«Η εγκατάλειψη του East Med για οποιουσδήποτε λόγους (περιβαλλοντικούς, οικονομικούς, τεχνικούς, γεωστρατηγικούς), θα έπρεπε τουλάχιστον να συνοδεύεται από συγκεκριμένα ανταλλάγματα. Σήμερα εμφανιζόμαστε να τρέχουμε ασθμαίνοντας πίσω απ΄ τις εξελίξεις. Και μάλιστα άνευ αντικρίσματος στην προώθηση λύσεων στα προβλήματά μας». Τα παραπάνω τονίζει μιλώντας στο iEidiseis για τις εξελίξεις αναφορικά με τον αγωγό East Med ο Νικόλαος Φαραντούρης, Καθηγητής της Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και Σύμβουλος του Αρχηγού της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης και Προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.
- Πώς κρίνετε το non-paper των Ηνωμένων Πολιτειών για τον ελληνικού ενδιαφέροντος αγωγό East Med, με το οποίο ζητούν την εγκατάλειψη του έργου για οικονομικούς λόγους, αλλά και λόγω εντάσεων που προκαλεί στην Ανατολική Μεσόγειο;
Έχω εδώ και αρκετούς μήνες εκφράσει σε δημόσιες τοποθετήσεις μου τον προβληματισμό μου για τον βαθμό προετοιμασίας και τη στρατηγική της χώρας μας στη διαχείριση κρίσιμων θεμάτων που αφορούν την ενεργειακή πολιτική και τις εξωτερικές σχέσεις. Διαπιστώνω μία αδυναμία διορατικότητας των δυσμενών συνθηκών και ταυτόχρονα μία αδυναμία κεφαλαιοποίησης των ευνοϊκών συγκυριών και στα τρία πεδία διπλωματικών εξελίξεων: Ευρωπαϊκό, Περιφερειακό, Αμερικανικό. Μερικά μόνο παραδείγματα: οι πρόσφατες δολιχοδρομίες στις διαπραγματεύσεις με τη Ρωσική Gazprom για τις τιμές φυσικού αερίου στη χώρα μας με αποκορύφωμα την βεβιασμένη επίσκεψη Μητσοτάκη στον Πρόεδρο Πούτιν, οι αλλεπάλληλες διαψεύσεις πέρυσι κι εφέτος στα Συμβούλια Κορυφής της ΕΕ ως προς τις αιτούμενες κυρώσεις, εμπάργκο όπλων κλπ. κατά της Τουρκίας. Και μόλις προχθές, το αμερικανικό non-paper με το οποίο εκφράζονται αντιρρήσεις για τον υποθαλάσσιο αγωγό East Med που φιλοδοξεί να μεταφέρει τα ευρήματα από τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου στην Ευρώπη υποθαλάσσια δια μέσου της Ελλάδος.
Υπενθυμίζω ότι τον αγωγό είχε στηρίξει και η Ε.Ε. με χρηματοδότηση των οικονομοτεχνικών μελετών για την υλοποίησή του, θεωρώντας ότι υπηρετεί την ευρωπαϊκή πολιτική διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας και απεξάρτησης από παραδοσιακούς παρόχους φυσικού αερίου. Την στήριξη στον αγωγό είχαν εκφράσει και οι ΗΠΑ στο παρελθόν για τους ίδιους ακριβώς λόγους: διαφοροποίηση των πηγών ενέργεια της Ευρώπης. Να υπενθυμίσω επίσης την πληθωρική φιλοξενία και τα καλά λόγια του πρώην ΥπΕΞ των ΗΠΑ επί Trump, κ. Pompeo κατά την επίσκεψη στη χώρα μας. Εξάλλου, τον East Med είχαν στηρίξει και οι προηγούμενες ελληνικές κυβερνήσεις αφού, πέραν και ανεξάρτητα από τα ενεργειακά, θεωρήθηκε ισχυρό χαρτί για τις ελληνικές θέσεις στην οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών.
Σημειώνω επίσης ότι το non-paper, με το οποίο αίρεται η στήριξη των ΗΠΑ στον East Med, έρχεται πριν ακόμη καλά-καλά στεγνώσει το μελάνι της πρόσφατης αναθεώρησης της Ελληνο-αμερικανικής αμυντικής Συμφωνίας, η οποία αντικαθιστά την ετήσια με επ’ αόριστον ανανέωση και προβλέπει την παραχώρηση εγκαταστάσεων στην Αλεξανδρούπολη στις αμερικανικές δυνάμεις, στην πρώτη γραμμή του θεάτρου εξελίξεων στη Μαύρη Θάλασσα. Σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο, η Ελληνική Κυβέρνηση διατυμπάνιζε ότι οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις βρίσκονται στο υψηλότερο επίπεδο. Είτε λοιπόν η Ελληνική Κυβέρνηση αιφνιδιάστηκε, είτε γνώριζε τις επιφυλάξεις και δεν διαχειρίστηκε το ζήτημα. Ό,τι απ’ τα δύο συμβαίνει, η εξέλιξη αυτή πρέπει να μας προβληματίσει σοβαρά για την επάρκεια και τα αντανακλαστικά μας. Κυρίως όμως γι’ αυτό που ανέφερα προηγουμένως: μία παρατεταμένη αδυναμία να κεφαλοποιήσουμε τις ευνοϊκές συγκυρίες στην εξωτερική μας πολιτική. Χρειάζεται επάνοδος σε μία ενεργητική ενεργειακή και εξωτερική πολιτική κι όχι επικοινωνιακή διαχείριση «κατόπιν εορτής».
- Έχουμε, δηλαδή, το τέλος του East Med;
Οφείλει πλέον να τοποθετηθεί επίσημα η Ελληνική Κυβέρνηση, η οποία μόλις δύο χρόνια είχε προχωρήσει με τυμπανοκρουσίες στην υπογραφή διακρατικής συμφωνίας από τους υπουργούς Ενέργειας Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ.
Θέλω να διευκρινίσω πως δεν πιστεύω ότι το βιώσιμο μακροπρόθεσμο ενεργειακό μέλλον της χώρας μας βρίσκεται στα ορυκτά καύσιμα, αλλά στην πράσινη ενεργειακή ανάπτυξη με ενεργειακές κοινότητες και τη συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών. Ωστόσο, εκεί που η ενέργεια τέμνεται με τις εξωτερικές σχέσεις και τα εθνικά θέματα, θεωρώ ότι μια «έξυπνη» εξωτερική πολιτική δεν είναι αυτή που απλώς διαπιστώνει κι ακολουθεί τις εξελίξεις, αλλά εκείνη που τις διαμορφώνει.
Αν λοιπόν πρόκειται να εγκαταλειφθεί το πρότζεκτ του EastMed, για οποιουσδήποτε λόγους (περιβαλλοντικούς, οικονομικούς, τεχνικούς, γεωστρατηγικούς), οφείλουμε να συμφωνήσουμε σε μία συγκροτημένη εθνική στρατηγική για το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Και θα πρέπει τουλάχιστον να υπάρξουν συγκεκριμένα ανταλλάγματα για μια τέτοια ματαίωση (π.χ. αμερικανική πίεση στην Τουρκία για συνυποσχετικό για τη Χάγη για υφαλοκρηπίδα - ΑΟΖ, άρση του casus belli, ευρωπαϊκές εγγυήσεις και ανταλλάγματα στο πλαίσιο μιας συνδιάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο κ.λπ.). Σήμερα εμφανιζόμαστε να τρέχουμε ασθμαίνοντας πίσω απ΄ τις εξελίξεις. Και μάλιστα άνευ αντικρίσματος στην προώθηση λύσεων στα προβλήματά μας.
- Mε τους υπολοίπους αγωγούς και τρίτες χώρες τι γίνεται;
Ο διασυνδετήριος ελληνο-βουλγαρικός αγωγός που υποτίθεται ότι θα έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί, προγραμματίζεται, σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις, να τεθεί σε λειτουργία μέσα στο 2022. Ταυτόχρονα, στην Ανατολική Μεσόγειο, Ισραήλ και Αίγυπτος ξεκίνησαν από πέρυσι να συζητούν εδώ την διαχείριση των ενεργειακών τους πόρων (με στήριξη ΗΠΑ και ΕΕ που επιδιώκουν την αραβο-ισραηλινή προσέγγιση), κάτι ωστόσο το οποίο – όπως είχα επισημάνει και παλιότερα – απομακρύνει το ενδεχόμενο υλοποίησης του αγωγού East Med.
- Tο LNG τι ρόλο θα παίξει στη νέα εποχή;
Η χώρα μας διαθέτει πρόσβαση από θαλάσσης κι αυτό μας επιτρέπει την εισαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) με πλοία απ’ οπουδήποτε στον κόσμο. Η δυνατότητα αυτή είναι ασφαλώς επ’ ωφελεία της ασφάλειας ενεργειακού εφοδιασμού και επιτρέπει τη διαφοροποίηση των χαρτοφυλακίων των ενεργειακών εταιρειών της χώρας, αλλά και οποιουδήποτε επιθυμεί την εισαγωγή φυσικού αερίου για βιομηχανική κατανάλωση ή ηλεκτροπαραγωγή. Κατά καιρούς οι τιμές του υγροποιημένου φυσικού αερίου (περιλαμβανομένου του κόστους υγροποίησης και μεταφοράς) είναι χαμηλότερες από το φυσικό αέριο αγωγού και άρα πιο ελκυστικές, ενώ άλλοτε είναι υψηλότερες. Πέραν ωστόσο από τις υποδομές φυσικού αερίου (αγωγοί ή τερματικοί σταθμοί υποδοχής και αεριοποίηση υγροποιημένου αερίου), κρίσιμης σημασίας για το μέλλον είναι οι υποδομές που προάγουν την ενεργειακή μετάβαση στη νέα θεσμική και τεχνολογική πραγματικότητα και την αποθήκευση ενέργειας. Κι εδώ η χώρα μας υστερεί.
- H ενεργειακή κρίση πόσο θα διαρκέσει;
Οι αυξημένες τιμές ενέργειας θα συνεχίσουν να πλήττουν τον Έλληνα καταναλωτή αποδεικνύοντας ότι το φαινόμενο δεν είναι καθόλου παροδικό και επιβεβαιώνοντας την ανάγκη για πιο γενναία δημοσιονομικά μέτρα στήριξης, όπως είχε επισημανθεί ήδη από τον Σεπτέμβρη. Στο μέτωπο της ακρίβειας, οι αυξημένες τιμές φυσικού αερίου του Οκτωβρίου, Νοεμβρίου και Δεκεμβρίου θα ενσωματωθούν στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος των επομένων μηνών επιτείνοντας την οικονομική ασφυξία στην αγορά και τα νοικοκυριά τουλάχιστον μέχρι το Πάσχα και πάρα πέρα. Υπάρχει ανάγκη για πιο γενναία μέτρα στήριξης νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
- Tα τελευταία μέτρα που εξήγγειλε η κυβέρνηση για τους λογαριασμούς ρεύματος πώς τα κρίνετε;
Δεν θεωρώ ότι είναι τα προσήκοντα και σίγουρα όχι τα γενναία μέτρα που θα μπορούσαν να ανακουφίσουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις από το σαρωτικό κύμα ακρίβειας, το οποίο ξεκινά από την ενέργεια και εξαπλώνεται σε όλους τους κρίκους της εφοδιαστικής αλυσίδας. Όχι μόνο υπολείπονται των συνθηκών και προσδοκιών, άλλα μειώνουν κατά 15% την επιδότηση των οικιακών τιμολογίων ηλεκτρικού ρεύματος σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα και σίγουρα δεν καλύπτουν την τεράστια επιβάρυνση που υφίστανται εδώ και καιρό οι επιχειρήσεις. Το ίδιο ανεπαρκής θεωρώ ότι είναι και η επιδότηση λογαριασμών φυσικού αερίου σε σχέση με τις αυξήσεις που φτάνουν στο 200%. Φοβούμαι ότι οδηγούμαστε σε όξυνση της ενεργειακής πενίας, διεύρυνση των ανισοτήτων και διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής.
