Nέες πληροφορίες βλέπουν το φως της δημοσιότητας αναφορικά με το σκάνδαλο που ανέτρεψε τον σοσιαλιστή πρωθυπουργό της Πορτογαλίας Αντόνιο Κόστα και οδήγησε την χώρα σε πρόωρες εκλογές. Πόσο βαριές είναι όμως αυτές οι κατηγορίες που οδήγησαν σε παραίτηση τον πρωθυπουργό και την χώρα σε πρόωρες εκλογές και μάλιστα μετά από παρεξήγηση εξαιτίας λάθους στην απομαγνητοφώνηση στις υποκλοπές συνομιλιών.
Σύμφωνα με τους Financial Times, το σκάνδαλο αφορούσε σε πλούσια επαγγελματικά δείπνα με ξένους επενδυτές, κατηγορίες για «προσπάθειες επιρροής» και μετρητά που βρέθηκαν σε μια μυστική κρυψώνα.
Οι νέες πληροφορίες αναφέρουν πως στο επίκεντρο της έρευνας του σκανδάλου που προκάλεσε την παραίτηση του Αντόνια Κόστα βρίσκεται ένα έργο δημιουργίας Data Center αξίας ύψους 3,5 δισεκατομμυρίων ευρώ (3,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων) που ονομάζεται Sines 4.0, το οποίο ο πρωθυπουργός και το υπουργικό του συμβούλιο ήταν πρόθυμοι να προωθήσουν.
Με τροφοδοσία μόνο από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, υποτίθεται ότι ήταν η μεγαλύτερη ξένη επένδυση της Πορτογαλίας τα τελευταία 30 χρόνια και έδειχνε τη φιλοδοξία της ΕΕ να «πρασινίσει» την οικονομία της και να αντιμετωπίσει την κλιματική κρίση.
Ωστόσο, η εισαγγελία της Πορτογαλίας ισχυρίζεται ότι η Start Campus, η εταιρεία που διαχειρίζεται το έργο, προσπάθησε να εξασφαλίσει ευνοϊκές αποφάσεις από δημόσιους αξιωματούχους μέσω της διαπραγμάτευσης επιρροής, το οποίο στην Πορτογαλί αποτελεί ποινικό αδίκημα.
Το «Operation Influencer», όπως το έχουν χαρακτηρίσει οι εισαγγελείς, περιστρέφεται γύρω από τις προσπάθειες της εταιρείας να αντιμετωπίσει τα γραφειοκρατικά εμπόδια και τον ρόλο που διαδραμάτισε ένας δικηγόρος, τον οποίο ο Κόστα αποκάλεσε «καλύτερο φίλο» του – τον Ντιόγκο Λασέρντα Ματσάντο.
Ο πρωθυπουργός επέμεινε ότι δεν είχε κάνει τίποτα κακό, αλλά παραιτήθηκε την ημέρα που αποκαλύφθηκαν οι κατηγορίες ανοίγοντας το δρόμο για γενικές εκλογές τον Μάρτιο.
Η αντιπολίτευση υποστηρίζει πως θα «πέσει φως σε έναν σκοτεινό κόσμο μοχθηρίας με λειτουργούς που προσπαθούν να παρακάμψουν παράνομα τη γραφειοκρατία. Τέτοιες πρακτικές, λένε, αποτελούν προσβολή της δικαιοσύνης και της χρηστής διακυβέρνησης σε μια χώρα που είναι μέλος της ΕΕ από το 1986.
Υπάρχουν όμως και οι επικριτές των εισαγγελέων που έχουν αναλάβει την υπόθεση που τους κατηγορούν πως δείχνουν υπερβάλλοντα ζήλο και αφέλεια και πως καταστρέφουν άσκοπα τη φήμη της Πορτογαλίας που κερδήθηκε με κόπο στο να γίνει μαγνήτης για ξένο κεφάλαιο.
Το πρόσωπο κλειδί
Ένας από τους οκτώ επίσημους υπόπτους στην υπόθεση είναι ο Βίτορ Εσκάρια, ο οποίος ήταν ο αρχηγός της προσωπικής ασφαλείας του Κόστα όταν συνελήφθη. Ήταν αυτος που η αστυνομία βρήκε στο γραφείο του 75.800 ευρώ μετρητά σε φακέλους ύστερα από έρευνα στο σπίτι του. Ο απερχόμενος πρωθυπουργός χαρακτήρισε το γεγονός «προδοσία εμπιστοσύνης».
Ο δικηγόρος του Eσκάρια υποστήριξε ότι τα χρήματα ήταν «εντελώς άσχετα» με το Operation Influencer και ότι «σχετίζονταν με την προηγούμενη επαγγελματική δραστηριότητά του. Το 2017 ο βοηθός παραιτήθηκε ως οικονομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού εν μέσω σκανδάλου σχετικά με μια εταιρεία που πλήρωνε πολιτικούς για να παρακολουθήσουν το ποδοσφαιρικό τουρνουά Euro 2016.
Στην υπόθεση έχουν επίσης εμπλακεί οι δύο ιδιοκτήτες του Start Campus: της Pioneer Point Partners, έναν μικρό όμιλο επενδύσεων υποδομής του Λονδίνου, και της Davidson Kempner Capital Management, μια επενδυτική εταιρεία με έδρα τη Νέα Υόρκη με υπό διαχείριση περιουσιακά στοιχεία 37 δισ. δολαρίων.
Όλοι οι ύποπτοι – συμπεριλαμβανομένων των Machado, Escária και τριών άλλων με τους οποίους πέρασαν σχεδόν μια εβδομάδα υπό κράτηση – αρνούνται ότι έκαναν αδίκημα. Κανένας δεν απαγγέλθηκε ενώ η έρευνα συνεχίζεται.
Ο Machado, ο οποίος αναγκάστηκε να παραδώσει το διαβατήριό του και να καταβάλει εγγύηση 150.000 ευρώ, είναι παλιός φίλος του Costa από τη Νομική Σχολή και ήταν ο κουμπάρος στο γάμο του. Στο παρελθόν, ο Κόστα τον έφερε για να χειριστεί ακανθώδη ζητήματα, όπως η κρατικοποίηση της αεροπορικής εταιρείας TAP και μια τραπεζική διαμάχη με την Ιζαμπέλ ντος Σάντος , τη δισεκατομμυριούχο κόρη ενός πρώην προέδρου της Αγκόλας.
Σε ένα δικαστικό έγγραφο που κατέθεσαν οι εισαγγελείς και περιήλθε σε γνώση των Financial Times, ισχυρίζονται ότι ένα άγνωστο άτομο «ενεργώντας υπό την καθοδήγηση και προς το συμφέρον» της Pioneer Point συμφώνησε με τον Machado ότι, σε αντάλλαγμα για οικονομικές ανταμοιβές, θα εκμεταλλευόταν τις στενές σχέσεις του Αντονιο Κόστα με τον Εσκάρια.
Η Start Campus συμφώνησε με τον Machado ως σύμβουλο και του πλήρωσε καθαρό μισθό που τελικά αυξήθηκε στα 6.533 ευρώ το μήνα, σύμφωνα με την κατάθεση, η οποία επιβεβαιώθηκε από τον δικηγόρο του Machado.
Ο ρόλος του Machado, λένε οι εισαγγελείς, ήταν να «δημιουργεί επαφές και να ασκεί επιρροή και πίεση σε μέλη της κυβέρνησης, στελέχη των τοπικών αρχών και άλλους δημόσιους φορείς». Ο στόχος ήταν «να καθοριστεί η κατεύθυνση των ενεργειών αυτών των μελών και αξιωματούχων, ή τουλάχιστον να διασφαλιστεί ότι οι ενέργειές τους θα πραγματοποιούνταν πιο γρήγορα, όλα προς όφελος του έργου».
Οι δικαστές απέρριψαν τις κατηγορίες για διαφθορά και κακουργήματα κατά των άλλων συλληφθέντων. Ωστόσο, είπε ότι υπάρχουν στοιχεία για διαπραγμάτευση επιρροής από τον Machado, την Escária και δύο στελέχη της Start Campus: τον Afonso Salema, τον διευθύνοντα σύμβουλό του, και τον Rui Oliveira Neves, τον επικεφαλής νομικό διευθυντή του, οι οποίοι και οι δύο έχουν παραιτηθεί.
Ο δικηγόρος του Machado δήλωσε στους FT:
«Σε όλες τις πολιτισμένες χώρες και τις καπιταλιστικές οικονομίες, το να ενεργείς σαν δικηγόρος που εκπροσωπεί πελάτες δεν αποτελεί επιρροή διαπραγμάτευσης».
Οι εισαγγελείς ανέφεραν επίσης πολλά ακριβά γεύματα, συμπεριλαμβανομένου ενός «ακατάλληλου» δείπνου 1.302 ευρώ που πληρώθηκε από το Start Campus, όπου ο Salema και ο Neves ενώθηκαν από δύο άλλους που είναι τώρα ύποπτοι — ο υπουργός Υποδομών João Galamba, ο οποίος παραιτήθηκε, και ο Nuno Lacasta, επικεφαλής του Οργανισμός περιβάλλοντος της Πορτογαλίας — μαζί με ένα τρίτο άτομο.
Το έργο του Start Campus, το οποίο βρίσκεται κοντά σε ένα λιμάνι βαθέων υδάτων στο Sines και πρόκειται να ανοίξει το πρώτο του κέντρο δεδομένων το επόμενο έτος, αντιμετώπιζε δύο μεγάλα προβλήματα. Το ένα έλαβε άδεια να χτίσει σε μια ζώνη Natura που φιλοξενεί προστατευόμενα είδη, συμπεριλαμβανομένων βατράχων και κουκουβαγιών, την οποία τελικά έλαβε. Η άλλη εξασφάλιζε επαρκείς συνδέσεις μεταξύ του Sines 4.0 και του εθνικού δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας, κάτι το οποίο αποτελεί μια συνεχιζόμενη μάχη.
Οι επικριτές προσπάθησαν να επισημάνουν τα λάθη των εισαγγελέων, συμπεριλαμβανομένης μιας υποκλοπής στην οποία κατά λάθος θεωρούσαν ότι η αναφορά του υπουργού Οικονομίας Αντόνιο Κόστα Σίλβα ήταν αναφορά στον τότε πρωθυπουργό.
Ο δικηγόρος του Machado είπε: «Φυσικά και είναι λόμπι. Αλλά δεν είναι παράνομο. Πρόκειται για την ποινικοποίηση ενός πολιτικο-διοικητικού έργου».
Η Start Campus, η οποία είναι η ίδια ύποπτη για την υπόθεση, δήλωσε τον περασμένο μήνα ότι «επιβεβαιώνει την κατηγορηματική δέσμευσή της στη διαφάνεια, τη νομιμότητα και την ακεραιότητα όλων των λειτουργιών της». Ανέφερε ότι η Pioneer Point και ο Davidson Kempner ήταν «δεσμευμένοι στη συνεχή ανάπτυξη του έργου».
«Τραυματισμένη» η εικόνα του Κόστα
Τέσσερις ημέρες μετά την παραίτησή του, ο Κόστα εξέφρασε τους φόβους ότι το Operation Influencer θα τρόμαζε τους επενδυτές. Είπε ότι πρέπει να υπερασπιστεί τον ρόλο του δημόσιου τομέα στην προσέλκυση κεφαλαίων και στην απλούστευση των διαδικασιών «ώστε οι μελλοντικές κυβερνήσεις να μην χάσουν τα πολιτικά εργαλεία που είναι απαραίτητα για την προσέλκυση επενδύσεων».
Ο Κόστα δεν έχει κατονομαστεί ως ύποπτος ή επισήμως κατηγορούμενος για αδικοπραγία, αλλά η συμπεριφορά του ελέγχεται από το ανώτατο δικαστήριο, οι εισαγγελείς του οποίου συλλέγουν χωριστά προανακριτικό υλικό.
Η εικόνα του όμως «τραυματίστηκε» από την αποκάλυψη ότι κάποιοι από τους εμπλεκόμενους στο σκάνδαλο είχαν «επικαλεστεί το όνομα και την εξουσία του πρωθυπουργού και την παρέμβασή του για να ξεμπλοκάρουν τις διαδικασίες». Ο Κόστα είπε ότι δεν μίλησε ποτέ στον Machado για το Start Campus — και ότι παραιτήθηκε για να διατηρήσει την «αξιοπρέπεια» της διακυβέρνησής του.
Το ζήτημα του λόμπινγκ πάντως στην Πορτογαλία παραμένει ασαφές, στο τι συνιστά λόμπινγκ και τι παρανομία.
Ένας ξένος διπλωμάτης αναρωτήθηκε αν είχε γίνει επικίνδυνο να διοργανωθεί ένα κοκτέιλ πάρτι στην πρεσβεία προκειμένου να γνωριστούν επιχειρηματίες με κρατικούς αξιωματούχους. : «Πού τελειώνουν οι δημόσιες σχέσεος και πού αρχίζουν οι παρανομίες;», διερωτάται.
