Η πτώση του Χαλεπίπου έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό με τους γεωπολιτικούς ελιγμούς του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ειδικά με την ενόχλησή του για την άρνηση του Άσαντ να αποδεχθεί μια μακροχρόνια προσφορά συμφιλίωσης, σύμφωνα με ανάλυση του Politico.
Καθώς οι δυνάμεις του δικτάτορα της Συρίας Μπασάρ Άσαντ έκαναν πίσω και εγκατέλειψαν το Χαλέπι μπροστά στην από καιρό προγραμματισμένη και εντυπωσιακή επίθεση μιας συμμαχίας ισλαμιστικών πολιτοφυλακών στα βορειοδυτικά της χώρας, ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αραγκτσί, αναζητά μια εξήγηση.
Η πτώση της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της Συρίας στη συμμαχία υπό την ηγεσία της Hayat Tahrir al-Sham (HTS) - μιας αποσχισθείσας ομάδας της Αλ Κάιντα - δεν είναι απλώς μια ταπείνωση για τον Άσαντ. Είναι επίσης ταπείνωση των συμμάχων του, του Ιράν και, σε κάποιο βαθμό, της Ρωσίας.
Το 2016, οι σιιτικές πολιτοφυλακές που διοικούνταν από το Ιράν - με τη βοήθεια βομβαρδισμών από τη Ρωσία - βοήθησαν τον Άσαντ να ανακτήσει το Χαλέπι από τους αντάρτες που έλεγχαν περίπου τη μισή πόλη για τέσσερα χρόνια. Μετά από αυτό, υποτίθεται ότι θα ήταν ασφαλές στα χέρια του Άσαντ.
Αλλά την περασμένη εβδομάδα, χρειάστηκαν μόλις 72 ώρες για να καταληφθεί το Χαλέπι, αναζωπυρώνοντας τον μακροχρόνιο συριακό εμφύλιο πόλεμο που αρχικά πυροδοτήθηκε από τη βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων υπέρ της δημοκρατίας από τον Άσαντ, αναφέρει το Politico.
Γιατί συνέβη αυτό;
Κατά την άφιξή του στη Δαμασκό για επείγουσες συνομιλίες, ο Αραγτσί, κατηγόρησε το Ισραήλ. Όλα ήταν μια «συνωμοσία του ισραηλινού καθεστώτος για την αποσταθεροποίηση της περιοχής».
Αλλά ενώ είναι βολικό για την Τεχεράνη να κατηγορεί τους Σιωνιστές -οι ισραηλινοί πύραυλοι και οι αεροπορικές επιδρομές μπορεί να βοήθησαν οριακά τους αντάρτες- η πτώση του Χαλεπίου έχει ελάχιστη σχέση με τις φιλοδοξίες του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου να αναδιαμορφώσει τη Μέση Ανατολή και πολύ περισσότερο με την κατάσταση των ενόπλων δυνάμεων του Άσαντ.
Έχει να κάνει με τους γεωπολιτικούς ελιγμούς του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και την αποφασιστικότητά του να περιορίσει τις όποιες πραγματικές ή φανταστικές απειλές από τους υποστηριζόμενους από τις ΗΠΑ Κούρδους της Συρίας, καθώς και με τον εκνευρισμό του με τον Άσαντ επειδή απέρριψε μια μακροχρόνια προσφορά συμφιλίωσης.
Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά: Το Χαλέπι έπεσε εύκολα λόγω της κατάρρευσης των δυνάμεων του Άσαντ. Αποδείχθηκε ότι ήταν εξίσου αποθαρρυμένες, αδύναμες και χωρίς κίνητρα με τις αφγανικές δυνάμεις που οι ΗΠΑ ξόδεψαν χρόνια για να εκπαιδεύσουν και να χρηματοδοτήσουν, μόνο και μόνο για να αποτύχουν να δώσουν πραγματική μάχη εναντίον των Ταλιμπάν.
Η Τεχεράνη, αν και δεν θέλει να αποκαλύψει την αδυναμία ενός ακόμη συμμάχου της, αναγνωρίζει σιωπηρά την πραγματικότητα. Παράλληλα, ούτε το Ιράν ούτε η Χεζμπολάχ είναι σε θέση να προσφέρουν στον Άσαντ την υποστήριξη που του παρείχαν το 2015.
Αποδυναμωμένοι από το Ισραήλ, ούτε το Ιράν ούτε η Χεζμπολάχ είναι σε θέση να προσφέρουν στον Άσαντ το είδος του ανθρώπινου δυναμικού και της στρατιωτικής δύναμης που προσέφεραν για να βοηθήσουν να αντιστραφεί η ροή του συριακού εμφυλίου πολέμου το 2015. Και σύμφωνα με λιβανέζικες πηγές που μίλησαν στο Reuters, η Χεζμπολάχ δεν σχεδιάζει να στείλει στρατεύματα για να ενταχθούν στους εκατοντάδες Ιρακινούς μαχητές που χρηματοδοτούνται από το Ιράν και πέρασαν στη Συρία αυτή την εβδομάδα για να ενισχύσουν τον στρατό του Άσαντ.
Ο Ερντογάν, από την πλευρά του, έχει προσπαθήσει να αποστασιοποιηθεί από όσα εκτυλίσσονται πέρα από τα σύνορα, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ντροπαλά ως θεατή που θρηνεί για τις εξελίξεις πέρα από τον έλεγχό του. «Παρακολουθούμε τα γεγονότα πολύ στενά», δήλωσε τη Δευτέρα.
«Εδώ και πολύ καιρό προειδοποιούμε ότι το σπιράλ της βίας στη Μέση Ανατολή θα μπορούσε να επηρεάσει και τη Συρία. Τα πρόσφατα γεγονότα επιβεβαίωσαν ότι η Τουρκία είχε δίκιο».
Αλλά λίγοι παρατηρητές πιστεύουν ότι η επίθεση θα μπορούσε να είχε προχωρήσει χωρίς τη γνώση και την έγκριση της Άγκυρας. Σύμφωνα με τον επικεφαλής ομάδας της συριακής αντιπολίτευσης, των ανταρτών που αναγνωρίζεται από τη διεθνή κοινότητα, οι προετοιμασίες για μια επίθεση στο Χαλέπι είχαν ξεκινήσει από πέρυσι - προετοιμασίες στις οποίες συμμετείχαν η HTS, καθώς και περισσότερες από 12 πολιτοφυλακές του χρηματοδοτούμενου από την Τουρκία Συριακού Εθνικού Στρατού, ο οποίος στρέφεται σε μεγάλο βαθμό κατά των Κούρδων της Συρίας.
Συνεπώς, είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι οι Τούρκοι αξιωματούχοι δεν ήταν ενήμεροι για αυτόν τον σχεδιασμό. Και, σύμφωνα με μια ενημέρωση των μυστικών υπηρεσιών που δημοσιεύθηκε από το Κέντρο Σουφάν, μια ερευνητική ομάδα που ιδρύθηκε από πρώην αξιωματικούς και διπλωμάτες των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου, «η επίθεση στο Χαλέπι ... καθυστέρησε όταν η Τουρκία παρενέβη, αλλάζοντας το χρονοδιάγραμμα».
Συνολικά, οι γραμμές του μετώπου του εμφυλίου πολέμου στη Συρία έχουν παραμείνει στάσιμες από το 2020, αν και υπήρξαν σφοδρές συγκρούσεις. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, ο Άσαντ ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος της χώρας και τις μεγαλύτερες πόλεις της- μια ανεκτή από την Τουρκία, υπό την ηγεσία του HTS, συμμαχία κυρίως ισλαμιστών ανταρτών έχει παραμείνει στριμωγμένη σε έναν θύλακα στην Ιντλίμπ και σε τμήματα της υπαίθρου δυτικά του Χαλεπιού, ενώ τουρκικά στρατεύματα και πολιτοφυλακές που υποστηρίζονται από την Τουρκία επιβλέπουν μια λωρίδα του πρώην κουρδικού εδάφους κατά μήκος των συνόρων βόρεια του Χαλεπιού. Και στα βορειοανατολικά της Συρίας, οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) υπό κουρδική κυριαρχία - σύμμαχος των ΗΠΑ κατά του τζιχαντιστικού Ισλαμικού Κράτους - έχουν αφεθεί σε μεγάλο βαθμό στην τύχη τους.
Οι συνέπειες
Η επίθεση έχει αλλάξει δραματικά όλα αυτά, αλλά οι συνέπειες είναι δύσκολο να προβλεφθούν. Ο Ερντογάν κρατάει τώρα πολλά από τα νήματα, αλλά το αν θα ξεφύγουν από τα χέρια του είναι άλλο θέμα. Σίγουρα δεν θέλει να ξεφύγουν τα πράγματα από τον έλεγχο και να πέσει ο Άσαντ, αλλά αυτό μπορεί εν μέρει να εξαρτηθεί από το αν η HTS τηρήσει το σενάριο, εδραιωθεί στο Χαλέπι και επικεντρωθεί στην εγκαθίδρυση μιας κυβέρνησης ισλαμικού τύπου εκεί, όπως έκανε και στην Ιντλίμπ. Αν προωθηθεί νότια της Χάμα επειδή οι άμυνες του Άσαντ καταρρέουν, τότε ο Ερντογάν μπορεί να διαπιστώσει ότι πυροδότησε περισσότερα απ' όσα περίμενε.
Ο Τούρκος ηγέτης πιέζει τον Άσαντ να συμφωνήσει να συμφιλιωθεί τους τελευταίους μήνες, αλλά ο Σύρος ηγέτης απέφυγε την προσφορά, επιμένοντας ότι η Τουρκία πρέπει πρώτα να αποσύρει χιλιάδες στρατιώτες της και τις πολιτοφυλακές που χρηματοδοτεί από το συριακό έδαφος. Έτσι, ορισμένοι παρατηρητές βλέπουν την επίθεση ως μέρος της προσπάθειας της Άγκυρας να πιέσει τον Άσαντ να εξομαλύνει τις σχέσεις του και να διαπραγματευτεί μια πολιτική λύση στον εμφύλιο πόλεμο - κάτι που θα έδινε στον Ερντογάν την ευκαιρία να επαναπατρίσει 4,7 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες που ζουν στην Τουρκία.
Η συμφιλίωση θα είχε πιθανότατα σημαντικό κόστος για τους Κούρδους και θα συνεπαγόταν και τον περιορισμό της ημιαυτονομίας τους στα βορειοανατολικά. Η Τουρκία και οι εντολοδόχοι της επεκτείνουν ήδη τον έλεγχό τους σε πόλεις και χωριά που ελέγχονται από τους Κούρδους και βρίσκονται δίπλα στα σύνορα. Και κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, ο υποστηριζόμενος από την Τουρκία Συριακός Εθνικός Στρατός κατέλαβε το κουρδικό προπύργιο Tal Rifaat, μαζί με άλλες πόλεις και χωριά των SDF ανατολικά του Χαλεπίου.
Το Κρεμλίνο γνώριζε για την επερχόμενη επίθεση;
Έτσι, πού αφήνει αυτό τη Ρωσία; Όπως και οι άλλοι βασικοί σύμμαχοι του Άσαντ, το Ιράν και η Χεζμπολάχ, η Μόσχα επικεντρώνεται σε άλλες προτεραιότητες - συγκεκριμένα στην Ουκρανία. Και μέχρι στιγμής, τα ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη έχουν πραγματοποιήσει μόνο περιορισμένες εξόδους βομβαρδισμού για την υποστήριξη των δυνάμεων του Άσαντ, γεγονός που ενισχύει τις εικασίες ότι το Κρεμλίνο γνώριζε για την επερχόμενη επίθεση και δεν είναι δυσαρεστημένο βλέποντας την πίεση στον Άσαντ να αυξάνεται.
Η Μόσχα πιέζει επίσης τον Άσαντ να συμφιλιωθεί με τον Ερντογάν και να διερευνήσει πολιτικές λύσεις για τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου, κάτι που θα άνοιγε τη Συρία για επικερδές εμπόριο για τις ρωσικές επιχειρήσεις και πιθανώς θα εξασφάλιζε ότι δεν θα υπήρχαν κίνδυνοι για τις στρατηγικές αεροπορικές και ναυτικές βάσεις της στη Συρία. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, το Κρεμλίνο προσπάθησε επανειλημμένα να κανονίσει πρόσωπο με πρόσωπο συναντήσεις μεταξύ του Σύρου και του Τούρκου ηγέτη, χωρίς αποτέλεσμα.
Αλλά αυτή η προσπάθεια μπορεί τώρα να αποδώσει καρπούς. Παρ' όλη τη συζήτηση περί ισραηλινής συνωμοσίας, ο Αραγκτσί κατευθύνθηκε γρήγορα στην Άγκυρα αυτή την εβδομάδα για να συναντήσει τον Τούρκο ομόλογό του, Χακάν Φιντάν. Οι δύο συμφώνησαν ότι η Τουρκία, το Ιράν και η Ρωσία θα πρέπει να συγκαλέσουν μια νέα τριμερή διαπραγμάτευση για την αντιμετώπιση της σύγκρουσης.
Ο Φιντάν, εν τω μεταξύ, κατηγόρησε με νόημα την αναζωπύρωση στην άρνηση της Δαμασκού να συνομιλήσει με τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης.
