Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, έχει δηλώσει επανειλημμένα πως η Γροιλανδία θα γίνει αμερικανικό έδαφος «είτε με τον έναν είτε με τον άλλον τρόπο» για λόγους εθνικής ασφαλείας. Από την άλλη, η Δανία στην οποία ανήκει η Γροιλανδία, έχει απαντήσει πως το μεγαλύτερο νησί του κόσμου «δεν είναι προς πώληση».
Ωστόσο, παρότι η Δανία θεωρείται αναπόσπαστο κομμάτι της Ευρώπης, η Γροιλανδία – όπως τονίζεται και σε σχετικό άρθρο του IFL Science – ανήκει στην πράξη στη Βόρεια Αμερική.
Οι ιδιαίτερες τεκτονικές πλάκες
Επισημαίνεται ότι η Γροιλανδία βρίσκεται πάνω στη βορειοαμερικανική τεκτονική πλάκα. Ωστόσο, όταν πρόκειται για την ιστορία, την πολιτική, την κοινωνία και τον πολιτισμό, το αν πραγματικά «ανήκει» στη Βόρεια Αμερική είναι ένα πολύ πιο περίπλοκο ζήτημα.
Η βορειοαμερικανική πλάκα είναι μια τεκτονική πλάκα που περιλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος των ΗΠΑ, του Καναδά και του Μεξικού, καθώς και την Κούβα, τις Μπαχάμες, το βορειοδυτικό άκρο της Σιβηρίας, τη βόρεια Ιαπωνία και τμήματα της Ισλανδίας και των Αζορών. Παρά το γεγονός ότι συνδέονται μεταξύ τους κάτω από την επιφάνεια, οι περιοχές αυτές αποκλίνουν πάνω από αυτήν.
Συγκεκριμένα, η Ισλανδία και οι Αζόρες είναι πολιτικά και πολιτισμικά ευρωπαϊκές. Η Κούβα ανήκει στη Λατινική Αμερική, ενώ οι Μπαχάμες ανήκουν στην Καραϊβική. Η βορειοδυτική Σιβηρία και η βόρεια Ιαπωνία είναι αδιαμφισβήτητα ασιατικές τόσο ως προς τη γεωγραφία όσο και ως προς την ταυτότητα.
Περιέργως, ούτε καν το σύνολο των ΗΠΑ δεν ανήκει στη βορειοαμερικανική πλάκα, καθώς η Χαβάη βρίσκεται στη μέση της πλάκας του Ειρηνικού Ωκεανού, όπως και μεγάλα τμήματα της Καλιφόρνιας που είναι δυτικά του ρήγματος του Αγίου Ανδρέα. Οι τεκτονικές πλάκες, επομένως, δεν ευθυγραμμίζονται άμεσα με τα σύνορα των χωρών ή των ηπείρων – το οποίο από μόνο του, ούτως ή άλλως, είναι μια πολύ υποκειμενική έννοια.
Σύνθετη ταυτότητα η Γροιλανδία
Τα πράγματα γίνονται ιδιαίτερα θολά όταν πρόκειται για ιστορικές και πολιτικές διασυνδέσεις. Η Γροιλανδία έχει μια σύνθετη ταυτότητα που διαμορφώνεται από ένα μοναδικό μείγμα εσωτερικών και εξωτερικών επιρροών, όπως συμβαίνει σε κάθε περιοχή.
Έτσι, η Γροιλανδία έχει αρχαίους ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς με τη Βόρεια Αμερική μέσω των Ινουίτ και άλλων αυτόχθονων πληθυσμών, που μοιράζονται κοινή προγονική καταγωγή με τους ιθαγενείς Αμερικανούς. Οι σύγχρονοι δεσμοί με τη Βόρεια Αμερική, ωστόσο, είναι πιο περιορισμένοι.
Για παράδειγμα, το Camp Century, μια στρατιωτική ερευνητική βάση των ΗΠΑ, χτίστηκε στη Γροιλανδία κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και λειτούργησε μεταξύ του 1959 και του 1967 και αντανακλούσε το στρατηγικό ενδιαφέρον των ΗΠΑ για αυτό το τμήμα της Αρκτικής, αλλά ήταν μια σύντομη – και ατυχής – εξόρμηση, παρά ένας μόνιμος δεσμός με την περιοχή.
Πολιτικά, η Γροιλανδία είναι αυτόνομη περιοχή της Δανίας, πράγμα που σημαίνει ότι η σύγχρονη διακυβέρνησή της και ορισμένοι πολιτιστικοί δεσμοί είναι βαθιά ριζωμένοι στην Ευρώπη. Τα Δανικά ομιλούνται ευρέως μαζί με τα Γροιλανδικά. Επίσης, τα εκπαιδευτικά, νομικά και υγειονομικά συστήματα του νησιού έχουν διαμορφωθεί σύμφωνα με το σκανδιναβικό πλαίσιο.
Ταυτόχρονα, το μεγαλύτερο νησί του κόσμου διατηρεί την κληρονομιά των Ινουίτ και ο πολιτισμός των ιθαγενών εξακολουθεί να διαμορφώνει την καθημερινή ζωή των ανθρώπων.
Ο παράγοντας Τραμπ
Η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ επανέλαβε πρόσφατα τον ισχυρισμό ότι οι ΗΠΑ πρέπει να έχουν άμεσο έλεγχο της Γροιλανδίας, αναφέροντας ότι το νησί είναι ζωτικής σημασίας για την εθνική ασφάλεια.
Ειδικότερα, τον Δεκέμβριο του 2024, λίγο πριν αρχίσει και επίσημα τη δεύτερη θητεία του στον Λευκό Οίκο, ο – τότε – εκλεγμένος Αμερικανός Πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, είχε γράψει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: «Για τους σκοπούς της εθνικής ασφάλειας και της ελευθερίας σε ολόκληρο τον κόσμο, οι ΗΠΑ θεωρούν ότι η ιδιοκτησία και ο έλεγχος της Γροιλανδίας είναι απόλυτη ανάγκη».
Σε πολλούς κάτι τέτοιο φάνηκε σαν ένα εξωπραγματικό σχέδιο, αλλά οι ΗΠΑ φλέρταραν επίμονα με την ιδέα αυτή καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας τους. Παρ’ όλα αυτά, οι Αρχές της Γροιλανδίας υπερασπίζονται συνεχώς το δικαίωμα του έθνους στην αυτοδιάθεση, δηλώνοντας ότι η χώρα «δεν είναι προς πώληση». Πρόσφατες δημοσκοπήσεις έδειξαν ότι η συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων της Γροιλανδίας επιθυμεί να ανεξαρτητοποιηθεί από τη Δανία και σίγουρα δεν επιθυμεί να γίνει μέρος των ΗΠΑ.
Εν ολίγοις, η Γροιλανδία αψηφά την εύκολη ταξινόμηση. Γεωλογικά θεωρείται βορειοαμερικανική, ιστορικά είναι συνδεδεμένη με τους ιθαγενείς της Αρκτικής και πολιτικά θεωρείται τμήμα της Ευρώπης. Ωστόσο, επί της ουσίας αψηφά οποιαδήποτε στερεοτυπική ταυτότητα. Το αν το μέλλον της θα διαμορφωθεί από τους δικούς της ανθρώπους, τα τεκτονικά της θεμέλια ή τα γεωπολιτικά συμφέροντα που την περιβάλλουν, μένει να το δούμε.
