπων, χωρίς να τους δίνουμε υποκατάστατα. Έρχονταν άνθρωποι από όλη την Ελλάδα. Τα “στεγνά” προγράμματα όμως κοστίζουν πολύ. Έχει χαθεί ο δημόσιος χαρακτήρας του «18 Άνω» και πλέον χάνεται και ο πλουραλισμός στη θεραπευτική διαδικασία».
«Προειδοποιήσαμε ότι θα χαθεί το έργο μας»
Η Κατερίνα Μάτσα, ψυχίατρος κοινωνικών ιατρείων, υπήρξε διευθύντρια του «18 Άνω» μέχρι τη συνταξιοδότησή της. Πολλοί θεραπευόμενοι την αποκαλούσαν «μάνα». Πλέον, είναι πρόεδρος του Σωματείου υποστήριξης του επιστημονικού και θεραπευτικού έργου του «18 Άνω».
Σύμφωνα με όσα ανέφερε η ίδια στο iEidiseis, το «18 Άνω» δημιουργήθηκε «στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Τότε, αρχίσαμε να δίνουμε μάχες για να απομακρύνουμε τη θέση ότι η τοξικομανία είναι μια ανίατη νόσος του εγκεφάλου, που δεν χρειάζεται παρά μόνο υποκατάστατα».
Σταδιακά, αυτές οι μάχες οδήγησαν στη δημιουργία από το «18 Άνω», συνολικά 33 ανοιχτών και κλειστών δομών. Ήταν μια διαδικασία ανάπτυξης που σύμφωνα με την ίδια, «διήρκησε 40 χρόνια, επειδή το «18 Άνω» είχε μεγάλη αποτελεσματικότητα και πρωτότυπα προγράμματα. Αναπτύξαμε δομές και διαδικασίες για άτομα διπλής διάγνωσης, δηλαδή με εξάρτηση και ψυχοπαθολογία, γεγονός που μας ξεχώριζε από τους υπόλοιπους. Αντιμετωπίζαμε πολυεπίπεδα, ένα τεράστιο φάσμα περιπτώσεων εξάρτησης».
Όλα αυτά άλλαξαν πέρυσι, όταν «εμφανίστηκε το νομοσχέδιο για την ενοποίηση όλων των φορέων στον ΕΟΠΑΕ. Προειδοποιήσαμε ότι το έργο μας και των άλλων προγραμμάτων, κινδυνεύει να χαθεί εξαιτίας της ομογενοποίησης».
«Φοβάμαι για τη ζωή αυτών των παιδιών»
Έπειτα από την ψήφιση του νομοσχεδίου τον περασμένο Αύγουστο, «περισσότεροι από τους μισούς εργαζόμενους, δήλωσαν ότι επιθυμούν να μετακινηθούν στο ΕΔΙΨΥ, επειδή ήταν πολύ ασαφή τα πράγματα αναφορικά με τον ΕΟΠΑΕ. Τώρα όμως, η διοίκηση του ΕΟΠΑΕ αποφάσισε να προβεί σε αυτή τη βίαιη και μαζική μετακίνηση αυτού του εξειδικευμένου προσωπικού, χωρίς να υπάρξει αντικατάσταση».
Σήμερα, «οι θεραπευτές ορισμένων προγραμμάτων, εκλιπαρούν να τους δοθεί η δυνατότητα να αποχαιρετίσουν τα παιδιά με τα οποία απέκτησαν θεραπευτική σχέση. Οι θεραπευόμενοι εμπιστεύθηκαν τους θεραπευτές τους και αισθάνονται ότι τους χάνουν. Δεν έχουν εμπιστευθεί άλλον άνθρωπο».
Αυτοί οι άνθρωποι, σήμερα «βρίσκονται σε πολύ μεγάλη αναστάτωση. Ήταν στην τελική φάση θεραπείας και ότι συμβαίνει, το βιώνουν ως επίθεση στο «18 Άνω» και τους ίδιους. Νιώθουν το «18 Άνω» σαν σπίτι τους. Έχουν μεγάλη ευαισθησία απέναντι σε αντιξοότητες σαν αυτή που εμφανίζεται. Υπάρχει κίνδυνος αυτά τα παιδιά να κάνουν υποτροπή, να μην αντέξουν το στρες, να εγκαταλείψουν το πρόγραμμα, να επιστρέψουν στην πιάτσα. Ένας εξαρτημένος χάνει πολύ εύκολα τη ζωή του. Φοβάμαι για τη ζωή αυτών των παιδιών. Είναι πολύ επικίνδυνες αυτές οι πολιτικές, επειδή αφορούν τις ζωές ανθρώπων».
Πολιτικές που σύμφωνα με την ίδια, δείχνουν «βαθιά περιφρόνηση για τα εξαρτημένα άτομα, δεδομένου ότι ζούμε σε μια εποχή όπου το πρόβλημα της εξάρτησης, αποκτάει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις. Είναι πρόβλημα διαταξικό».
Πλέον όμως, «εφόσον δεν θα υπάρχουν “στεγνά” προγράμματα, θα εγκαταλειφθεί η θεραπεία και τα παιδιά θα ωθηθούν προς τα υποκατάστατα».
Έπειτα από 50 χρόνια ενασχόλησης τον τομέα της απεξάρτησης, η ίδια αισθάνεται «πολύ αναστατωμένη, θυμωμένη και στεναχωρημένη. Αυτά τα παιδιά ένιωθαν ότι μπορούσαν να στηριχθούν πάνω μου, επειδή υπήρχα γι’ αυτά. Κι αυτά τα συναισθήματα ήταν αμοιβαία. Αυτές οι σχέσεις παύουν με τη δημιουργία ενός εντελώς απρόσωπου οργανισμού. Από που θα στηριχθούν τώρα αυτά τα παιδιά;».
«Τους ανακοινώσαμε ότι πάνε σπίτι τους»
Από την πλευρά του, ο Βασίλης Αλμπάνης, ψυχολόγος – ψυχοθεραπευτής στην μονάδα απεξάρτησης τζόγου του «18 Άνω», σχολίασε στο iEidiseis ότι «τα τελευταία χρόνια, αναπτύξαμε υπηρεσίες νέων εξαρτήσεων, όπως η προβληματική ενασχόληση με τα τυχερά παίγνια, το διαδίκτυο, ενώ είχαμε εξειδικευμένο πρόγραμμα για τις διατροφικές διαταραχές. Δυστυχώς, με αυτές τις μετακινήσεις, όλα αυτά τα προγράμματα κλείνουν. Στο τμήμα για τον τζόγο που εργαζόμουν εγώ, και εξυπηρετούσαμε 300-400 άτομα ετησίως, έδιωξαν όλο το προσωπικό».
Όπως ανέφερε, «μπήκα ένα πρωί στις ομάδες και ανακοινώσαμε στους ανθρώπους ότι δυστυχώς κλείνουμε και πρέπει να πάνε σπίτι τους. Έκλαιγαν οι άνθρωποι. Ήταν σε απόγνωση. Υπάρχει μεγάλη ματαίωση και στεναχώρια, επειδή όλες αυτές οι εξειδικευμένες υπηρεσίες έκλεισαν εν μια νυκτί».
Και ο ίδιος, συγκαταλέγεται τους εργαζόμενους που «μεταφερθήκαμε βιαίως πριν από ένα μήνα. Μας υποσχέθηκαν ότι η μετάβαση θα είναι ομαλή και δεν θα υπάρξει καμία διατάραξη στους θεραπευόμενους. Αυτό δεν έγινε ποτέ».
«Το πλαίσιο συγκρατεί την απεξάρτηση»
Προτού μετακινηθεί, ο κ. Αλμπάνης εργαζόταν «στο 18 Άνω από το 2006. Άλλοι εργαζόμενοι από παλαιότερα. Έχουμε εξειδικευμένη εμπειρία στην απεξάρτηση. Οι λίγοι νέοι συνάδελφοι που ήρθαν, δεν έχουν καμία προϋπηρεσία στην απεξάρτηση και την γενική ψυχοθεραπευτική εμπειρία. Άλλωστε, εφόσον καταργείται η σταθερή σχέση εργασίας, καταργείται και η σταθερή σχέση θεραπείας».
Γενικότερα, «καταργήθηκε η φιλοσοφία της μονάδας. Κατά την άποψή μου, στόχος είναι η ιδιωτικοποίηση της απεξάρτησης, που είναι ο μόνος τομέας της υγείας στον οποίο δεν είχε βάλει χέρι ο ιδιωτικός κερδοσκοπικός τομέας».
Δεδομένου ότι οι θεραπευόμενοι «βρίσκονταν για περίπου 1-1.5 χρόνο σε απόλυτη αποχή από τον τζόγο, τώρα υπάρχει πολύ μεγάλος κίνδυνος να υποτροπιάσουν, επειδή αυτή η θεραπευτική σχέση έχει μια συνέχεια. Είναι μια σχέση χρόνων. Δεν μπορεί να αλλάζει θεραπευτής κάθε τρεις μήνες. Το πλαίσιο είναι που συγκρατεί την απεξάρτηση, πάνω σε αυτό δουλεύαμε και κρατιόμασταν όλοι. Όταν το πλαίσιο γίνεται άοσμο, από που θα κρατηθούν αυτοί οι άνθρωποι;».
