Σχεδόν τριάντα χρόνια μετά την έναρξη της λειτουργίας του, το έργο του βιολογικού καθαρισμού (ΒΙΟΚΑ) στην Κίμωλο, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Παρά τα εκατομμύρια που έχουν δαπανηθεί και την εδώ και χρόνια ένταξή του σε χρηματοδοτικά προγράμματα, η πρώτη ουσιαστική προγραμματική σύμβαση για την αναβάθμισή του, υπογράφηκε μόλις τον περασμένο Μάρτιο.
Η εξέλιξη της υπόθεσης αναμένεται με ενδιαφέρον, καθώς σύμφωνα με όσα ανέφερε στο iEidiseis.gr ο Νίκος Λογοθέτης -κάτοικος του νησιού και επίμονος καταγγέλλων των προβλημάτων του ΒΙΟΚΑ-, οι ελλείψεις του συνεχίζουν να προκαλούν περιβαλλοντική ρύπανση. Μια άποψη πάντως, που δεν συμμερίστηκε ο δήμαρχος Κιμώλου, Κωνσταντίνος Βεντούρης, σε δηλώσεις του στο iEidiseis.gr.
«Ρυπαίνει μέχρι σήμερα την ευρύτερη περιοχή»
Ο ΒΙΟΚΑ Κιμώλου ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1994, χωρίς όμως να απουσιάζουν και τα σημαντικά προβλήματα. Όπως σχολίασε ο Νίκος Λογοθέτης, «η κατασκευή του έργου, σύμφωνα με τη δήλωση του εργολάβου κόστισε 205.000.000 δραχμές».
Ωστόσο, σύμφωνα με τον ίδιο, «παρόλο το υπέρογκο ποσό που δαπανήθηκε, οι κατασκευαστές παρέλειψαν βασικά λειτουργικά έργα και μηχανήματα που απαιτούνταν και ο ΒΙΟΚΑ υπολειτουργούσε συνεχώς. Ως αποτέλεσμα, ρυπαίνει την ευρύτερη περιοχή μέχρι και σήμερα, καθώς και στη θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή, η οποία ανήκει στο Δίκτυο Natura 2000».
Χωρίς άδεια
Παράλληλα, για πολλά χρόνια το έργο λειτουργούσε παράνομα. Είναι ενδεικτικό ότι όπως σημειώνεται σε ρεπορτάζ της «Καθημερινής» του 2014, οι εγκαταστάσεις του βιολογικού καθαρισμού στην Κίμωλο «δεν είχαν κατασκευαστεί σύμφωνα με την αρχική μελέτη και επομένως λειτουργούσαν παράνομα».
Βάσει του ίδιου ρεπορτάζ, όπως προέκυψε από τότε έρευνα του Συνηγόρου του Πολίτη (ΣτΠ), η μονάδα «λειτουργούσε από το 1994, ωστόσο δεν είχε ανανεώσει τους περιβαλλοντικούς της όρους (δηλαδή την αδειοδότησή της) από το 2010. Επιπλέον, οι υφιστάμενες εγκαταστάσεις δεν είχαν κατασκευαστεί σύμφωνα με την αρχική μελέτη και λειτουργούσαν επί χρόνια, κατά παράβαση της αρχικής περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Τελικά, έπειτα από νέα μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων για τη λειτουργία της μονάδας που ζήτησε ο ΣτΠ, υιοθετήθηκαν οι σχετικές επισημάνσεις».
Τον Νοέμβριο του 2015, δημοσιεύθηκε η έκθεση εκτάκτου ελέγχου σε έργα του ΒΙΟΚΑ Κιμώλου -βρίσκεται στη διάθεση του iEidiseis-, που συντάχθηκε από τη Διεύθυνση Ειδικών και Έκτακτων Ελέγχων του υπουργείου Οικονομικών και ο οποίος είχε τότε αποσταλεί εμπιστευτικά προς την Εισαγγελία Πρωτοδικών Σύρου. Όπως προέκυψε, πράγματι, η άδεια λειτουργίας «εκδόθηκε κατά πολύ μεταγενέστερα στις 28-04-2010».
Πρόστιμο 88.500 ευρώ
Τα προβλήματα δεν σταμάτησαν εκεί. Όπως σχολίασε ο κ. Λογοθέτης, «το 2009, κατόπιν καταγγελίας μου, πραγματοποιήθηκε αυτοψία από τρεις επιθεωρητές, της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος που διαπίστωσαν την πλημμελή λειτουργία όλης της εγκατάστασης, την έλλειψη βασικών αδειοδοτήσεων και μηχανημάτων καθώς και την ανεξέλεγκτη διάθεση των λυμάτων στη θάλασσα».
Οι συνολικά εννέα παραβάσεις των περιβαλλοντικών όρων και της κείμενης νομοθεσίας, οδήγησαν σύμφωνα με τον ίδιο, στην -τότε- επιβολή προστίμου συνολικού ύψους 88.500 ευρώ.
22 παραβάσεις
Στις 29 Νοεμβρίου 2019, δημοσιεύθηκε απόφαση της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού του Γραφείου Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας Μήλου -είναι στη διάθεση του iEidiseis.gr-, βάσει της οποίας επιβλήθηκε διοικητική κύρωση 6.000 ευρώ για συνολικά 22 διαπιστωθείσες παραβάσεις περιβαλλοντικών όρων. Στην απόφαση επισημαίνεται πάντως, πως δεν διαπιστώθηκαν υπερβάσεις των ορίων που ορίζονται βάσει δύο σχετικών ΚΥΑ του 1997 και του 2011.
38 παραβάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας
Όμως οι ελλείψεις συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Στις 28 Νοεμβρίου 2024, δημοσιεύθηκε η οριστική έκθεση έκτακτου μερικού περιβαλλοντικού ελέγχου στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας αστικών λυμάτων (ΕΕΛ) στην Κίμωλο από το τμήμα Περιβαλλοντικής Βιωσιμότητας Κυκλάδων.
Οι ελεγκτές διαπίστωσαν συνολικά 38 παραβάσεις των διατάξεων της κείμενης περιβαλλοντικής νομοθεσίας και των εγκεκριμένων περιβαλλοντικών όρων της εν ισχύ Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) του έργου. Παράλληλα, ορίστηκε πλάνο διορθωτικών ενεργειών, προκειμένου ο δήμος Κιμώλου να προβεί στις απαιτούμενες διορθωτικές ενέργειες εντός 1 χρόνου για καθεμία από τις 38 παραβάσεις. Πολλές από αυτές τις παραβάσεις, είναι κοινές με εκείνες που διαπιστώθηκαν στην προαναφερθείσα απόφαση του Νοεμβρίου 2019.
Στο ερώτημα αν ο δήμος υλοποιεί το πλάνο των διορθωτικών ενεργειών, ο δήμαρχος Κιμώλου, Κωνσταντίνος Βεντούρης απάντησε στο iEidiseis.gr πως «φυσικά και προχωράνε οι διορθωτικές ενέργειες».
«Μεγάλη πιθανότητα σοβαρής υποβάθμισης του περιβάλλοντος»
Βάσει όσων σημειώνονται στο συγκεκριμένο έγγραφο, στις επίμαχες παραβάσεις, συμπεριλαμβάνεται μεταξύ άλλων το ότι «δεν διαπιστώθηκε η εγκατάσταση και λειτουργία όλων των απαραίτητων υποδομών για την υποθαλάσσια διάθεση των επεξεργασμένων λυμάτων (αγωγοί μεταφοράς, φρεάτιο φόρτισης, υποθαλάσσιο τμήμα, θαλάσσια σήμανση αγωγών κλπ), κατά παράβαση της ισχύουσας ΑΕΠΟ. Η ανωτέρω παράβαση «ενδέχεται με μεγάλη πιθανότητα να προκαλέσει σοβαρή μεταβολή στο περιβάλλον» και αξιολογήθηκε ως «μέτρια».
Επίσης, αναφέρεται ότι η διάθεση των επεξεργασμένων λυμάτων μετά την έξοδο της ΕΕΛ, διαπιστώθηκε να πραγματοποιείται επιφανειακά επί εδάφους σε δύο σημεία, «χωρίς να υφίσταται περιμετρική περίφραξη και χωρίς να υφίσταται προειδοποιητική σήμανση εκροής στο σημείο επεξεργασμένων λυμάτων», κατά παράβαση των περιβαλλοντικών όρων της ΑΕΠΟ. Και στις δύο περιπτώσεις, «ενδέχεται με μεγάλη πιθανότητα», να προκληθεί «σοβαρή υποβάθμιση του περιβάλλοντος» και οι επίμαχες παραβάσεις κρίθηκαν ως «μέτριες».
Παράλληλα, κατόπιν δειγματοληψίας που διενεργήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2024, στα επεξεργασμένα λύματα στην έξοδο της ΕΕΛ, προέκυψε πως υπήρχε απουσία μικροβιολογικού φορτίου, ενώ τα νερά κολύμβησης στην ακτή «Εννίας», χαρακτηρίστηκαν ως νερά «εξαιρετικής ποιότητας».
Μοναδική εξαίρεση, «οι διαπιστωθείσες υπερβάσεις των οριακών τιμών εκροής του BOD5 (σ.σ. εκφράζει το επίπεδο οργανικής ρύπανσης στα επεξεργασμένα λύματα που απορρίπτονται από τον βιολογικό καθαρισμό) κατά το έτος 2024, θεωρείται ότι προκαλούν ή ενδέχεται να προκαλέσουν μέτρια ρύπανση ή/και υποβάθμιση του περιβάλλοντος».
Η υπογραφή της προγραμματικής σύμβασης
Σύμφωνα με όσα ανέφερε στο iEidiseis.gr o κ. Βεντούρης, υπάρχουν δύο υποέργα που έχουν ενταχθεί σε χρηματοδοτικά προγράμματα από το 2018. Όπως σχολίασε, «το ένα υποέργο σχετίζεται με τα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης, ενώ το άλλο αφορά την αναβάθμιση και βελτίωση του βιολογικού καθαρισμού».
Πλέον, «τον περασμένο Μάρτιο υπογράψαμε προγραμματική σύμβαση με την Αναπτυξιακή εταιρεία του δήμου Φυλής, που έχει περάσει από το Ελεγκτικό Συνέδριο. Το συνολικό ποσό του έργου ανέρχεται στα 1.942.700 ευρώ. Είμαστε στη διαδικασία εκπόνησης των μελετών που απαιτούνται. Η μία είναι τεχνική και η άλλη αφορά την τροποποίηση των περιβαλλοντικών όρων».
Βάσει όσων προβλέπονται στην έγκριση σχεδίου της επίμαχης προγραμματικής σύμβασης που δημοσιεύθηκε στη Διαύγεια τον περασμένο Δεκέμβριο, αντικείμενο του έργου είναι μεταξύ άλλων «η δημοπράτηση, επίβλεψη και παραλαβή του κατασκευαστικού έργου “αναβάθμιση ΕΕΛ Δήμου Κιμώλου”».
Όπως σημειώνεται, «η διάρκεια υλοποίησης της παρούσας σύμβασης εκτιμάται σε 36 μήνες, με δυνατότητα παράτασης».
Πάντως, σύμφωνα με τον κ. Βεντούρη η -εδώ και πολλά χρόνια- μη αναβάθμιση του έργου, «δεν σημαίνει ότι ο βιολογικός δεν παράγει ήδη αποτελέσματα. Επίσης, γίνονται μετρήσεις κάθε μήνα στη διάθεση των υγρών αποβλήτων μετά την επεξεργασία, που δείχνουν ότι βρίσκονται εντός των προβλεπόμενων ορίων από τις ισχύουσες ΚΥΑ. Οι μετρήσεις γίνονται παντού και στη θάλασσα».
«Ο δήμος δεν έχει τεχνική επάρκεια»
Τον Ιούνιο του 2024, ο δήμος Κιμώλου υπέγραψε προγραμματική σύμβαση με την Μονάδα Οργάνωσης της Διαχείρισης Αναπτυξιακών Προγραμμάτων (ΜΟΔ) για έργα επέκτασης ύδρευσης και αποχέτευσης. Στο ερώτημα γιατί στην επίμαχη σύμβαση δεν εντάχθηκε και το έργο του ΒΙΟΚΑ, ο κ. Βεντούρης ανέφερε πως «προσπάθησα να δω αν θα το αναλάβει η ΜΟΔ αλλά αυτό δεν ήταν δυνατόν. Πιθανώς, δεν είχαν τεχνική επάρκεια. Αναγκαστικά μετά έπρεπε να βρω άλλον φορέα».
Έπειτα από την ένταξη του υποέργου του ΒΙΟΚΑ στο χρηματοδοτικό πρόγραμμα Φιλόδημος Ι, η επίμαχη χρηματοδότηση μεταφέρθηκε το 2020 στο πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης». Στο ερώτημα γιατί χρειάστηκαν σχεδόν πέντε χρόνια προκειμένου ο δήμος να υπογράψει προγραμματική σύμβαση, ο κ. Βεντούρης απάντησε πως «ο δήμος δεν έχει τεχνική επάρκεια, επειδή δεν έχει τεχνικές υπηρεσίες. Κάναμε μια προσπάθεια και με τη Διεύθυνση Τεχνικών Έργων Κυκλάδων, όμως ούτε αυτό προχώρησε. Αυτό είναι το πρόβλημα στα μικρά μέρη, ότι προσπαθούμε να κάνουμε μόνοι μας τα έργα. Επίσης είχαμε οικονομική και υγειονομική κρίση. Όλα αυτά επηρέασαν την τοπική αυτοδιοίκηση, όχι μόνο τον δήμο μας. Πλέον, με τους αναπτυξιακούς νόμους μας παρέχεται τεχνική επάρκεια, όμως δεν ήταν έτσι τα προηγούμενα χρόνια».
Ο στόχος σύμφωνα με τον ίδιο είναι «να κάνουμε τριτοβάθμια επεξεργασία, ώστε τα επεξεργασμένα υγρά να επαναχρησιμοποιούνται στην άρδευση επειδή το νησί είναι άνυδρο. Δεν θέλουμε να πηγαίνουν στη θάλασσα και να μην επαναχρησιμοποιούνται».
«Δεν μπορεί να επεξεργαστεί τον όγκο αυτών των λυμάτων»
Σύμφωνα πάντως με τον κ. Λογοθέτη, «κι αύριο να ξεκινήσουν οι εργασίες, θα χρειαστούν 3-4 χρόνια για να ολοκληρωθεί το έργο».
Κι αυτό ενώ, «το νησί υποδέχεται το καλοκαίρι χιλιάδες τουρίστες. Κατά τους μήνες αυτούς, ο όγκος των λυμάτων που οδηγούνται στην εγκατάσταση προς επεξεργασία είναι πολύ μεγαλύτερος και η προβληματική και πλημμελής λειτουργία του ΒΙΟΚΑ δεν μπορεί να επεξεργαστεί τον όγκο αυτών των λυμάτων».
