Το 2017 τα Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα (ΕΑΣ) ανέθεσαν σε ιδιωτική εταιρεία την καταστροφή εκατοντάδων χιλιάδων ναρκών που βρίσκονταν στις εγκαταστάσεις της στο Λαύριο. Οχτώ χρόνια μετά, το έργο ακόμη δεν έχει περατωθεί. Μάλιστα, βάσει μελετών που έχουν εκπονηθεί από πλήθος φορέων, στην περιοχή εντοπίστηκαν θαμμένοι δεκάδες ή και εκατοντάδες τόνοι εκρηκτικών. Ο κίνδυνος ατυχήματος παραμένει ορατός κι ενώ η πόλη του Λαυρίου γειτνιάζει με τις επίμαχες εγκαταστάσεις, γεγονός που έχει προκαλέσει αναστάτωση στους κατοίκους.
«Ανεξέλεγκτη διάθεση αποβλήτων»
Τον Μάιο του 2022, έπειτα από ανάθεση των ΕΑΣ, η Σχολή Μηχανικών Μεταλλείων Μεταλλουργών του ΕΜΠ, δημοσίευσε μελέτη προκειμένου να αξιολογηθεί το επίπεδο της ρύπανσης και να δρομολογηθούν εργασίες αποκατάστασης.
Όπως σημειώνεται στη μελέτη που δημοσιεύθηκε στη «Διαύγεια», το 2017 ανατέθηκε στην εταιρεία SOUKOS ROBOTS η καταστροφή ναρκών.
Όπως αναγράφεται, «ο εργολάβος εγκατέστησε εντός του Συγκροτήματος Εργοστασίων Λαυρίου των ΕΑΣ κινητή Μονάδα Καταστροφής Ναρκών, η οποία λειτούργησε από τον Δεκέμβριο 2017 μέχρι τον Μάρτιο 2019». Σε αυτή την περίοδο, «καταστράφηκαν περίπου 295.000 νάρκες».
Το έργο δεν ολοκληρώθηκε, «δεδομένου ότι η λειτουργία της μονάδας τερματίστηκε μετά από καταγγελίες ότι λαμβάνει χώρα ανεξέλεγκτη διάθεση αποβλήτων».
«Υπερβαίνουν το όριο κινδύνου έκρηξης»
Βάσει όσων αναγράφονται στην έκθεση, έπειτα από δειγματοληψίες που πραγματοποιήθηκαν, «εντοπίστηκαν 4 κύριες εστίες υψηλότατης ρύπανσης, οι οποίες καλύπτουν συνολική έκταση περίπου 800 τ.μ.».
Είναι αξιοσημείωτο ότι «σε 2 από τις 4 θέσεις οι συγκεντρώσεις TNT στα επιφανειακά στρώματα υπερβαίνουν το όριο κινδύνου έκρηξης, γεγονός το οποίο υποδεικνύει ότι υφίσταται άμεσος κίνδυνος για τους εργαζόμενους στην περιοχή».
Παράλληλα, στα υπόγεια νερά «ανιχνεύθηκαν 9 είδη εκρηκτικών ουσιών, εκ των οποίων 6 υπερβαίνουν τα όρια ποιότητας του νερού από 16 μέχρι και 670 φορές».
Στην έκθεση σημειώνεται επίσης πως απαιτείται απορρύπανση των εδαφών, του υπόγειου νερού και πρόσθετη περιβαλλοντική διερεύνηση για τον προσδιορισμό των ορίων διασποράς της ρύπανσης στα υπόγεια νερά.
Παράλληλα, η συνολική ποσότητα ρυπασμένου εδάφους «ανέρχεται σε 1.550 τόνους περίπου. Η ποσότητα αυτή του εδάφους εκτιμάται ότι περιέχει περίπου 40 τόνους ΤΝΤ».
«Κίνδυνοι για την ευρύτερη περιοχή του Λαυρίου»
Έπειτα από έγγραφη παρότρυνση του ΕΜΠ, τα ΕΑΣ ανέθεσαν τον Ιούλιο του 2023 στην εταιρεία Συμβούλων – Μελετητών ΒΕΛΤΙΩΝ Α.Ε. την εκπόνηση συμπληρωματικής Τεχνοοικονομικής Μελέτης Απορρύπανσης του χώρου.
Όπως αναγράφεται στην επίμαχη μελέτη (δημοσιεύθηκε από το capital.gr), ανευρέθησαν μεταξύ πολλών άλλων, περίπου 186 τόνοι «ευρέως φάσματος ασταθών και εξαιρετικά επικίνδυνων εκρηκτικών». Παράλληλα, «3.000 τ.μ. εμφανίζουν περιοχές με συγκεντρώσεις των εκρηκτικών που υπερβαίνουν κατά πολύ το κατώφλι κινδύνου για έκρηξη…». Επίσης, εντοπίστηκαν 38,6 τόνοι εκρηκτικών υλών μέσα σε 8 δεξαμενές.
Ως αποτέλεσμα, προέκυψε «ως αδιαμφισβήτητο συμπέρασμα η εκτεταμένη ποιοτικά, ποσοτικά και χωρικά ύπαρξη εκρηκτικών υλών, η οποία δημιουργεί κινδύνους για την ασφάλεια όχι μόνο του χώρου και των εργαζομένων του ΣΕΛ, αλλά και της ευρύτερης περιοχής του Λαυρίου».
Μάλιστα, στο δυσμενές σενάριο έκρηξης, «η πιθανότητα θανατηφόρων τραυματισμών και σοβαρότατων υλικών ζημιών είναι σχεδόν βέβαιη».
205 τόνοι
Τον Οκτώβριο του 2024, η ΒΕΛΤΙΩΝ Α.Ε., κατέθεσε νέα μελέτη σε συνεργασία με το ΕΜΠ, η οποία αφορά την Εκτέλεση Παράλληλων Εργασιών Απορρύπανσης Αναβάθμισης της Μονάδος TNT του ΣΕΛ.
Στην επίμαχη συμπληρωματική μελέτη (δημοσιεύθηκε από το capital.gr), η ποσότητα των εκρηκτικών υλών που βρίσκεται πάνω από τα όρια εκρηξιμότητας, υπολογίστηκε στους 205 τόνους. Οι ερευνητές αξιολόγησαν τρία σενάρια επίπτωσης ενδεχόμενης έκρηξης. Στο δυσμενέστερο σενάριο, τα κτίρια κοντά στο επίκεντρο της έκρηξης «αναμένεται να κατεδαφιστούν πλήρως», ενώ «η διασπορά των επικίνδυνων θραυσμάτων υπολογίζεται ότι θα φτάσει στα 3.891 μέτρα».
«Ανεξέλεγκτη έκρηξη»
Αυτές πάντως δεν είναι οι μοναδικές εκθέσεις που συντάχθηκαν. Όπως αναγράφεται στην έκθεση επιθεώρησης της TUV Austria Ελλάς το 2023, (δημοσιεύθηκε από το protagon.gr), η υψηλή παρουσία εκρηκτικών που ανευρέθηκε, «μπορεί να οδηγήσει ακόμη και από τυχαίο μη ανθρωπογενή παράγοντα όπως π.χ. καιρικό φαινόμενο, σεισμό, κίνηση ενός άγριου ζώου ή τρωκτικού, πυρκαγιά σε μια ανεξέλεγκτη έκρηξη με ανεπανόρθωτες βλάβες σε ανθρώπους και υποδομές».
«Διαρκής κίνδυνος»
Τον Νοέμβριο του 2024 συντάχθηκε -δημοσιεύθηκε στις 2 Δεκεμβρίου-, η διακήρυξη ηλεκτρονικού ανοιχτού διαγωνισμού για την σύναψη συμφωνίας – πλαίσιο, αντικείμενο της οποίας ήταν η παροχή υπηρεσιών απορρύπανσης και εξυγίανσης του χώρου καταστροφής ναρκών. Η εκτιμώμενη αξία του έργου υπολογίστηκε -βάσει των μελετών των εταιρειών ΒΕΛΤΙΩΝ και TUV AUSTRIA Ελλάς- στα 54.460.208,50 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ. Λίγο μετά την εκλογή της νέας διοίκησης των ΕΑΣ, τον περασμένο Δεκέμβριο, ο επίμαχος διαγωνισμός ματαιώθηκε.
Το αξιοσημείωτο είναι ότι βάσει της συμπληρωματικής διερεύνησης της ΒΕΛΤΙΩΝ, στη συμφωνία – πλαίσιο των ΕΑΣ, γίνεται η παραδοχή πως «η παρουσία επί και εντός των εδαφών και των εγκαταστάσεων, ιδιαίτερα υψηλών συγκεντρώσεων εξαιρετικά επικίνδυνων για τη δημόσια ασφάλεια εκρηκτικών υλών, που καταλήγουν σε έναν έντονο και διαρκή κίνδυνο (ο οποίος μπορεί να επέλθει οποτεδήποτε, υπό τις κατάλληλες περιβαλλοντικές συνθήκες) μείζονος φυσικής καταστροφής, που πρέπει να αντιμετωπιστεί και να εξουδετερωθεί το συντομότερο δυνατόν».
Παράλληλα, στη συμφωνία πλαίσιο σημειώνεται πως υπάρχει «βαθμός αβεβαιότητας» για την εκτέλεση του έργου, εξαιτίας μεταξύ άλλων «αδυναμίας προσδιορισμού και πλήρους, προκαταρκτικής διερεύνησης της συνολικής έκτασης και βάθους της ρύπανσης από τις επικίνδυνες εκρηκτικές ύλες», καθώς και τις απαιτήσεις της απορρύπανσης.
«Δεν πήραμε κάποια απάντηση»
Στις 24 Ιουλίου 2025, ο δήμαρχος Λαυρεωτικής, Δημήτρης Λουκάς, απέστειλε εμπιστευτική επιστολή, που κοινοποιήθηκε μεταξύ άλλων στους υπουργούς Εθνικής Άμυνας, Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας και τον Διευθύνοντα Σύμβουλο των ΕΑΣ.
Βάσει όσων αναγράφονται στην επίμαχη επιστολή που είναι σε γνώση του iEidiseis.gr, ο δήμαρχος ζήτησε παροχή πληροφοριών κατόπιν δημοσιεύματος του bankingnews.gr περί ύπαρξης 220 τόνων TNT στο Λαύριο. Άλλωστε, όπως υπογραμμίζεται στην επιστολή, «οι εγκαταστάσεις των Ελληνικών Αμυντικών Συστημάτων πρακτικά εφάπτονται του αστικού ιστού της πόλης του Λαυρίου».
Μάλιστα, όπως σημειώνεται, «δεν είναι ανεκτό για εμάς να δημοσιεύονται τέτοιες πληροφορίες και να μην γνωρίζουμε επισήμως την κατάσταση εντός των ΕΑΣ καθώς και ποιος φορέας τα εποπτεύει».
Σύμφωνα όμως με όσα δήλωσε στο iEidiseis.gr ο δήμαρχος Λαυρεωτικής, Δημήτρης Λουκάς, «δεν πήραμε κάποια απάντηση».
«Η κοινωνική αναστάτωση είναι μεγάλη»
Την περασμένη Τρίτη, ο δήμαρχος Λαυρεωτικής απέστειλε νέα εμπιστευτική επιστολή προς τους ίδιους αποδέκτες.
Στη νέα αυτή επιστολή, ο δήμαρχος τονίζει πως «επισημαίνουμε ότι μέχρι σήμερα κανένας φορέας (αρμόδια υπουργεία ή Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα) δεν μας έχουν απαντήσει, κάτι για το οποίο διαμαρτυρόμαστε εντόνως. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η κοινωνική αναστάτωση είναι μεγάλη και διαρκώς πολίτες και φορείς ζητούν από εμάς διευκρινήσεις και εκφράζουν την αγωνία και αγανάκτησή τους σχετικά με το θέμα», κάνοντας παράλληλα λόγο για «αίσθημα ανασφάλειας στους πολίτες και μάλιστα σε ευρεία κλίμακα».
«Ενεργήσαμε τάχιστα»
Σε επιστολή που απέστειλε προς την ιστοσελίδα capital.gr ο διευθύνων σύμβουλος των ΕΑΣ, Εμμανουήλ Μποτσικάκης, αναφέρθηκε στη ματαίωση του διαγωνισμού που αφορούσε την απορρύπανση και εξυγίανση του χώρου ναρκών. Όπως ανέφερε, αποφασίστηκε η «επικαιροποίηση των θεμελιωτικών, του ματαιωθέντος διαγωνισμού, μελετών, καθώς αυτές παρουσίαζαν σοβαρές αποκλίσεις, όχι μόνον ως προς τις τεχνικές τους προδιαγραφές, αλλά κυρίως ως προς τις οικονομικές παραμέτρους τους».
Παράλληλα, έκανε λόγο για «άμεση έναρξη της νέας διαδικασίας».
Σημειώνεται πως σύμφωνα με το protagon.gr, «τον Μάιο του 2025, η διοίκηση Μπουτσικάκη ανέθεσε νέα μελέτη σε απλό περιβαλλοντολόγο χωρίς καμία εξειδίκευση και εμπειρία στη διαχείριση εκρηκτικών υλών».
Αξίζει να σημειωθεί πως το τελευταίο χρονικό διάστημα έχουν παραιτηθεί τέσσερα μέλη του ΔΣ των ΕΑΣ. Παραμένουν άγνωστοι οι λόγοι των παραιτήσεων.
Το iEidiseis.gr απέστειλε στον κ. Μποτσικάκη σχετικά ερωτήματα, τα οποία ο ίδιος δήλωσε πως θα απαντήσει τις επόμενες ημέρες λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων.
«Δεν έχει τεθεί κάτι τέτοιο στην αντίληψη του υπουργού»
Κύκλοι του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας σχολίασαν στο iEidiseis.gr ότι «στο κομμάτι που μας αφορά, έχουμε ειδοποιήσει την Πυροσβεστική να είναι σε ετοιμότητα εφόσον απαιτηθεί να συνδράμει σε επιχειρησιακή εμπλοκή. Όμως, το επισπεύδον υπουργείο σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι το υπουργείο Εθνικής Άμυνας».
Αναφορικά με το αν υπάρχει κίνδυνος έκρηξης, οι ίδιες πηγές ανέφεραν πως «δεν έχει τεθεί κάτι τέτοιο στην αντίληψη του υπουργού και της ηγεσίας του υπουργείου».
«Όλες οι δράσεις στοχεύουν στην άρση της επικινδυνότητας»
Από την πλευρά τους, πηγές του υπουργείου Εθνικής Άμυνας, σχολίασαν στο iEidiseis.gr πως «το πρόβλημα ξεκίνησε από λανθασμένο χειρισμό καταστροφής ναρκών το 2017». Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, τον περασμένο Αύγουστο «κατόπιν εντολής του υπουργού Εθνικής Άμυνας, Νίκου Δένδια, συγκροτήθηκε επιτροπή ελέγχου για τις εγκαταστάσεις και εστάλη κλιμάκιο του ΓΕΣ στο Λαύριο».
Μετά τον έλεγχο που διενεργήθηκε, «αναφέρθηκε ανάγκη αποκατάστασης της περιβαλλοντικής μόλυνσης του χώρου καταστροφής των ναρκών και λεπτομερής καθαρισμός από σκουπίδια, πευκοβελόνες και κλαδιά που συνιστούν πιθανούς κινδύνους πρόκλησης πυρκαγιάς».
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, μεταξύ άλλων, «αποκαταστάθηκε και κατέστη πλήρως λειτουργικό το δίκτυο πυρόσβεσης, επιλύθηκε το ζήτημα της αποψίλωσης, διανύθηκαν αντιπυρικές ζώνες και ενεργοποιήθηκε 24ωρη περίπολος από εξειδικευμένο πυροσβεστικό προσωπικό». Επίσης, σύμφωνα με τους ίδιους κύκλους, «επιδιορθώθηκαν τα ασυντήρητα αλεξικέραυνα και απαγορεύθηκε η προσέγγιση σε μη εξειδικευμένο προσωπικό».
Παράλληλα, «ελήφθησαν δείγματα που εστάλησαν στον Δημόκριτο, ενώ υπήρξε ήδη άμεση συστηματική εφαρμογή εξουδετέρωσης εκρηκτικού φορτίου από το ΓΕΣ».
Οι ίδιες πηγές σημείωσαν πως «η τελευταία ενημέρωση που δόθηκε από τη διοίκηση των ΕΑΣ, στις 23 Σεπτεμβρίου, είναι ότι δρομολογείται σε σύντομο χρονικό διάστημα η προκήρυξη διαγωνισμού. Μετά την ολοκλήρωση απομάκρυνσης των εκρηκτικών, θα πραγματοποιηθεί νέος έλεγχος, ώστε να γίνει σύγκριση με τις μετρήσεις του ΕΜΠ».
Σχετικά με το αν υπάρχει κίνδυνος ατυχήματος, οι ίδιες πηγές σχολίασαν ότι «όλες οι δράσεις που γίνονται, στοχεύουν στην άρση της επικινδυνότητας, μέσω των εκκαθαρίσεων του χώρου. Έχει ήδη υπάρξει εκκαθάριση εκρηκτικών σε σημαντικό βαθμό. Αν εντοπιστούν κι άλλα, θα γίνουν οι απαιτούμενες δράσεις».
