13ωρη συνεχόμενη εργασία στον ίδιο εργοδότη, απελευθέρωση ωραρίων και υπερωριών, επέκταση των ευέλικτων μορφών εργασίας, ακόμη και υπονόμευση της 15νθήμερης θερινής άδειας. Αυτές είναι ορισμένες από τις σημαντικότερες προβλέψεις του νέου εργασιακού νομοσχεδίου που θα βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση μέχρι τις 19 Σεπτεμβρίου.
Το νομοσχέδιο έχει ήδη προκαλέσει σωρεία αντιδράσεων, καθώς αναμένεται να επιφέρει ακόμη δυσμενέστερες εργασιακές συνθήκες για τους εργαζόμενους. Άποψη βέβαια που δεν συμμερίστηκαν κύκλοι του υπουργείου Εργασίας, σε δηλώσεις που παραχώρησαν στο iEidiseis.gr.
Τι ισχύει για το 13ωρο
Πιθανώς, η κυριότερη πρόβλεψη του νομοσχεδίου, είναι η θέσπιση του δικαιώματος του εργαζόμενου να εργαστεί έως 13 ώρες συνεχόμενα την ημέρα, σε έναν εργοδότη.
Σχολιάζοντας την επίμαχη διάταξη, ο Βασίλης Αρχιμανδρίτης, δικηγόρος – διαμεσολαβητής και μεσολαβητής του Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ), ανέφερε στο iEidiseis.gr πως «όταν στην πράξη καταργείται το 8ωρο και οι εργαζόμενοι πρέπει να δουλέψουν 11-12 ώρες για να ζήσουν, αυτό δεν μπορεί να νομιμοποιείται με θεσμικό τρόπο. Ο τίτλος του νομοσχεδίου είναι “δίκαιη εργασία για όλους”, εντούτοις, στην πράξη, πρόκειται για ακόμη μεγαλύτερη εντατικοποίηση εργασίας».
Σύμφωνα πάντως με τον κ. Αρχιμανδρίτη, «η 13ωρη εργασία δεν είναι κάτι καινούριο. Από το 2003 υπάρχει οδηγία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που προβλέπει ανώτατο όριο εργασίας 13 ωρών ημερησίως, με υποχρεωτική ημερήσια ανάπαυση 11 ωρών. Θεσμοθετείται επομένως, ότι έχει ήδη θεσμοθετήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση».
Από την πλευρά της, η δικηγόρος – εργατολόγος, Μαρλέν Ασημακοπούλου, ανέφερε στο iEidiseis.gr πως «το ερώτημα είναι γιατί έπρεπε να συμβεί αυτό, σε μια στιγμή που γίνεται μεγάλη προσπάθεια στην Ευρώπη να ελαφρυνθεί το ωράριο των εργαζομένων. Κι αυτό ενώ η Ελλάδα είναι πρώτη σε ώρες εργασίας στην Ευρώπη με 39,8 ώρες την εβδομάδα».
«Δεν προκάλεσε αρρυθμία στην αγορά»
Σε ότι αφορά τη θέσπιση της 13ωρης εργασίας, κύκλοι του υπουργείου Εργασίας σχολίασαν στο iEidiseis.gr πως «αυτό υφίσταται ήδη από το 2023 για εργασία σε δύο ή περισσότερους εργοδότες και δεν οδήγησε σε καμία αρρυθμία στην αγορά. Αντιθέτως, ενίσχυσε το εισόδημα των εργαζομένων».
Η κύρια διαφορά σύμφωνα με τους ίδιους κύκλους είναι ότι «πλέον πρόκειται για υπερωριακή απασχόληση, κάτι που δεν ίσχυε στην εργασία σε δύο ή περισσότερους εργοδότες».
Πώς πληρώνεται το 13ωρο
Σημειώνεται πως οι ίδιοι κύκλοι ανέφεραν πως εργαζόμενος με ημερομίσθιο 8,05 ευρώ, που θα εργαστεί 13 ώρες στο ίδιο εργοδότη, θα λάβει ημερομίσθιο 119,14 ευρώ. Αντίστοιχα, για 13 ώρες εργασίας σε δύο εργοδότες, ο ίδιος εργαζόμενος θα λάβει συνολικό ημερομίσθιο 104,65 ευρώ.
«Δεδομένες οι πιέσεις που ασκούνται με τη μέγγενη της απόλυσης»
Στο ερώτημα αν μπορούν να αποκλειστούν πιέσεις από τους εργοδότες ώστε οι εργαζόμενοι να δουλέψουν 13 ώρες, ο κ. Αρχιμανδρίτης απάντησε πως «ήδη, οι πιέσεις που ασκούνται με τη μέγγενη της απόλυσης, είναι δεδομένες και καθημερινές».
Άλλωστε, σύμφωνα με τον κ. Αρχιμανδρίτη, «ο εργοδότης στην Ελλάδα μπορεί να προχωρήσει σε αναιτιώδη απόλυση, καθώς αυτή ήταν η πρώτη διάταξη που άλλαξε η Νέα Δημοκρατία το 2019».
Πράγματι, βάσει του νόμου 4623/2019 που ψηφίστηκε στις 9 Αυγούστου 2019, καταργήθηκε η υποχρέωση του εργοδότη να αιτιολογεί τις απολύσεις εργαζομένων με σύμβαση αορίστου χρόνου.
Πάντως, σύμφωνα με τον κ. Αρχιμανδρίτη, «εφόσον ο εργαζόμενος απολύθηκε επειδή άσκησε κάποιο νόμιμο δικαίωμά του, τότε ο εργοδότης θα πρέπει να επικαλεστεί κάποιο λόγο απόλυσης. Στην πράξη όμως, οι εργοδότες απολύουν, επικαλούμενοι άλλους λόγους από τον πραγματικό. Αυτό μπορεί να γίνει σε οποιαδήποτε περίπτωση, ειδικά στο 13ωρο, που είναι δύσκολα αποδείξιμο από μέρος του εργαζομένου».
Από την πλευρά της, η κ. Ασημακοπούλου ανέφερε ότι «ήδη, υπάρχουν αρκετές εταιρείες οι οποίες προσπαθούν να καταπατήσουν ακόμη και τα δικαιώματα των εγκύων που είναι το μόνο σαφές κομμάτι που υπάρχει στο εργασιακό».
«Απαιτείται συναίνεση του εργαζόμενου»
Αναφορικά με το αν ο εργαζόμενος μπορεί να αρνηθεί να εργαστεί υπερωριακά, οι πηγές του υπουργείου ανέφεραν πως «έχει μπει ρητή πρόβλεψη στη διάταξη, ότι η απόλυση που οφείλεται σε άρνηση του εργαζόμενου να εργαστεί υπερωριακά, είναι άκυρη. Απαιτείται συναίνεση του εργαζόμενου».
Στο ερώτημα πως μπορεί να αποφευχθεί η εργοδοτική πίεση για υπερωριακή απασχόληση, οι ίδιοι κύκλοι σχολίασαν πως «ο εργαζόμενος μπορεί να καλέσει το 1555 και να κάνει ανώνυμη καταγγελία, ώστε να ελεγχθεί ο εργοδότης που καταφεύγει σε τέτοιες πρακτικές. Οποιαδήποτε απειλή απόλυσης θα λογίζεται ως άκυρη».
Άλλωστε, όπως σημείωσαν, «η υπερωριακή απασχόληση, αμείβεται με προσαύξηση 40%. Δεν είναι ότι πιο συμφέρον για τον εργοδότη να καταφύγει σε αυτή την πρακτική. Επίσης, ο εργοδότης πρέπει οπωσδήποτε να τηρεί τα νόμιμα ωράρια, την 11ωρη ανάπαυση μεταξύ των βαρδιών, τις 48 ώρες εργασίας την εβδομάδα μέσο όρο σε τετραμηνιαία περίοδο αναφοράς και την υπερωριακή απασχόληση μόνο για 150 ώρες ετησίως. Αυτό λέει το ενωσιακό δίκαιο και κανείς δεν μπορεί να το παρακάμψει».
Σύμφωνα με τους ίδιους κύκλους, «με την χρήση της ψηφιακής κάρτας εργασίας αυτό ελέγχεται διαρκώς. Το 2024 επιβλήθηκαν από την Επιθεώρηση Εργασίας, πρόστιμα συνολικού ύψους 10.500.000 ευρώ που σχετίζονται με τη χρήση της ψηφιακής κάρτας».
«Ο ΣΥΡΙΖΑ έφερε τη διάταξη»
Σχολιάζοντας την κατάργηση της επίμαχης διάταξης του 2019, οι πηγές του υπουργείου Εργασίας, ανέφεραν ότι «την διάταξη αυτή την έφερε ο ΣΥΡΙΖΑ τον Μάιο του 2019. Από το 1955 έως τότε, ουδέποτε υπήρχε βάσιμος λόγος απόδειξης».
Παράλληλα, οι ίδιοι κύκλοι επεσήμαναν πως «το 2021, με τον νόμο Χατζηδάκη, εισήχθη η αντιστροφή του βάρους απόδειξης. Δηλαδή, σε περίπτωση που ένας εργαζόμενος απολύεται και προσφεύγει δικαστικώς έναντι της απόλυσής του, επικαλούμενος ότι απολύθηκε επειδή αρνήθηκε παροχή υπερωριακής ώρας εργασίας, τότε ο εργοδότης θα πρέπει να αποδείξει ότι τα πράγματα δεν έγιναν έτσι».
Στο ερώτημα ότι οι περισσότεροι εργαζόμενοι που απολύονται δεν έχουν τη δυνατότητα να προσφύγουν δικαστικά, οι ίδιοι κύκλοι σχολίασαν ότι «αυτό ισχύει, όμως τα δικαστήρια είναι τα μόνα αρμόδια να κρίνουν αν μια απόλυση είναι ή όχι παράνομη. Η Επιθεώρηση Εργασίας δεν έχει τέτοια αρμοδιότητα».
«Δεν μπορούν να καλύψουν τις δικαστικές δαπάνες»
Πάντως, σύμφωνα με την κ. Ασημακοπούλου, «οι περισσότερες επιθεωρήσεις εργασίας είναι υποστελεχωμένες. Επίσης, στο δελτίο εργατικής διαφοράς, σε μια άκυρη και καταχρηστική απόλυση, η Επιθεώρηση Εργασίας δεν μπορεί να εκφράσει άποψη για την απόλυση ή την υπέρβαση των υπερωριών, αλλά παραπέμπει στα δικαστήρια».
Όμως, η προσφυγή στα δικαστήρια αποτελεί δύσκολο στόχο για πολλούς εργαζόμενους, καθώς σύμφωνα με την ίδια, «δεν μπορούν να καλύψουν τις δαπάνες ενός δικαστηρίου».
Εκ περιτροπής εργασία
Στο νομοσχέδιο προβλέπεται επίσης πως οι εργαζόμενοι με εκ περιτροπής εργασίας (λιγότερο από 5 ημέρες την εβδομάδα), θα μπορούν να πραγματοποιήσουν υπερωρίες, με προσαύξηση 40% στο ημερομίσθιο. Όπως σημείωσε ο κ. Αρχιμανδρίτης, «όταν θεσπίστηκε η εκ περιτροπής εργασία πριν λίγα χρόνια, ήταν η ύστατη λύση προκειμένου να μην απολύεται ο εργαζόμενος, εφόσον η εταιρεία είχε αποδεδειγμένα οικονομικά προβλήματα. Πλέον όμως προβλέπεται ότι μπορείς να δουλέψεις υπερωριακά σε αυτό το καθεστώς. Αν υπάρχει ανάγκη για υπερεργασία, τότε γιατί ο εργαζόμενος να δουλεύει εκ περιτροπής;».
Χορήγηση άδειας
Έντονες αντιδράσεις έχουν προκληθεί και εξαιτίας των προβλέψεων του νομοσχεδίου για την άδεια των εργαζόμενων. Στο κατά πόσο το νομοσχέδιο θέτει υπό αίρεση τη χορήγηση 15νθήμερης άδειας το καλοκαίρι, οι κύκλοι του υπουργείου Εργασίας απάντησαν ότι «μέχρι σήμερα, βάσει νόμου, ο εργαζόμενος είχε δικαίωμα να λάβει την ετήσια άδεια ολόκληρη ή σε δύο περιόδους, αρκεί η μια περίοδος να είναι τουλάχιστον δύο εβδομάδες. Ο εργαζόμενος μπορούσε άτυπα, να λάβει την άδεια όποτε ήθελε, σε συμφωνία με τον εργοδότη. Πλέον, θα μπορεί να λάβει άδεια σε έως 4 περιόδους. Έχει απλώς αλλάξει η διαδικασία αιτήσεως και όχι χορηγήσεως».
Από την πλευρά της, η κ. Ασημακοπούλου σχολίασε ότι «ειδικά σε κλάδους όπως η εστίαση και ο τουρισμός, όπου υπάρχουν έκτακτες ανάγκες το καλοκαίρι, μπορεί να επιβληθεί στον εργαζόμενο να λάβει την άδειά του σε άλλη περίοδο. Άλλωστε, στις περισσότερες περιπτώσεις μιλάμε για ατομικές συμβάσεις εργασίας. Αυτό είναι ο λόγος που θα έπρεπε να εστιάσουμε στις συλλογικές συμβάσεις οι οποίες εξασφαλίζουν μια περισσότερο ομαλή εργασιακή σχέση».
«Ραγδαία κλιμάκωση ανθρώπινων απωλειών στους χώρους εργασίας»
Ο Ανδρέας Στοϊμενίδης, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συλλόγων Εργαζομένων Τεχνικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΟΣΕΤΕΕ), αντιπρόεδρος στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (EU-OSHA) και γραμματέας Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία, σχολίασε στο iEidiseis.gr ότι «υπάρχει ραγδαία κλιμάκωση των ανθρώπινων απωλειών στους χώρους εργασίας που θεωρούμε ότι είναι αποτέλεσμα και της θέσπισης του 13ωρου το 2023, καθώς υπάρχει συσσώρευση της ψυχικής και σωματικής κόπωσης των εργαζομένων».
Όμως, «το υπουργείο Εργασίας ενισχύει περαιτέρω τον θεσμό της 13ωρης εργασίας, χωρίς μάλιστα να λαμβάνει μέτρα για την αποκατάσταση του διαλυμένου συστήματος υγείας και ασφάλειας στην εργασία».
Είναι ενδεικτικό ότι «έχομε ήδη μετρήσει 149 θανάτους μέσα στους χώρους εργασίας το 2025, ισοφαρίζοντας τον αντίστοιχο αριθμό ολόκληρης της περσινής χρονιάς, που ήταν μια κακή χρονιά. Επίσης, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΠΟΥ και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία, περίπου 2.500 άνθρωποι χάνουν ετησίως τη ζωή τους στην Ελλάδα από ασθένειες που άπτονται του επαγγελματικού περιβάλλοντος».
Σχολιάζοντας αν η 11ωρη ημερήσια ανάπαυση μπορεί να τηρηθεί στην περίπτωση της 13ωρης υπερωριακής εργασίας, ο κ. Στοϊμενίδης απάντησε αρνητικά, προσθέτοντας πως «υπάρχουν και οι χρόνοι προετοιμασίας και μετάβασης και επιστροφής από τη δουλειά, που δεν μετριούνται ως χρόνος εργασίας, αλλά χαρίζονται στον εργοδότη».
