Είναι οι Έλληνες υπέρ της παθητικής και ενεργητικής ευθανασίας; Θα βελτιώσει το διαδίκτυο τον κόσμο τα επόμενα χρόνια; Θα υπονομεύσει η τεχνητή νοημοσύνη τις ανθρώπινες σχέσεις και τη δημοκρατία; Τι πιστεύουν οι Έλληνες για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή; Αυτά είναι ορισμένα από τα ερωτήματα που έθεσε η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής σε 1.207 άτομα. Στόχος της έρευνας είναι να διαπιστωθεί η άποψη των Ελλήνων για σημαντικά τεχνοηθικά και βιοηθικά ζητήματα, τα οποία μεταξύ άλλων, σχετίζονται με την αλματώδη εξέλιξη της τεχνολογίας.
«Αυξάνεται η αδιαφορία του κόσμου»
Σύμφωνα με όσα σχολίασε στο iEidiseis.gr ο Χαράλαμπος Τσέκερης, αντιπρόεδρος και προεδρεύων της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής και Τεχνοηθικής, «διαταράσσεται το ηθικό σύστημα της κοινωνίας μας από τις νέες επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις. Η αλγοριθμική τεχνοεπιστήμη είναι κυρίαρχη και διαμορφώνει όλα τα πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας. Επομένως, είχαμε χρέος να μελετήσουμε αυτή τη διατάραξη».
Σκοπός της έρευνας, όπως εξήγησε, είναι «η διαμόρφωση πλαισίων κριτικής σκέψης, προκειμένου να τροφοδοτήσουμε την ηθική, που είναι η πυξίδα κάθε κοινωνίας. Σε αυτό το πλαίσιο, μας ενδιαφέρει πως εδράζονται οι ηθικές έννοιες στην ελληνική κοινωνία, καθώς ζούμε σε χρόνια ιλιγγιωδών εξελίξεων που δεν μπορεί να κατανοήσει ο κόσμος. Υπάρχουν πολλά δεδομένα, όμως συρρικνώνεται η κατανόηση και αυξάνεται η αδιαφορία του κόσμου».
Χρήση διαδικτύου
Σύμφωνα με τον κ. Τσέκερη, η Ελλάδα «ακολουθεί την παγκόσμια τάση και από τον τεχνοενθουσιασμό, περνάει στην τεχνοανασφάλεια».
Είναι ενδεικτικό ότι σύμφωνα με την έρευνα, το 41% των ερωτηθέντων απάντησε πως έως το 2040, η χρήση του διαδικτύου θα έχει χειροτερέψει τον κόσμο.
Όπως σχολίασε ο κ. Τσέκερης, «πάνω από το 90% των Ελλήνων έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο. Είμαστε πρωταθλητές στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όμως είμαστε απαισιόδοξοι για τη χρήση του διαδικτύου. Επομένως, το πρόβλημα είναι πως το διαδίκτυο κυριαρχείται από κολοσσούς, που υπερσυγκεντρώνουν εξουσία, κύρος και οικονομική δύναμη, παράγοντας πολλές ασυμμετρίες και κοινωνικές ανισότητες».
Τεχνητή νοημοσύνη
Στο ίδιο μήκος κύματος, το 78% των ερωτηθέντων δήλωσε πως έως το 2040, η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης θα υπονομεύσει τις ανθρώπινες σχέσεις.
Παράλληλα, το 62% δήλωσε ότι έως το 2040, η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης θα έχει υπονομεύσει τη δημοκρατία.
Από την πλευρά του, ο κ. Τσέκερης σχολίασε πως «το διαδίκτυο, το “καταπίνει” η τεχνητή νοημοσύνη. Αυτό που μετράει είναι η έκθεση στη πληροφορία, η οικονομία της προσοχής και η αλγοριθμική κατασκευή περιεχομένου που αφαιρούν την αυτονομία και ελευθερία του χρήστη. Επομένως, αυτός είναι ο λόγος που θεωρώ πως ως Έλληνες έχουμε αυτό το αίσθημα ανημποριάς».
Σύμφωνα με τον ίδιο, «οι ανθρώπινες σχέσεις, σε μεγάλο βαθμό χτίζονται διαδικτυακά. Πλέον, κοινωνικοποιούμαστε ψηφιακά, με τη βοήθεια αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης που υπάρχουν παντού και αλλοιώνουν τις σχέσεις. Η φιλία εκφυλίζεται σε προχωρημένο ναρκισσισμό και η αίσθηση ελευθερίας σε προχωρημένο ατομικισμό».
Ως αποτέλεσμα, «έχουμε μια παθητική σχέση με την πληροφορία και το διαδίκτυο και μια αίσθηση ότι δεν μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα. Αυτό είναι ένα αρνητικό συμπέρασμα της έρευνας, επειδή εμείς θέλουμε την ενδυνάμωση του ανθρώπου μέσα στο προηγμένο τεχνολογικό περιβάλλον και την κοινωνία της τεχνητής νοημοσύνης».
Άλλωστε, σύμφωνα με τον ίδιο, «μπορεί να χρησιμοποιούμε και να βλέπουμε τις αρνητικές επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης, εντούτοις συνεχίζουμε να την εμπιστευόμαστε. Αυτό είναι το λεγόμενο παράδοξο της τεχνητής νοημοσύνης».
«Τάση να προστατεύσουμε την ανθρωπινότητά μας»
Παράλληλα, το 86% στέκεται αρνητικά στο ενδεχόμενο ένα είδος τεχνητής νοημοσύνης να διεκπεραιώνει αυτόματα σύνθετες διανοητικές εργασίες, χωρίς ανθρώπινη επιτήρηση.
Αυτό το εύρημα σύμφωνα με τον κ. Τσέκερη, υποδηλώνει ότι «υπάρχει μια τάση να προστατεύσουμε την ανθρωπινότητά μας, μπροστά στην αλλοίωση που προκαλεί η αυτονομία της τεχνητής νοημοσύνης.
Σημειώνεται πως στην ερώτηση «αν είχατε στη διάθεσή σας ένα ρομπότ με εξελιγμένη τεχνητή νοημοσύνη, θα το εμπιστευόσασταν για να αναλάβει τη φροντίδα ηλικιωμένων ασθενών στο σπίτι», το 73% απάντησε πως αντιμετωπίζει αρνητικά μια τέτοια προοπτική.
Βάσει όσων ανέφερε ο κ. Τσέκερης, «στην Ιαπωνία, είναι ρουτίνα η φροντίδα ασθενών στο σπίτι, σε δομές και οίκους ευγηρίας να γίνεται μέσω ρομπότ. Εμείς λέμε ότι δεν θα εμπιστευόμασταν ένα ρομπότ να αναλάβει αυτή τη φροντίδα. Αυτό έχει να κάνει με το φαντασιακό της τεχνολογίας κάθε λαού. Είμαστε πολύ προσδεμένοι στη φυσική αλληλεπίδραση, γι’ αυτό και δεν προχωράει τόσο γρήγορα η ψηφιοποίηση στην κοινωνία».
Ενεργητική και παθητική ευθανασία
Στην έρευνα συμπεριλαμβάνονται και ερωτήσεις που σχετίζονται με ζητήματα βιοηθικής. Το πρώτο εξ αυτών, αφορά το τι θα επέλεγαν οι ερωτηθέντες, εφόσον δεν θα μπορούσαν να δώσουν εκ των προτέρων οδηγίες για την ιατρική τους φροντίδα, σε περίπτωση που δεν θα μπορούν να αποφασίζουν μόνοι τους, εξαιτίας απώλειας συνείδησης ή νοητικής ικανότητας.
Όπως προέκυψε, το 33% θέλει οι οδηγίες του να είναι απολύτως δεσμευτικές, και 2 στους 10 απάντησαν πως θέλουν «να είναι δεσμευτικές μόνο οι εντολές που ορίζουν συγκεκριμένο πρόσωπο ως αντιπρόσωπό μου, ώστε να αποφασίζει εκ μέρους μου». Αντίστοιχα, σχεδόν 3 στους 10, επιθυμούν να παραμείνει το σημερινό καθεστώς της μη δεσμευτικότητας.
Παράλληλα, η διακοπή της υποστήριξης του ασθενούς που δεν έχει πιθανότητα ανάρρωσης (παθητική ευθανασία), βρίσκει σύμφωνους τους 6 στους 10 ερωτηθέντες.
Αντίστοιχα, οι θετικές απαντήσεις στο ζήτημα της ενεργητικής ευθανασίας, -όταν ένας ασθενής σε τελικό στάδιο, που υποφέρει, ζητήσει από τον γιατρό του να του χορηγήσει ουσίες για να τερματίσει τη ζωή του-, ξεπέρασαν το 70%.
Μάλιστα, το 43% αρκείται στη βούληση του ασθενούς, χωρίς να αναγνωρίζει ρόλο στην οικογένειά του.
«Καμπανάκι για την υγεία της δημοκρατίας
Το γεγονός ότι ένα τόσο μεγάλο ποσοστό θεωρεί πως θα υπονομευθεί η δημοκρατία από τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης, σύμφωνα με τον κ. Τσέκερη, «δεν είναι τυχαίο. Δημοκρατία σημαίνει ικανότητα του ανθρώπου να συμμετέχει και να διαμορφώνει τα συστήματα που αποφασίζουν γι΄ αυτόν. Υπάρχει απαισιοδοξία μπροστά στο δέος που συνδέεται με τα πανίσχυρα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης. Οι ειδικοί χτυπάνε καμπανάκι για την υγεία της δημοκρατίας σε μια εποχή που η τεχνητή νοημοσύνη “κουμπώνει” πιο εύκολα με την πόλωση, τις ανισότητες, τον κατακερματισμό και την επιτήρηση».
Αυτός είναι ο λόγος που «χρειάζονται περιεκτικά πλαίσια διακυβέρνησης της τεχνητής νοημοσύνης και των αλγορίθμων. Με αυτόν τον τρόπο, ο κόσμος θα μπορέσει να εμπιστευθεί σε όλες τις εκφάνσεις την νέα τεχνολογία, που σε μεγάλο βαθμό είναι ευεργετική».
Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή
Παράλληλα, το 62% απάντησε αρνητικά στο ερώτημα αν μια παρένθετη έγκυος γυναίκα που κυοφορεί για λογαριασμό άλλων, έχει το δικαίωμα να κρατήσει το παιδί, συμφωνώντας με τη θέση της νομοθεσίας. Σχεδόν 3 στους 10 υποστηρίζουν ένα τέτοιο δικαίωμα για την παρένθετη, καθώς όπως αναγράφεται στην έκθεση, «αναγνωρίζουν προφανώς έναν ισχυρό ψυχολογικό δεσμό με το παιδία ύστερα από την εμπειρία της κυοφορίας».
Σε ότι αφορά το αν μια παρένθετη έγκυος γυναίκα που κυοφορεί για λογαριασμό άλλων θα πρέπει να πληρώνεται, υπήρξε διχασμός των ερωτηθέντων, καθώς το 47% απάντησε αρνητικά και το 45% θετικά.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί, πως ακόμη κι αν είχαν τη δυνατότητα να διαλέξουν το φύλο ή κάποια φυσικά χαρακτηριστικά του παιδιού τους κατά της διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης, το 72% των ερωτηθέντων, παρουσιάστηκε αντίθετο σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
«Έμφαση στην ατομική απόφαση»
Σύμφωνα με τον κ. Τσέκερη, «βλέπουμε ότι τα ευρήματα συνάδουν με το πνεύμα της εποχής, που είναι η έμφαση στην ατομική απόφαση. Η διεθνής τάση δείχνει ότι επαυξάνεται η έμφαση στο “εγώ” ως κέντρο αποφάσεων, ανεξάρτητα από κάθε παράδοση και κανόνα».
Όπως σχολίασε ο κ. Τσέκερης, «η αλγοριθμική τεχνοεπιστήμη αλλάζει τις συζητήσεις, επειδή είναι άλλες οι δυνατότητες πλέον για εκούσια και ακούσια ευθανασία και υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Εμείς οφείλουμε να αρθρώνουμε ηθικό συλλογισμό που θα βοηθάει την κοινωνία να προχωράει μέσα από αυτόν τον αναστοχασμό και την αυτοαμφισβήτηση. Αυτό κάνουν οι δημοκρατικές κοινωνίες».
