Αποκαλυπτικό δημοσίευμα του Politico φέρνει στο φως το ταραχώδες παρασκήνιο της ρήξης ΗΠΑ και ΕΕ, η οποία πυροδοτήθηκε από τις ραγδαίες ενέργειες του Ντόναλντ Τραμπ. Οι ισχυρότερες χώρες της Ευρώπης, αλλά και η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναγκάστηκαν να ανατρέψουν μέσα σε λίγες ημέρες τα δόγματα ασφαλείας τους, ενώ διπλωμάτες προσπαθούσαν να σώσουν ό,τι είχε απομείνει από τη διατλαντική συμμαχία, όπως δομήθηκε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο.
Ακολουθεί ολόκληρo το ρεπορτάζ του Politico για τις άγνωστες πτυχές του «δράματος» του Φεβρουαρίου με μεγάλους πρωταγωνιστές τους Ντοναλντ Τραμπ, Εμανουέλ Μακρόν, Κιρ Στάρμερ και Βολοντίμιρ Ζελένσκι…
Ένα πρωτοφανές γεωπολιτικό σοκ
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες ήξεραν ότι η δεύτερη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ ως πρόεδρος των ΗΠΑ θα ήταν πρόκληση. Αλλά το μέγεθος και η ταχύτητα με την οποία η Ουάσιγκτον απομακρύνθηκε από αμυντικές πολιτικές δεκαετιών, ανάγκασε τις κυβερνήσεις σε όλη την ήπειρο να αντιμετωπίσουν το αδιανόητο: Είναι πλέον οι ΗΠΑ μεγαλύτερη απειλή παρά σύμμαχος;
Οι ρεπόρτερ του POLITICO ερεύνησαν εις βάθος τα γεγονότα των πρώτων εβδομάδων του Φεβρουαρίου, όταν άλλαξε ο ρους. Η Ευρώπη βίωσε μια σειρά γεωπολιτικών σοκ που προκάλεσε ο Τραμπ και τα οποία συγκλόνισαν τον διατλαντικό δεσμό στον πυρήνα του και κλόνισαν την πίστη της Ευρώπης στον πιο κρίσιμο σύμμαχό της.
Αυτό οδήγησε τους ηγέτες στο Βερολίνο και τη Βαρσοβία να αναστρέψουν — μέσα σε λίγες ημέρες — τα δόγματα ασφαλείας τους, ενώ οι διπλωμάτες προσπαθούσαν να διασώσουν ό,τι απέμενε από την παγκόσμια τάξη που διαμορφώθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Από τη στιγμή που ο Τραμπ μπήκε ξανά στον Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο, η Ευρώπη έπρεπε να αντέξει μια ασταθή διαδρομή μέσα από πολιτικά γεγονότα που εκτείνονται από τη Γάζα ως τη Γροιλανδία, από την Ουκρανία έως έναν παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο.
Αν και ήταν δύσκολο να παρακολουθήσει κανείς τις επίσημες ανακοινώσεις — ιδίως καθώς συχνά αντιστρέφονταν μέσα σε ένα βράδυ με αναρτήσεις στα social media — το βασικό μήνυμα για τη διατλαντική σχέση στάλθηκε ξεκάθαρα σύντομα μετά την ανάληψη των καθηκόντων του Τραμπ: Η Ευρώπη πρέπει να φροντίσει μόνη της για την ασφάλειά της και η στρατιωτική «ομπρέλα» της Αμερικής, η οποία καλύπτει την ήπειρο από το 1945, δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη.
Αυτό που ανησύχησε ακόμη περισσότερο τους Ευρωπαίους ηγέτες, σύμφωνα με αξιωματούχους με τους οποίους μίλησε το POLITICO, ήταν ότι μεγάλο μέρος της ρητορικής του Τραμπ τούς φαινόταν ανατριχιαστικά κοντά στα μηνύματα του Κρεμλίνου. Στην κορυφή της λίστας: ο ανακριβής ισχυρισμός ότι η Ουκρανία ήταν υπεύθυνη για την έναρξη του πολέμου της με τη Ρωσία.
Οι καλοί και οι κακοί
Το πρώτο σημάδι της επερχόμενης δραματικής αλλαγής ήρθε στα μέσα Φεβρουαρίου, όταν ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Πιτ Χέγκσεθ, ταξίδεψε στις Βρυξέλλες για να μεταφέρει στην Ευρώπη κακά νέα.
Σε μια συνάντηση των υπουργών Άμυνας του ΝΑΤΟ, ο Χέγκσεθ δήλωσε ότι ο Ουκρανός ηγέτης Βολοντίμιρ Ζελένσκι πρέπει να εγκαταλείψει την ελπίδα να ανακτήσει όλα τα εδάφη που έχει καταλάβει η Ρωσία και να επιστρέψει στα σύνορα του 2014. «Είναι αυταπάτη», είπε, ενώ τσάκισε τις ελπίδες των Ουκρανών για ένταξη στο ΝΑΤΟ στο άμεσο μέλλον.
Δύο θέσεις μακριά από τον Χέγκσεθ καθόταν ο υπουργός Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου, Τζον Χίλι, ο οποίος είχε ελάχιστο χρόνο να επεξεργαστεί αυτά που άκουγε. Αργότερα το απόγευμα, καθώς βρισκόταν στη μέση της συνέντευξης Τύπου μετά τη συνάντηση με τον ΓΓ του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε, διέρρευσαν λεπτομέρειες τηλεφωνικής επικοινωνίας μεταξύ Τραμπ και Πούτιν.
Ένας συνεργάτης έσπευσε να του δείξει στο κινητό την ανάρτηση του Τραμπ στο Truth Social: «Συμφωνήσαμε να συνεργαστούμε, πολύ στενά», είχε γράψει ο Αμερικανός πρόεδρος. «Συμφωνήσαμε επίσης να ξεκινήσουν οι ομάδες μας διαπραγματεύσεις αμέσως, ξεκινώντας με ένα τηλεφώνημα στον Πρόεδρο Ζελένσκι της Ουκρανίας για να τον ενημερώσουμε για τη συζήτηση».
Μετά την ωμή ενημέρωση που έκανε ο Χέγκσεθ στους ομολόγους του στο ΝΑΤΟ για τα σχέδια του Τραμπ για την Ουκρανία, προσπάθησε να τους καθησυχάσει πίσω από κλειστές πόρτες.
«Μην ανησυχείτε», τους είπε, σύμφωνα με ανώτερο Ευρωπαίο αξιωματούχο. «Ξέρουμε ποιοι είναι οι καλοί. Ξέρουμε ποιοι είναι οι κακοί».
Καθώς ο πανικός άρχισε να κατακλύζει τους συμμετέχοντες, η βρετανική αντιπροσωπεία βρήκε παρηγοριά σε μια σύντομη εορταστική στιγμή: Η δεύτερη ημέρα της συγκέντρωσης του ΝΑΤΟ συνέπεσε με τα 65α γενέθλια του Χίλι. Μετά την υπουργική συνάντηση πήγε με βοηθούς του στον τέταρτο όροφο του αρχηγείου του ΝΑΤΟ, όπου έχει τη βάση της η Βρετανία, και οι αξιωματούχοι του έβγαλαν μια τούρτα γενεθλίων.
Κανείς όμως δεν είχε ιδιαίτερη διάθεση να το γιορτάσει. Πίσω από κλειστές πόρτες, ο Χέγκσεθ είπε στους ομολόγους του στο ΝΑΤΟ ότι οποιαδήποτε διαρκής ειρηνευτική συμφωνία θα πρέπει να περιλαμβάνει τις λεγόμενες εγγυήσεις ασφαλείας, δηλαδή τη δέσμευση άλλων χωρών να την προστατεύσουν από μελλοντικές επιθέσεις της Ρωσίας.
Η Ευρώπη ήλπιζε σε κάποια μορφή συμμετοχής των ΗΠΑ, με την Ύπατη Εκπρόσωπο της ΕΕ, Κάγια Κάλας, να λέει στους δημοσιογράφους: «Δεν πρέπει να αποκλείουμε τίποτα πριν καν ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις, γιατί αυτό παίζει υπέρ της Ρωσίας».
Ωστόσο, ο Χέγκσεθ απέκλεισε τη δυνατότητα που προσφέρει τη μεγαλύτερη προστασία στην Ουκρανία — την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Ήταν σαν μουσική στα αυτιά του Κρεμλίνου.
Τη νύχτα μετά το τηλεφώνημα Τραμπ-Πούτιν, η Ρωσία επιτέθηκε στην Ουκρανία με 140 drones, βομβάρδισε κατοικίες στην πόλη Χερσώνα και πραγματοποίησε 10 αεροπορικές επιθέσεις σε κοινότητες της πρώτης γραμμής στη Ζαπορίζια, σύμφωνα με τις ουκρανικές αρχές.
Η απειλή από μέσα
Το Συνέδριο Ασφαλείας του Μονάχου πραγματοποιήθηκε τις επόμενες ημέρες. Έχουν σημειωθεί πολλές εντάσεις και εκρήξεις όλα αυτά τα χρόνια, καθώς πρόεδροι, στρατηγοί, διπλωμάτες και ισχυροί παράγοντες συζητούν για τη μοίρα του κόσμου κάτω από τους πολυελαίους και τα λουστραρισμένα ξύλινα πάνελ.
Ωστόσο, οι συμμετέχοντες φέτος προετοιμάζονταν για σύγκρουση. Ανάμεσα στους πιο υψηλόβαθμους καλεσμένους ήταν ο Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζ. Ντ. Βανς, ένθερμος υποστηρικτής της πολιτικής «Πρώτα η Αμερική» του Τραμπ. Ήταν το ντεμπούτο του στη διεθνή σκηνή.
Και είχαν δίκιο να ανησυχούν. Οι Ευρωπαίοι «κατάλαβαν μέσα σε μια μέρα στο Μόναχο ότι η επιβίωση της Ουκρανίας και της Ευρώπης είναι στα χέρια τους», δήλωσε ο Γάλλος Γερουσιαστής Κλοντ Μαλιουρέ.
Αλλά ο Βανς πήγε πιο πέρα από την Ουκρανία. Επέκρινε τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ότι αγνοούν τη βούληση των λαών τους, τις θρησκευτικές ελευθερίες και δεν δρουν για να σταματήσουν τη μαζική μετανάστευση.
«Η απειλή που με ανησυχεί περισσότερο σε σχέση με την Ευρώπη δεν είναι η Ρωσία. Δεν είναι η Κίνα, ούτε κάποιος άλλος εξωτερικός παράγοντας», είπε στο ακροατήριο. «Αυτό που με ανησυχεί είναι η απειλή από μέσα».
Η εκρηκτική ομιλία, διάρκειας 19 λεπτών, αναφέρθηκε σε πολλά ευαίσθητα θέματα και περιλάμβανε επιθέσεις κατά του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ρουμανίας και της Γερμανίας, μεταξύ άλλων.
«Τι στο διάολο ήταν αυτό; Είχα το στόμα μου ανοιχτό σε μια αίθουσα γεμάτη με άλλους με το στόμα ανοιχτό», είπε πρώην συνεργάτης Δημοκρατικού στο Κογκρέσο. «Ήταν χάλια».
Η ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις ευρωπαϊκών χωρών άφησε το ακροατήριο των διπλωματών, ειδικών και στρατιωτικών αναλυτών παγωμένο.
Ένας Γερμανός αξιωματούχος παρακολουθούσε έκπληκτος τον Βανς να εκφράζει με λόγια τους χειρότερους φόβους ορισμένων κυβερνήσεων: «Όλο αυτό είναι τρελό και ανησυχητικό».
Αυτό ώθησε τους Ευρωπαίους ηγέτες σε δράση — με μια ασυνήθιστη δόση αυτοσχεδιασμού.
Την επόμενη μέρα από την ομιλία-σοκ του Βανς, στις 15 Φεβρουαρίου, ο Υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας, Ράντοσλαβ Σικόρσκι, ανακοίνωσε από τη βασική σκηνή του συνεδρίου ότι ετοιμάζεται έκτακτη συνάντηση ηγετών στο Παρίσι.
«Είμαι πολύ χαρούμενος που ο Πρόεδρος Μακρόν κάλεσε τους ηγέτες μας στο Παρίσι», είπε κατά τη διάρκεια συζήτησης μαζί με τον Γάλλο ομόλογό του Ζαν-Νοέλ Μπαρό.
Ο Μπαρό χαμογέλασε αμήχανα όσο ο Σικόρσκι μιλούσε. Τα σχέδια για τη σύνοδο δεν είχαν ακόμη ανακοινωθεί επίσημα και η γαλλική πλευρά δεν τα επιβεβαίωσε για άλλες 24 ώρες.
«Στιγμή μιας γενιάς»
Αλλά η σύνοδος έγινε. Η έκτακτη συνάντηση στο Παρίσι, στις 17 Φεβρουαρίου, και μια ακόμα δύο μέρες μετά, εγκαινίασαν δύο εβδομάδες πυρετώδους διπλωματίας, με τις ευρωπαϊκές χώρες να αγωνίζονται να βρουν ρόλο στις συνομιλίες για το πώς θα σταματήσουν τον πόλεμο στην Ουκρανία, πώς θα πείσουν τον Τραμπ να επανέλθει στη λογική — και να χαράξουν ένα σχέδιο για τη δική τους ασφάλεια.
Ο Μακρόν και ο Πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, Κιρ Στάρμερ, φιλοξένησαν ο καθένας τους συναντήσεις, και αμφότεροι σχεδίαζαν ταξίδια στην Ουάσιγκτον. Εν τω μεταξύ, οι ηγέτες των χωρών που βρίσκονται πιο κοντά στη Ρωσία ασκούσαν πιέσεις στους ομολόγους τους για αύξηση των αμυντικών δαπανών.
Η μορφή της συνάντησης ήταν ασυνήθιστη, με ηγέτες από τη Γαλλία, την Πολωνία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ολλανδία και τη Δανία, καθώς και ανώτατους αξιωματούχους της ΕΕ, αλλά — κατά παρέκκλιση από την εμμονή της ΕΕ για συναίνεση — χωρίς εκπροσώπους χωρών στα ανατολικά σύνορα, όπως τα κράτη της Βαλτικής.
Ο Στάρμερ, χαρακτηρίζοντας τη στιγμή «μοναδική για μια γενιά», ανέβασε το διακύβευμα ανακοινώνοντας λίγες ώρες πριν ότι είναι «έτοιμος και πρόθυμος» να στείλει βρετανικά στρατεύματα στην Ουκρανία για να επιβλέψουν μια ειρηνευτική συμφωνία, υποστηρίζοντας την πρόταση του Μακρόν για αποστολή ειρηνευτικών δυνάμεων.
Καθώς οι ηγέτες διέσχιζαν την αυλή του Ελιζέ εκείνο το απόγευμα, χαιρετούμενοι από τους φρουρούς της Δημοκρατίας με κόκκινα φτερά στα κράνη τους, ο Πρόεδρος της Λετονίας, Έντγκαρς Ρινκέβιτς, έστειλε τη δική του λιτή συμβουλή από μακριά: «Μην σταματάτε να πανικοβάλλεστε».
Ένα νέο «χτύπημα» από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού ήρθε να δικαιώσει τη σύσταση για ψυχραιμία.
Από το θέρετρο του Μαρ-α-Λάγκο, ο Τραμπ επιτέθηκε στον Ζελένσκι επειδή εκείνος εξέφρασε ανησυχία για τον αποκλεισμό του από τις συνομιλίες: «Άκουσα σήμερα ότι “δεν μας κάλεσαν” — είστε εκεί τρία χρόνια. Δεν έπρεπε να το είχατε ξεκινήσει. Μπορούσατε να κάνετε συμφωνία», είπε στις 18 Φεβρουαρίου.
Την επόμενη μέρα χαρακτήρισε τον Ζελένσκι, ανίκανο και «δικτάτορα χωρίς εκλογές», υιοθετώντας ρητορική Κρεμλίνου. Ο Στάρμερ και ο Μακρόν διατηρούσαν επαφή με τον Τραμπ εν μέσω αυτής της θύελλας.
Ο Στάρμερ επρόκειτο να τον επισκεφτεί την επόμενη εβδομάδα, αλλά ο Μακρόν κάλεσε πρώτος και εξασφάλισε το δικό του ταξίδι, ώστε να γίνει ο πρώτος Ευρωπαίος ηγέτης που επισκέπτεται τον Λευκό Οίκο μετά την ορκωμοσία Τραμπ. Αν και Ην. Βασίλειο και Γαλλία συντόνιζαν στενά τις κινήσεις τους, υπήρχε ένας υπόγειος ανταγωνισμός. Βρετανός αξιωματούχος είπε ότι απέφυγαν σκόπιμα να ορίσουν την επίσκεψη του Στάρμερ στην επέτειο της ρωσικής εισβολής, ανοίγοντας ουσιαστικά τον δρόμο για τον Μακρόν.
Διακόπτοντας τον Τραμπ
Στην Ουάσινγκτον, όπου διέμενε στον ξενώνα Blair House απέναντι από τον Λευκό Οίκο, ο Μακρόν επιδίωξε να αναθερμάνει τη «ειδική σχέση» με τον Αμερικανό πρόεδρο, όπως την περιέγραφαν οι σύμβουλοί του.
Ωστόσο, πίσω από τις φιλοφρονήσεις και τις χειραψίες, η ένταση εμφανίστηκε όταν άγγιξαν ουσιαστικά θέματα. Όταν ο Τραμπ ισχυρίστηκε λανθασμένα ότι η ευρωπαϊκή βοήθεια στην Ουκρανία ήταν απλώς δάνειο, ο Μακρόν τον διέκοψε για να τον διορθώσει.
Ιδιωτικά, ο Γάλλος πρόεδρος πίεσε έντονα να προσκληθεί και ο Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο — κάτι που τελικά αποδείχθηκε καθοριστικό.
Την ίδια στιγμή στο Κίεβο, κορυφαίοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι και ηγέτες από την Ισπανία, τις Σκανδιναβικές και Βαλτικές χώρες, μαζί με μέλη του ΝΑΤΟ, έδωσαν μια επίδειξη δύναμης προς υποστήριξη του Ζελένσκι.
Στην Ουάσινγκτον, ευρωβουλευτές είδαν από κοντά την κακή κατάσταση των διατλαντικών σχέσεων. Οκτώ συντηρητικοί ευρωβουλευτές είχαν οργανώσει επαφές με think tanks και αμυντικούς αξιωματούχους, αλλά μέσα σε μία μέρα, άρχισαν να τους ακυρώνουν.
Ο επικεφαλής της αντιπροσωπείας, Γάλλος ευρωβουλευτής François-Xavier Bellamy, είπε ότι το μήνυμα που πήραν ήταν ξεκάθαρο: “Démerdez-vous” (δηλαδή «βγάλτε τα πέρα μόνοι σας»).
Ένας Ρεπουμπλικανός βουλευτής ακύρωσε τη συνάντηση μόλις 24 ώρες πριν, με το επιχείρημα πως «μπορείτε να δείτε Γάλλους, Βρετανούς ή Ιταλούς πολιτικούς, αλλά όχι εκπροσώπους με την ταμπέλα της Ε.Ε.»
Στο Λονδίνο, ο Στάρμερ έκανε τη δική του αιφνιδιαστική κίνηση για να κερδίσει την εύνοια του Τραμπ πριν από την επίσκεψή του στην Ουάσινγκτον.
Στις 25 Φεβρουαρίου, ανακοίνωσε αυτό που χαρακτήρισε ως «τη μεγαλύτερη σταθερή αύξηση αμυντικών δαπανών από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου» — η οποία θα χρηματοδοτούνταν με τρόπο που θυμίζει τον Τραμπ: με περικοπές στη διεθνή αναπτυξιακή βοήθεια.
Ο Υπουργός Άμυνας Χίλεϊ, μόλις ολοκλήρωσε τη δήλωση του Στάρμερ στο Κοινοβούλιο, έσπευσε στο υπουργείο για να τηλεφωνήσει στον Χεγκσέθ, ο οποίος χαρακτήρισε την πολιτική αυτή ως «ένα εξαιρετικό δείγμα ηγεσίας», σύμφωνα με άτομο που γνωρίζει τη συζήτηση.
Ο Στάρμερ συζητούσε ιδιωτικά το σχέδιο αυτό με τη Υπουργό Οικονομικών Ρέιτσελ Ριβς επί εβδομάδες, αλλά εσκεμμένα απέκλεισε άλλους υπουργούς — ακόμα και στενούς του συμμάχους που τον βοηθούσαν να σχεδιάσει την επίσκεψη στις ΗΠΑ.
Η Υπουργός Ανθρωπιστικής Βοήθειας Ανέλιζ Ντοντς ενημερώθηκε μόλις μία μέρα πριν την ανακοίνωση. Αποφάσισε να παραιτηθεί από την κυβέρνηση, αλλά ανέβαλε τη δημοσιοποίηση της απόφασής της μέχρι να συναντηθεί ο Στάρμερ με τον Τραμπ.
Κατά τη διάρκεια της πτήσης προς την Ουάσινγκτον, φορώντας αθλητικά Adidas, σκούρο μπλε πουκάμισο και μαύρο σακάκι, ο Στάρμερ πήγε πίσω στο αεροπλάνο για μια ανεπίσημη συνέντευξη με δημοσιογράφους. Επισήμανε ότι θα κρατούσε «σφιχτές» τις απαντήσεις του, επειδή η συνάντηση με τον Αμερικανό πρόεδρο ήταν εξαιρετικά κρίσιμη.
Είπε ότι θα πίεζε τον Τραμπ για μια «εγγύηση ασφαλείας» προκειμένου να προστατευτούν τα ευρωπαϊκά ειρηνευτικά στρατεύματα στην μεταπολεμική Ουκρανία. Αργότερα, αξιωματούχοι επιβεβαίωσαν πως αυτό θα περιλάμβανε εναέρια επιτήρηση και —ως έσχατη λύση— αεροπορική υποστήριξη σε περίπτωση ρωσικής επίθεσης.
Όμως περίπου μία ώρα μετά τις δηλώσεις του Στάρμερ, ο Τραμπ τού τράβηξε το χαλί κάτω από τα πόδια.
«Δεν πρόκειται να δώσω εγγυήσεις ασφαλείας πέρα από ελάχιστες», δήλωσε στο Υπουργικό του Συμβούλιο. «Η Ευρώπη πρέπει να το αναλάβει αυτό».
Οι αξιωματούχοι της Ντάουνινγκ Στριτ παρακολουθούσαν αποσβολωμένοι καθώς τα νέα σχόλια του Τραμπ άρχισαν να εμφανίζονται στα κινητά τους εν πτήσει. Ο Στάρμερ, που βρισκόταν πίσω από μια γκρι κουρτίνα στο μπροστινό μέρος του αεροσκάφους, δεν επέστρεψε ξανά στους δημοσιογράφους και οι συνεργάτες του αρνήθηκαν να σχολιάσουν.
«Πολλοί απ’ αυτούς [τους Αμερικανούς αξιωματούχους] ξυπνούν το πρωί απλώς περιμένοντας να δουν τι θα πει σήμερα ο Τραμπ», σχολίασε ένας ανώτερος Βρετανός αξιωματούχος.
Καθώς ο Στάρμερ και η αντιπροσωπεία του προετοιμάζονταν για την επίσκεψη υψηλού ρίσκου, ο Μακρόν στο Παρίσι έπιανε φιλίες με κάποιον που ήλπιζε ότι θα γινόταν βασικός σύμμαχος στους ταραχώδεις καιρούς που έρχονται, τον καγκελάριο της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς. Ταξίδεψε στο Παρίσι, προερχόμενος από την εκλογική του νίκη, για ένα οικείο δείπνο με τον Γάλλο πρόεδρο.
Λίγα λεπτά μετά τη νίκη του στις προώρες εκλογές της Γερμανίας, ο συντηρητικός ηγέτης ορκίστηκε «ανεξαρτησία» από την Αμερική του Τραμ0π – μία εκπληκτική στροφή μακριά από την ιστορική φιλοαμερικανική θέση της χώρας.
Η προετοιμασία του Στάρμερ
Ο Στάρμερ πέρασε αρκετές ώρες προετοιμαζόμενος για τη συνάντησή του με τον Τραμπ στην πρεσβεία της Βρετανίας.
Στην μισή ώρα που πέρασε στο Οβάλ Γραφείο, χρησιμοποιώντας υπερβολική γλώσσα όπως ο Τραμπ, του έδωσε μια επιστολή από τον Βασιλιά Κάρολο Γ΄, προσκαλώντας τον για επίσημη επίσκεψη.
Παρά την θετική στάση του Τραμπ, προειδοποίησε ότι οι βρετανικές δυνάμεις ειρηνευτές μπορούν να «φροντίσουν τον εαυτό τους» αν δεχτούν επίθεση από τη Ρωσία.
Παρά τα προειδοποιητικά σημάδια, ο Στάρμερ ήταν αισιόδοξος κατά την πτήση επιστροφής στο Ηνωμένο Βασίλειο.Ήρθε για λίγο στο πίσω μέρος του αεροπλάνου, σήκωσε τον αντίχειρα και δήλωσε «ευτυχισμένος».
«Πρέπει να το σηκώσω»
Είχε λόγους να είναι τουλάχιστον ελαφρώς αισιόδοξος. Δύο ημέρες πριν, ανάμεσα στις επισκέψεις του Μακρόν και του Στάρμερ, η ουκρανική προεδρία επιβεβαίωσε αυτό που θεωρούνταν σημαντική ανακάλυψη: η Ουάσιγκτον και το Κίεβο είχαν «συμφωνήσει στο κείμενο» μιας συμφωνίας για τα ορυκτά, με τον Τραμπ να υπαινίσσεται ότι ο Ζελένσκι θα μπορούσε να ταξιδέψει στην Ουάσιγκτον για να υπογράψει την επομένη της επίσκεψης Στάρμερ.
Καθώς ο Ζελένσκι ετοιμαζόταν να πετάξει στην Ουάσιγκτον, οι Ουκρανοί συνεργάτες του ήταν γεμάτοι αισιοδοξία, ενημερώνοντας τους νομοθέτες και τους δημοσιογράφους για το θετικό βήμα που αντιπροσώπευε αυτό.
Στις Βρυξέλλες, ένας ανώτερος Ουκρανός αξιωματούχος έδινε συνέντευξη στο POLITICO όταν επιβεβαιώθηκε μέσω του γραφείου του προέδρου η είδηση του ταξιδιού του Ζελένσκι. Το τηλέφωνο του αξιωματούχου χτύπησε. «Πρέπει να το σηκώσω», είπε, εξαφανιζόμενος σε ένα άλλο δωμάτιο.
Λίγα λεπτά αργότερα επέστρεψε για να ανακοινώσει ότι ο Ζελένσκι θα πήγαινε στην Ουάσιγκτον, και στη συνέχεια θα συναντούσε ηγέτες στο Λονδίνο. «Είναι μια νίκη – συναντά τον Τραμπ πριν τον συναντήσει ο Πούτιν», είπε ο αξιωματούχος.
Επιπλέον, η «σειρά« ήταν επωφελής για την Ουκρανία, είπε ο αξιωματούχος.
Ο Ζελένσκι θα υπέγραφε τη συμφωνία για τα ορυκτά, ελπίζοντας να αποσπάσει κάποια διατύπωση για εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία, και στη συνέχεια θα παρουσίαζε τα αποτελέσματα στους Ευρωπαίους και τους Βρετανούς ηγέτες στο Λονδίνο.
Όπως αποδείχθηκε, το μέρος για τις εγγυήσεις ασφαλείας ήταν άτυχο. Μετά από σχεδόν 40 λεπτά ευγενικών ανταλλαγών με τον Τραμπ και τον Βανς, η επιμονή του Ζελένσκι για εγγυήσεις ήταν εν μέρει αυτό που προκάλεσε την πλέον διαβόητη έντονη ανταλλαγή απόψεων μεταξύ αυτού και των Αμερικανών οικοδεσπότων του.
Μετά από σχεδόν 40 λεπτά ευγενικών ανταλλαγών με τον Ντόναλντ Τραμπ και τον Τζ.Ντ. Βανς, η επιμονή του Βολοντίμιρ Ζελένσκι για εγγυήσεις ήταν εν μέρει αυτό που προκάλεσε την πλέον διαβόητη έντονη ανταλλαγή απόψεων μεταξύ αυτού και των Αμερικανών οικοδεσπότων του.
«Αυτό είναι πραγματικά κακό»
«Με έκανε να θέλω να κάνω εμετό», είπε ένας πρεσβευτής με έδρα το Παρίσι για τον καβγά στο Οβάλ Γραφείο. «Σε ένα πολύ ανθρώπινο επίπεδο… δείχνει ότι τίποτα δεν είναι ιερό».
Επειδή τα νέα βγήκαν την Παρασκευή το βράδυ στην Ευρώπη, πολλοί Βρετανοί αξιωματούχοι έπρεπε να αρχίσουν να εργάζονται από το σπίτι. «Υπήρχε μεγάλη κίνηση στο WhatsApp», είπε ο Βρετανός αξιωματούχος που αναφέρθηκε παραπάνω. «Ήταν άνθρωποι στο σπίτι που προσπαθούσαν να περάσουν ένα βράδυ ξεκούραστο, αλλά στη συνέχεια συνειδητοποίησαν αμέσως – γαμώτο, αυτό είναι πραγματικά κακό».
Ένας Γάλλος υπουργός, του οποίου το χαρτοφυλάκιο δεν επηρεάζεται άμεσα, βρισκόταν στην εκλογική του περιφέρεια σε μια απομακρυσμένη περιοχή της Γαλλίας όταν ένας φίλος του τον τράβηξε στην άκρη για να του επισημάνει τι συνέβη. «Γύρισα σπίτι και κόλλησα μπροστά στην τηλεόρασή μου μέχρι τη 1 π.μ.», είπε.
Ο Μακρόν, σε επίσκεψη στην Πορτογαλία, βρισκόταν στη μέση μιας τηλεοπτικής συνέντευξης όταν άρχισαν να βγαίνουν τα τηλεγραφήματα. Μετά τη συνέντευξη, παρακολούθησε αμέσως το υλικό και, καθώς τον μετέφεραν στο αεροπλάνο του για να επιστρέψει στο Παρίσι, σήκωσε το τηλέφωνο για να καλέσει τον Ζελένσκι από το αεροσκάφος.
Ο Μερτς έλαβε το υλικό από ένα μέλος του προσωπικού του καθώς επέστρεφε στο σπίτι του στο Ζάουερλαντ, μια τρίωρη διαδρομή με το αυτοκίνητο από το Αμβούργο, όπως ανέφερε το γερμανικό περιοδικό Stern. Ο Μερτς έκανε αμέσως αρκετές κλήσεις από το αυτοκίνητο και έγραψε μια ανάρτηση αλληλεγγύης για τον Ζελένσκι στο X.
Τρεις ημέρες αργότερα, ο Μερτς ενημέρωσε την ηγεσία του κόμματός του CDU κατά τη διάρκεια μιας τηλεδιάσκεψης για μια από τις μεγαλύτερες ανατροπές στην πρόσφατη γερμανική ιστορία: τη σχεδιαζόμενη χαλάρωση του φρένου χρέους για τις αμυντικές δαπάνες και ένα ειδικό ταμείο 500 δισεκατομμυρίων ευρώ για την τόνωση της οικονομίας.
Ο Βρετανός Υπουργός Εξωτερικών Ντέιβιντ Λάμι ήταν επίσης απροετοίμαστος. Προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο Χίθροου, αισιόδοξος μετά από μια συνάντηση με τον Αμερικανό ομόλογό του Μάρκο Ρούμπιο, η οποία κατά τους βοηθούς του είχε πάει καλά.
Η ομάδα του πέρασε μεγάλο μέρος της ημέρας ασχολούμενη με την είδηση ότι η Ντοντς, η υπουργός Διεθνούς Ανάπτυξης, είχε παραιτηθεί. Αλλά αυτή η φρενίτιδα ξεχάστηκε σύντομα μετά το ταξίδι του Ζελένσκι στο Οβάλ Γραφείο. Ο Στάρμερ απέφυγε επιμελώς να επικρίνει δημόσια τη σκηνή του Οβάλ Γραφείου, σηκώνοντας αντ’ αυτού το τηλέφωνο για να καλέσει τόσο τον Τραμπ όσο και τον Ζελένσκι μέσα σε τέσσερις ώρες από το συμβάν.
Ο Ουκρανός πρόεδρος ταξίδεψε στο Λονδίνο το επόμενο πρωί, όπου τον υποδέχθηκε ο Στάρμερ στα σκαλιά της Ντάουνινγκ Στριτ 10. Ο Βρετανός πρωθυπουργός περπάτησε προς το μέρος του και αμέσως τον αγκάλιασε.
Ο Στάρμερ χρησιμοποίησε τη σύνοδο κορυφής του Λονδίνου για να προσπαθήσει να συσπειρώσει τις ευρωπαϊκές χώρες για να σχηματίσουν έναν «συνασπισμό των προθύμων», ανακοινώνοντας ότι αυτός και ο Μακρόν θα αναλάβουν την ηγεσία για την κατάρτιση ενός σχεδίου ειρήνης που θα παρουσιάσουν στον Τραμπ.
Ο Ζελένσκι πήγε κατευθείαν από τη σύνοδο κορυφής για να συναντηθεί και να φωτογραφηθεί με τον βασιλιά Κάρολο Γ’, ημέρες αφότου ο Στάρμερ υποσχέθηκε στον φιλοβασιλικό Τραμπ ένα ταξίδι για να δει τον μονάρχη.
Τέτοιες συναντήσεις οργανώνονται από τα βασιλικά ανάκτορα, αλλά τείνουν να γίνονται σε συντονισμό με τη βρετανική κυβέρνηση.
Ο Τραμπ λέγεται ότι ενοχλήθηκε από τα γεγονότα εκείνης της Κυριακής – όχι μόνο από τη «βασιλική» επίσκεψη του Ζελένσκι, αλλά και από το θέαμα της Ευρώπης να τον αγκαλιάζει στενά. Ένας Βρετανός αξιωματούχος είπε ότι η ομάδα του Τραμπ «δεν τους άρεσε η εικόνα… ο τρόπος που έληξε όλη αυτή η αγάπη», και υπέδειξε ότι η αμερικανική αντίδραση ώθησε τη Βρετανία να ασκήσει περισσότερη πίεση στην Ουκρανία να έρθει στο τραπέζι τις επόμενες ημέρες.
Ο Ζελένσκι εξόργισε εκ νέου τον Τραμπ εκείνο το βράδυ της Κυριακής, δίνοντας μια συνέντευξη 72 λεπτών σε δημοσιογράφους σε ένα μικρό δωμάτιο στο αεροδρόμιο Στάνστεντ του Λονδίνου, λίγο πριν αναχωρήσει από το Ηνωμένο Βασίλειο.
Σε αυτήν είπε ότι μια ειρηνευτική συμφωνία ήταν ακόμα «πολύ, πολύ μακριά». Ορισμένοι αξιωματούχοι πιστεύουν ότι αυτό ήταν το «εναύσμα» που ώθησε τον Τραμπ να σταματήσει τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία μόλις 24 ώρες αργότερα.
Ακόμα στα άκρα
Καθώς οι εβδομάδες περνούσαν, κορυφαίοι διπλωμάτες στο Παρίσι, το Λονδίνο και το Βερολίνο αγωνιούσαν για το πώς να προσπαθήσουν να αποκαταστήσουν την πολύ κατεστραμμένη σχέση μεταξύ του Τραμπ και του Ζελένσκι.
Καθώς ο Στάρμερ πραγματοποιούσε τηλεφωνικές επικοινωνίες με τους δύο ηγέτες και έστειλε τον κορυφαίο σύμβουλό του για την εθνική ασφάλεια στην Ουάσιγκτον και το Κίεβο, Γάλλοι διπλωμάτες εργάστηκαν ως διαμεσολαβητές για να διαπραγματευτούν τους όρους της συμφιλιωτικής επιστολής του Ζελένσκι προς τον Τραμπ, σύμφωνα με έναν Γάλλο αξιωματούχο.
Η σχέση μεταξύ του Αμερικανού προέδρου και του Ουκρανού ομολόγου του είναι ακόμα στα άκρα.
Ενώ η Μόσχα και το Κίεβο συμφώνησαν κατ’ αρχήν σε μια περιορισμένη 30ήμερη κατάπαυση του πυρός σε αστικές και ενεργειακές υποδομές, με διαμεσολάβηση των ΗΠΑ, σύντομα αποδείχθηκε άκυρη.
Η Ουκρανία έχει κάπως ξεθωριάσει από τα πρωτοσέλιδα από τότε – αν και, για να αυξηθεί η σύγχυση, ο Τραμπ έστρεψε την οργή του στον Πούτιν – και έχει αντικατασταθεί από την εμμονή του Αμερικανού προέδρου με τους δασμούς. Αλλά οι πληγές που προκλήθηκαν από εκείνες τις λίγες ημέρες του Φεβρουαρίου είναι ακόμα ανοιχτές και θα παραμείνουν για πολύ καιρό.
