Σχεδόν τρία χρόνια μετά την υπογραφή της συμφωνίας οριοθέτησης θαλασσίων συνόρων μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας, το γνωστό παράνομο τουρκολιβυκό σύμφωνο, στις 27 Νοεμβρίου 2019, οι δυο χώρες υπέγραψαν την Δευτέρα ένα νέο Μνημόνιο Συναντίληψης στον τομέα των υδρογονανθράκων.
Η νέα τουρκολιβυκή συμφωνία, σύμφωνα με τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών, ένας από τους τέσσερις που την υπέγραψε, είπε ότι «η συμφωνία για τους υδρογονάνθρακες που μόλις υπογράψαμε αποσκοπεί στο να συνεργαστούν οι τουρκικές και λιβυκές εταιρείες στην έρευνα, τις γεωτρήσεις κ.λπ. με μια προσέγγιση win-win τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα και στις δικαιοδοσίες μας».
Συνεχίζοντας σημείωσε ότι η συμφωνία για το φυσικό αέριο αποτέλεσε αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ των υπουργών ενέργειας και ότι το περιεχόμενό της θα ανακοινωθεί μετά την υπογραφή της.
Επισημαίνοντας ότι υπάρχει πιθανότητα παρεξήγησης σχετικά με τη συμφωνία για τη θαλάσσια δικαιοδοσία, ο Τσαβούσογλου δήλωσε ότι «πρόκειται για μια συμφωνία που υπογράφηκε μεταξύ δύο κυρίαρχων χωρών. Η παρούσα συμφωνία είναι συμφωνία σε ισχύ. Επιπλέον, τόσο η Τουρκία όσο και η Λιβύη έχουν κοινοποιήσει στον ΟΗΕ ότι έχουν υπογράψει μια τέτοια συμφωνία. Έχουμε καταγράψει τα όρια της υφαλοκρηπίδας μας στα Ηνωμένα Έθνη. Τώρα αυτό που πρέπει να κάνει η Λιβύη είναι να καθορίσει την υφαλοκρηπίδα της και τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας της και να τις καταγράψει στα Ηνωμένα Έθνη».
Υπογραμμίζοντας ότι η συμφωνία για τη θαλάσσια δικαιοδοσία είναι μια συμφωνία που διασφαλίζει τα συμφέροντα τόσο της Τουρκίας όσο και της Λιβύης, ο Τούρκος Υπουργός δήλωσε ότι «το καλό είναι ότι όλα τα τμήματα της Λιβύης, όπου είχαμε διαφορετικές θέσεις στο παρελθόν, υποστηρίζουν σθεναρά αυτή τη συμφωνία».
Απορριπτέα και παράνομη η συμφωνία
Όμως ο Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης, σύμβουλος Ακίλα Σάλεχ, είχε άλλη άποψη δηλώνοντας κατηγορηματικά ότι «οποιαδήποτε συμφωνία, συνθήκη ή μνημόνιο συνεννόησης που συνάπτεται από τον Πρωθυπουργό της κυβέρνησης εθνικής ενότητας που έχει λήξει [η θητεία του] είναι απορριπτέα και παράνομη», προσθέτοντας ότι αυτές οι υπογραφές από την απερχόμενη κυβέρνηση «δεν είναι δεσμευτικές για το κράτος της Λιβύης και τον λιβυκό λαό».
Από την Άνοιξη του 2022 η εσωτερική διαμάχη στη Λιβύη έχει οξυνθεί, κι ενώ πολλά έχουν αλλάξει στα χαρτιά, επί του πεδίου δεν έχει αλλάξει τίποτα. Η χώρα εξακολουθεί να έχει δύο ανταγωνιστικές κυβερνήσεις και υπηρεσιακούς πρωθυπουργούς. Την Άνοιξη, ένας συνασπισμός βουλευτών στη Βουλή των Αντιπροσώπων (HoR) της Λιβύης με έδρα το Τομπρούκ - ένα από τα δύο αντίπαλα κέντρα εξουσίας της χώρας - προσπάθησε να εκμεταλλευτεί το αδιέξοδο που δημιουργήθηκε από τις αποτυχημένες εθνικές εκλογές του Δεκεμβρίου 2021. Σε μια συνεδρίαση γεμάτη παρατυπίες, η HoR όρισε τον Φατί Μπασάγκα, υπουργό Εσωτερικών της προηγούμενης κυβέρνησης στην Τρίπολη, ως υποψήφιο πρωθυπουργό μιας νέας κυβέρνησης εθνικής σταθερότητας. Ο πρωταρχικός στόχος του ελιγμού ήταν να αμφισβητήσει τον Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά, ο οποίος διορίστηκε προσωρινός πρωθυπουργός της Λιβύης τον Φεβρουάριο του 2021, και να εμποδίσει τη διεθνώς αναγνωρισμένη, με έδρα την Τρίπολη, Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (ΚΕΕ) να κυβερνήσει τη χώρα.
Ο Ντμπεϊμπά δεν έχει δείξει καμία πρόθεση να παραιτηθεί και δεν διαφαίνεται καμία διέξοδος στο διαιρεμένο πολίτευμα της χώρας με δύο παράλληλες κυβερνήσεις.
Με τις ισορροπίες να είναι λεπτές στη Λιβύη οι λιβυκές πολιτοφυλακές έχουν πλέον αρκετή επιρροή ώστε να αποφασίζουν ποιος θα λάβει το πράσινο φως για να κυβερνήσει τη χώρα με το ισχυρότερο καρτέλ επιλέγει τον πρωθυπουργό και το υπουργικό του συμβούλιο.
Τους τελευταίους δε μήνες, η δύναμη των πολιτοφυλακών έχει αυξηθεί ακόμη περισσότερο. Δεν είναι πλέον απλώς ένοπλες ομάδες και ο ρόλος τους είναι πιο σύνθετος και όλο και πιο πολιτικός. Αυτό έχει ως συνέπεια όλο και περισσότερο άγνωστες προσωπικότητες στη πολιτική σκηνή της Λιβύης να υπαγορεύουν τους κανόνες του παιχνιδιού, με σύμμαχο τη διαφθορά.
Εγγυήτρια χώρα η Τουρκία
Σ’ αυτό το πλαίσιο η Τουρκία ως επιτήδεια εμπλεκόμενη προσπαθεί να διασφαλίσει ότι δεν θα έχει απέναντι της ένα μεγάλο μέρος των διαφορετικών ομάδων που εξουσιάζουν την Λιβύη, ώστε να κάνει πράξη τα υπογραφέντα μνημόνια.
Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης τύπου με την ομόλογο του από τη Λιβύη, ο Τσαβούσογλου, έστειλε το μήνυμα ότι θα λειτουργήσει ως εγγυήτρια χώρα για την επίλυση της κρίσης αλλά και ότι θα συνεχίσει τις επαφές με όλες τις εμπλεκόμενες δυνάμεις στη χώρα της Αφρικής.
«Η Λιβύη είναι για εμάς ένα σύνολο με τη δυτική, την ανατολική και τη νότια πλευρά της και είναι πολύ πολύτιμη. Ως Τουρκία, θα συνεχίσουμε να στεκόμαστε απέναντι στις κινήσεις που αποσκοπούν στην παρεμπόδιση της εθνικής ενότητας και αλληλεγγύης και στη δημιουργία αδελφοκτόνων συγκρούσεων. Με αυτή την σκέψη, βρισκόμαστε σε επαφή με όλα τα τμήματα της Λιβύης».
Η διασπασμένη διακυβέρνηση της Λιβύης, με τον Μπασάγκα από την 1η Ιουνίου να έχει εγκαταστήσει το εκτελεστικό του όργανο στην πόλη της Σύρτης, η οποία εκτείνεται μεταξύ της Τριπολης και της Κυρηναϊκής και βρίσκεται σε μια από τις πιο πλούσιες σε πετρέλαιο περιοχές ολόκληρης της χώρας και με τον Ντμπέιμπα από την πλευρά του, να επαναλαμβάνει το μάντρα ότι θα είναι αυτός που θα οδηγήσει τη Λιβύη σε νέες εκλογές και μόνο τότε, ενόψει των αποτελεσμάτων των εκλογών, θα παραδώσει την πολιτική ηγεσία στον νικητή, ο λαός ζει κάτω από άθλιες συνθήκες κι έχει ανάγκη από στήριξη για να επιβιώσει.
Εδώ έρχεται και κουμπώνει η Τουρκία που κατάφερε να αναπτύξει το διμερές εμπόριο στα 4 δις. δολάρια, σύμφωνα με τον Τσαβούσογλου, ενισχύοντας έτσι όλους τους εμπλεκόμενους στη Λιβύη με την Τουρκία.
Όπως δήλωσε ο Τσαβούσογλου «ως Τουρκία, ενθαρρύνουμε το εμπόριο με τοπικά νομίσματα. Υπό αυτή την έννοια, υπάρχουν χώρες που συναλλάσσονται με εθνικά νομίσματα. Προσπαθούμε επίσης να αυξήσουμε το ποσοστό αυτό. Επιπλέον, υπογράφονται συμφωνίες ανταλλαγής μεταξύ των κεντρικών μας τραπεζών. Ως εκ τούτου, ο όγκος του εμπορίου μας με τη Λιβύη φαίνεται να υπερβαίνει τα 4 δισεκατομμύρια δολάρια», προσθέτοντας ότι «το εμπόριο είναι δυνατό τόσο με εθνικά νομίσματα όσο και με μεθόδους ανταλλαγής». Αυτού το είδος του εμπορίου που επιθυμεί και κάνει πράξη η Τουρκία βοηθάει τόσο τις τουρκικές επιχειρήσεις σε περίοδο οικονομικής κρίσης αλλά και την Λιβύη να έχει έσοδα και μερική επάρκεια σε απαραίτητα προϊόντα για τους πολίτες.
Φυσικά οι μεγάλοι κερδισμένοι είναι οι φύλαρχοι και οι ηγέτες των ένοπλων ομάδων στην Λιβύη που θα πλουτίσουν ακόμα περισσότερο, με αντάλλαγμα εκχωρήσεις στην Τουρκία.