Υβριδικές απειλές, ξέπλυμα χρήματος, διαδικτυακές απάτες, σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων, χρήση τεχνητής νοημοσύνης, βία, κυβερνοεπιθέσεις, εισαγωγή ναρκωτικών, εκτεταμένη διαφθορά. Σύμφωνα με έκθεση της Europol που δημοσιεύθηκε προ ολίγων ημερών, το οργανωμένο έγκλημα στην Ευρώπη βαίνει αμείωτο.
Το DNA των εγκληματικών δικτύων που συχνά δρουν σε πολυεθνικό επίπεδο, συνεχώς μεταβάλλεται και εξελίσσεται. Η δράση των δικτύων φαντάζει δύσκολο να περιοριστεί στο μέλλον. Άλλωστε, η εξέλιξη νέων τεχνολογιών, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, καθιστούν το έργο τους ολοένα και πιο δύσκολο να εντοπιστεί.
Υβριδικές απειλές
Σύμφωνα με την έκθεση, οι πιο προσοδοφόρες εγκληματικές αγορές παράγουν δισεκατομμύρια παράνομων εσόδων και σχεδόν όλες «εξαρτώνται από το ξέπλυμα χρήματος για να αποκρύψουν τις πηγές των παράνομα αποκτηθέντων κεφαλαίων, ώστε να μπορούν να τα επανεπενδύσουν και να επεκτείνουν περαιτέρω τις παράνομες επιχειρήσεις τους».
Τα εγκληματικά δίκτυα μπορούν επίσης, όπως αναγράφεται, να προκαλέσουν κίνδυνο αποσταθεροποίησης στη λειτουργία της ΕΕ. Αυτές οι υβριδικές απειλές, «περιλαμβάνουν ένα φάσμα εγκληματικών δραστηριοτήτων και τακτικών, όπως σαμποτάζ κρίσιμων υποδομών με ψηφιακά ή φυσικά μέσα, κλοπή πληροφοριών, εκστρατείες παραπληροφόρησης, επιθέσεις στον κυβερνοχώρο, λαθρεμπόριο μεταναστών, ορισμένα είδη διακίνησης ναρκωτικών και άλλες μορφές εγκληματικότητας». Τέτοιες απειλές, γίνονται «ολοένα και πιο ισχυρές στο σημερινό ασταθές γεωπολιτικό τοπίο».
«Η ραχοκοκαλιά του οργανωμένου εγκλήματος»
Βάσει της έκθεσης, η νομιμοποίηση εσόδων, «αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του οργανωμένου εγκλήματος», καθώς επιτρέπει «να μετατρέπουν τα εγκληματικά χρήματα σε φαινομενικά νόμιμα περιουσιακά στοιχεία, εξασφαλίζοντας μια συνεχή ροή κεφαλαίων για τη χρηματοδότηση περαιτέρω εγκληματικών πράξεων, την επέκταση της επιρροής τους ή την αύξηση του προσωπικού τους πλούτου».
Όπως αναγράφεται, «όλα τα είδη των συστημάτων απάτης που στοχεύουν ιδιώτες, ιδιωτικές εταιρείες και δημόσιους φορείς, τα εγκλήματα διανοητικής ιδιοκτησίας και τα περιβαλλοντικά εγκλήματα, διαπράττονται πίσω από τη βιτρίνα των νόμιμων επιχειρήσεων».
Η περίπτωση της Ελλάδας
Στην έκθεση αναφέρεται ένα ενδεικτικό παράδειγμα από την Ελλάδα, όπου «τον Ιούνιο του 2022, οι ελληνικές αρχές διεξήγαγαν έρευνες για ένα εγκληματικό δίκτυο που εμπλέκεται στην εμπορία απομιμητικών ειδών πολυτελείας μέσω ενός ιστοτόπου και 13 προφίλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το εγκληματικό δίκτυο είχε καταφέρει να διανείμει πάνω από 364.000 δέματα σε πελάτες και να αποκομίσει περισσότερα από 18 εκατομμύρια ευρώ σε παράνομα κέρδη, τα οποία ξεπλένονταν μέσω άλλων επιχειρηματικών εταιρειών που ανήκαν στο δίκτυο. Το δίκτυο φέρεται να κατείχε επίσης δύο εταιρείες ταχυμεταφορών που αντάλλασσαν αγαθά και χρήματα πολλές φορές για να αποφύγουν τον εντοπισμό και να αποκρύψουν τις εγκληματικές τους δραστηριότητες».
«Κράτη προσφέρουν ασφαλή καταφύγια σε εγκληματίες»
Παράλληλα, «ορισμένα κράτη παρέχουν ασφαλή καταφύγια σε εγκληματίες σε αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες τους, επιτρέποντας τους να δρουν ελεύθερα χωρίς τον φόβο της δίωξης. Επιτρέπει επίσης σε αυτά τα κράτη να αρνηθούν την άμεση εμπλοκή τους, αναθέτοντας ορισμένα εγκλήματα, όπως επιθέσεις στον κυβερνοχώρο, εκστρατείες παραπληροφόρησης ή ακόμη και ξέπλυμα χρήματος σε εγκληματικά δίκτυα, καθιστώντας δύσκολη την απόδοση ευθυνών».
Κυβερνοεπιθέσεις
Αναφορικά με τις κυβερνοεπιθέσεις, στην έκθεση σημειώνεται πως μπορούν μεταξύ άλλων να αφορούν «κρίσιμες υποδομές, επιχειρήσεις και κυβερνητικές υπηρεσίες. Οι επιθέσεις αυτές δεν αποφέρουν μόνο οικονομικά έσοδα -συχνά μέσω πληρωμών σε κρυπτονόμισμα-, αλλά χρησιμεύουν επίσης για να αποδυναμώσουν και να διαταράξουν τους αντιπάλους…». Κι αυτό επειδή μεταξύ άλλων, μπορεί «να κλέψουν δεδομένα στρατηγικής σημασίας για τη διακυβέρνηση ή τις επιχειρήσεις και να παράσχουν στους φορείς υβριδικών απειλών ανεκτίμητες πληροφορίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για κατασκοπεία, οικονομικό πλεονέκτημα ή ακόμη και εξαναγκασμό».
Επενδυτικές απάτες
Τα πιο διαδεδομένα συστήματα ηλεκτρονικής απάτης παραμένουν οι επενδυτικές απάτες και οι παραβιάσεις του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου των επιχειρήσεων. Ακόμη ένα ζήτημα είναι η κλοπή προσωπικών δεδομένων από συστήματα πληρωμών, καθώς αυτά τα δεδομένα «αξιοποιούνται άμεσα ή πωλούνται σε άλλους εγκληματικούς φορείς, με αποτέλεσμα την επανειλημμένη θυματοποίηση των στόχων».
Διαδίκτυο
Πέρα από τις κυβερνοεπιθέσεις, ένα ευρύ φάσμα εγκληματικών δραστηριοτήτων λαμβάνει χώρο στο διαδίκτυο, όπως τα διαδικτυακά συστήματα απάτης ή η διανομή υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών. Τα συγκεκριμένα εγκληματικά δίκτυα, αξιοποιούν μεταξύ άλλων το σκοτεινό διαδίκτυο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου.
Αυτά τα εγκληματικά δίκτυα, «διαφημίζουν παράνομα αγαθά και υπηρεσίες, εντοπίζουν στόχους, χρησιμοποιούν κρυπτογραφημένα και κωδικοποιημένα μηνύματα για να επικοινωνούν και να στρατολογούν άτομα -συμπεριλαμβανομένων ανηλίκων- σε αυτές τις πλατφόρμες.
Ταυτόχρονα, «τα θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης στοχοποιούνται διαδικτυακά, οι υπηρεσίες τους διαφημίζονται, διαχειρίζονται και πληρώνονται διαδικτυακά. Παράλληλα, με τη χρήση διαδικτυακών εφαρμογών χαρτογράφησης και κρατήσεων για την οργάνωση των ταξιδιών, τα εγκληματικά δίκτυα προωθούν τις υπηρεσίες διακίνησης μεταναστών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και χρησιμοποιούν τις επιτυχημένες διελεύσεις ως διαφήμιση».
Τα περισσότερα από αυτά τα εγκληματικά δίκτυα, βασίζονται σε ειδικές κρυπτογραφημένες πλατφόρμες επικοινωνίας, που έχουν σχεδιαστεί για παράνομες δραστηριότητες και αποτρέπουν την εξωτερική υποκλοπή.
Τεχνητή νοημοσύνη
Αυτονόητα, τα τελευταία χρόνια, τα εγκληματικά δίκτυα βασίζονται ολοένα και περισσότερο στην τεχνητή νοημοσύνη. Πλέον, «οι εγκληματίες μπορούν να δημιουργούν μηνύματα σε πολλές γλώσσες, να στοχεύουν τα θύματα με ακρίβεια σε παγκόσμια κλίμακα, να δημιουργούν εξελιγμένο κακόβουλο λογισμικό και ακόμη και να παράγουν υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών». Είναι επίσης σε θέση «να υποδύονται άτομα και να δυσφημούν ή να εκβιάζουν στόχος. Η προσθήκη κλωνοποίησης φωνής με τεχνητή νοημοσύνη αι ζωντανών βίντεο deepfakes ενισχύει την απειλή, επιτρέποντας νέες μορφές απάτης, εκβιασμού και κλοπής ταυτότητας».
Αντίστοιχα, «στον χρηματοπιστωτικό τομέα, η εμφάνιση της τεχνολογίας blockchain και των κρυπτονομισμάτων αξιοποιήθηκε για τη διευκόλυνση των πληρωμών και τη νομιμοποίηση εσόδων…».
Διαφθορά
Μια από τις πλέον άμεσες συνέπειες του οργανωμένου εγκλήματος, είναι σύμφωνα με την Europol η διαφθορά την οποία εκμεταλλεύονται τα εγκληματικά δίκτυα, προκειμένου «να εξασφαλίσουν προστασία από τη δίωξη, να δωροδοκήσουν τις αρχές επιβολής του νόμου και το δικαστικό σώμα».
Αντίστοιχα, οι διεφθαρμένοι αξιωματούχοι «μπορούν να διευκολύνουν το οργανωμένο έγκλημα παρέχοντας πρόσβαση σε δημόσιες συμβάσεις, διαδικασίες προμηθειών και οικονομικά συστήματα, γεγονός που επιτρέπει μεταξύ άλλων στα εγκληματικά δίκτυα «να ασκούν επιρροή στη χάραξη πολιτικής και στα κανονιστικά πλαίσια».
Παράλληλα, «η δωροδοκία του προσωπικού ασφαλείας των συνόρων, των υπαλλήλων των υπηρεσιών επιβολής του νόμου και των τελωνείων και των χρηματοπιστωτικών ρυθμιστικών αρχών μπορεί να διευκολύνει την απρόσκοπτη ροή παράνομων αγαθών και υπηρεσιών διαμέσου των συνόρων».
Βία
Ένα από τα εγγενή χαρακτηριστικά πολλών μορφών οργανωμένου εγκλήματος, είναι επίσης η βία, ο εκφοβισμός και οι απειλές, που χρησιμοποιούνται μεταξύ άλλων για «την απομάκρυνση των ανταγωνιστών και την εξόντωσης των αντιπάλων…». Πρόκειται άλλωστε για κάτι που βλέπουμε να συμβαίνει και στην Ελλάδα, όπου περισσότερα από 35 άτομα έχουν χάσει τη ζωή τους από το 2017 κι έπειτα, εξαιτίας μαφιόζικων εκτελέσεων.
Ναρκωτικά
Αναφορικά με την ευρωπαϊκή παράνομη αγορά ναρκωτικών, αυτή βάσει της έκθεσης, χαρακτηρίζεται από την «ευρεία διαθεσιμότητα ενός ευρέος φάσματος ναρκωτικών», καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί «περιοχή προέλευσης, διέλευσης και προορισμού για διάφορα είδη ναρκωτικών». Είναι ενδεικτικό ότι ναρκωτικά όπως η κοκαΐνη, «εισάγονται στη ΕΕ, μερικές φορές ως ενδιάμεσα προϊόντα, με τελική επεξεργασία εντός της ΕΕ πριν από την τοπική διαμονή ή την εξαγωγή σε αγορές εκτός ΕΕ».
Επιδοτήσεις και συστήματα παροχών
Ένα ακόμη διαδεδομένο είδος απάτης, αφορά τις επιδοτήσεις και τα συστήματα παροχών της ΕΕ. Για παράδειγμα, «το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας έχει γίνει στόχος κυκλωμάτων απάτης για επιδοτήσεις και παροχές, με τους εγκληματίες να εφαρμόζουν πρακτικές διαφθοράς καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου χορήγησης των κονδυλίων…». Σύμφωνα με την έκθεση, «οι απατεώνες επιχορηγήσεων πρόκειται να επικεντρωθούν σε τομείς όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα ερευνητικά προγράμματα και ο γεωργικός τομέας».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα απάτης σε επιχορηγήσεις στον γεωργικό τομέα, αποτελεί και το πρόσφατο σκάνδαλο που έχει ξεσπάσει στη χώρα μας με τον ΟΠΕΚΕΠΕ, όπου εντοπίστηκαν από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, υπερδηλώσεις αγροτικής ιδιότητας, στεμμάτων και ζώων.
Λειτουργία
Σχετικά με την οργάνωση των εγκληματικών δικτύων, στην έκθεση αναφέρεται ότι τα περισσότερα εξ αυτών, έχουν εμβέλεια που εκτείνεται πέρα από την ΕΕ και αναπτύσσουν δραστηριότητες σε περισσότερες από 150 χώρες παγκοσμίως. Συχνά, «καθοδηγούνται από ισχυρή ηγεσία» που «είναι κυρίως εγκατεστημένη είτε στην κύρια χώρα δραστηριότητας είτε στη χώρα καταγωγής των βασικών μελών».
Σε περιορισμένο αριθμό ομάδων, «η ηγεσία είναι εγκατεστημένη εκτός της ΕΕ» ή ακόμη και στη φυλακή.
Ουκρανία
Αναφορικά με τον πολυετή πόλεμο στην Ουκρανία, στην έκθεση σημειώνεται πως η ενδεχόμενη «αποστράτευση των στρατιωτικών δυνάμεων θα οδηγήσει στην εκτροπή των πλεοναζόντων όπλων στη μαύρη αγορά», ενώ πολλοί πρώην στρατιώτες, «μπορεί να στραφούν στο οργανωμένο έγκλημα…». Πρόκειται άλλωστε για φαινόμενο που «έχει παρατηρηθεί σε άλλες μετασυγκρουσιακές κοινωνίες…».
