Ο Πάπας Φραγκίσκος, ο οποίος πέθανε σε ηλικία 88 ετών τη Δευτέρα του Πάσχα, έχει ήδη προγραμματίσει μια λιτή κηδεία για τον εαυτό του, αποφεύγοντας ορισμένες από τις πιο μυστικές τελετές και τελετουργίες που λαμβάνουν χώρα όταν ένας ποντίφικας πεθαίνει.
Αλλά ο θάνατός του εξακολουθεί να αποτελεί την άμεση έναρξη μιας αυστηρά χορογραφημένης σειράς εκδηλώσεων, εκλεπτυσμένης σε αιώνες και εκατοντάδες νεκρούς πάπες. Ορισμένες παραδόσεις του Βατικανού χρονολογούνται από την Αρχαία Ρώμη.
Όπως αναφέρει το Politico στο τέλος του θεάματος, ένας νέος ηγέτης της Καθολικής Εκκλησίας θα επιλεγεί σε μια εκλογική διαδικασία υψηλού ρίσκου που δραματοποιήθηκε στο υποψήφιο για Όσκαρ θρίλερ «Κονκλάβιο», με προοδευτικούς και συντηρητικούς καρδιναλίους να ανταγωνίζονται για τον έλεγχο ενός θεσμού με ένα δισεκατομμύριο οπαδούς παγκοσμίως.
Επιβεβαίωση του θανάτου
Παραδοσιακά είναι καθήκον του Καμεράριου (ανώτερος αξιωματούχος του Βατικανού) να επιβεβαιώνει τον θάνατο ενός πάπα. Επί του παρόντος, τη θέση αυτή κατέχει ο ιρλανδικής καταγωγής καρδινάλιος Κέβιν Φάρελ και ανακοίνωσε την είδηση το πρωί της Δευτέρας.
«Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, με βαθιά θλίψη πρέπει να ανακοινώσω τον θάνατο του Αγίου Πατέρα μας Φραγκίσκου. Στις 7:35 σήμερα το πρωί, ο επίσκοπος της Ρώμης Φραγκίσκος επέστρεψε στον οίκο του Πατέρα», δήλωσε.
Αν όλα πήγαν όπως απαιτεί η παράδοση, ο Φάρελ θα επισκέφθηκε τη σορό του Πάπα Φραγκίσκου στο ιδιωτικό του παρεκκλήσι και θα φώναξε το όνομά του για να τον ξυπνήσει. Σήμερα, αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό τελετουργικό, καθώς οι γιατροί θα έχουν επιβεβαιώσει τον θάνατο του ποντίφικα με πιο συνηθισμένα ιατρικά μέσα. (Ένας συχνά επαναλαμβανόμενος μύθος υποστηρίζει ότι ο Καμεράριος χτυπά επίσης απαλά το κεφάλι του Πάπα με ένα ασημένιο σφυρί- το Βατικανό το αρνείται εδώ και καιρό).
Αφού ο Ποντίφικας δεν ανταποκριθεί, σύμφωνα με την παράδοση, το δαχτυλίδι του που λειτουργεί ως σφραγίδα για τα επίσημα παπικά έγγραφα αμαυρώνεται ή καταστρέφεται, σηματοδοτώντας το τέλος της βασιλείας του, και τα παπικά διαμερίσματα σφραγίζονται. Ο Καμεράριος ενημερώνει το Κολέγιο των Καρδιναλίων, ένα διοικητικό όργανο ανώτερων εκκλησιαστικών αξιωματούχων, ότι ο Πάπας πέθανε, πριν ανακοινωθεί ο θάνατός του στον κόσμο.
Η περίοδος πένθους
Ο θάνατος του Πάπα θα πυροδοτήσει εννέα ημέρες πένθους, γνωστό ως Novendiale, το οποίο αρχικά αποτελούσε αρχαίο ρωμαϊκό έθιμο. Η Ιταλία συνήθως κηρύσσει επίσης περίοδο εθνικού πένθους.
Το σώμα του θα ευλογηθεί, θα ντυθεί με παπικά άμφια και θα εκτεθεί στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου για δημόσια θέαση, όπου εκατοντάδες χιλιάδες θα παραταχθούν για να αποτίσουν φόρο τιμής, συμπεριλαμβανομένων ξένων αξιωματούχων και παγκόσμιων ηγετών. Στο παρελθόν, η σορός του Πάπα εκτίθετο σε μια υπερυψωμένη πλατφόρμα που ονομάζεται καταπέλτης, αλλά οι απλουστευμένες τελετές κηδείας του Φραγκίσκου θα τον δουν να κείτεται σε ένα ανοιχτό φέρετρο χωρίς τόση λαμπρότητα και μεγαλοπρέπεια.
Ιστορικά, οι πάπες συχνά ταριχεύονταν και σε ορισμένους αφαιρούνταν τα όργανά τους πριν από την ταφή – σε μια εκκλησία κοντά στη Φοντάνα ντι Τρέβι στη Ρώμη φυλάσσονται οι καρδιές περισσότερων από 20 παπών σε μαρμάρινες λάρνακες, που διατηρούνται ως ιερά λείψανα – αλλά οι πρακτικές αυτές έχουν εκπέσει.
Καθώς ο Πάπας Φραγκίσκος αναπαύεται, καθημερινά θα γίνονται προσευχές και λειτουργίες ρέκβιεμ στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου και σε ολόκληρο τον καθολικό κόσμο.
Εν τω μεταξύ, το Βατικανό θα εισέλθει σε μια μεταβατική περίοδο που ονομάζεται sede vacante, που σημαίνει «όσο η έδρα είναι κενή», κατά τη διάρκεια της οποίας η διακυβέρνηση της εκκλησίας παραδίδεται προσωρινά στο Κολέγιο των Καρδιναλίων – αν και δεν μπορούν να ληφθούν σημαντικές αποφάσεις μέχρι να εκλεγεί νέος πάπας.
Η κηδεία
Η κηδεία του Πάπα θα γίνει πιθανότατα στην πλατεία του Αγίου Πέτρου μεταξύ τεσσάρων και έξι ημερών μετά το θάνατό του, με τους πενθούντες να συρρέουν στο Βατικανό για την τελετή. Της κηδείας θα ηγηθεί ο κοσμήτορας του Κολλεγίου των Καρδιναλίων, ο 91χρονος σήμερα Ιταλός Τζιοβάνι Μπατίστα Ρε.
Παραδοσιακά, ο Πάπας θάβεται στη συνέχεια στις σπηλιές του Βατικανού, τις κρύπτες κάτω από τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου. Σχεδόν 100 πάπες έχουν ταφεί εκεί, συμπεριλαμβανομένου του Πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ’, προκατόχου του Φραγκίσκου, ο οποίος παραιτήθηκε το 2013 και πέθανε το 2022.
Αλλά ο Φραγκίσκος δήλωσε σε συνέντευξή του το 2023 ότι είχε επιλέξει τη βασιλική Σάντα Μαρία Ματζόρε στη Ρώμη, μια από τις αγαπημένες και πιο συχνά επισκεπτόμενες εκκλησίες του, ως τόπο της τελικής του ανάπαυσης, καθιστώντας τον τον πρώτο πάπα εδώ και έναν αιώνα που θάβεται εκτός Βατικανού.
Οι προηγούμενοι πάπες ενταφιάζονταν σε τρία φέρετρα: ένα από κυπαρίσσι, ένα από ψευδάργυρο και ένα από φτελιά, φωλιασμένα το ένα μέσα στο άλλο, αλλά ο Φραγκίσκος διέταξε να ταφεί σε ένα μόνο φέρετρο, κατασκευασμένο από ξύλο και ψευδάργυρο.
Όταν θάφτηκε ο Βενέδικτος ΙΣΤ‘, το φέρετρό του περιείχε επίσης νομίσματα που κόπηκαν κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, καθώς και έναν μεταλλικό σωλήνα που περιείχε έναν τυλιγμένο χάρτινο πάπυρο, που ονομάζεται rogito – ένα έγγραφο 1.000 λέξεων που αναδιηγείται τη ζωή και τη βασιλεία του. Ο Φραγκίσκος πιθανότατα θα ταφεί με το δικό του rogito που περιγράφει λεπτομερώς τη μοναδική παποσύνη του.
Η εκλογή
Δύο έως τρεις εβδομάδες μετά την κηδεία του Πάπα, το Κολέγιο των Καρδιναλίων θα συνέλθει στην Καπέλα Σιξτίνα για να πραγματοποιήσει κονκλάβιο, την άκρως μυστικοπαθή διαδικασία εκλογής του νέου Πάπα. Θεωρητικά, οποιοσδήποτε βαπτισμένος άνδρας Ρωμαιοκαθολικός είναι επιλέξιμος για τον παπισμό, αλλά τα τελευταία 700 χρόνια, ο πάπας επιλέγεται πάντα από το Κολέγιο των Καρδιναλίων.Η συντριπτική πλειονότητα των 266 ποντίφικων που εκλέχθηκαν σε όλη την ιστορία ήταν Ευρωπαίοι. Ο Πάπας Φραγκίσκος, που γεννήθηκε ως Jorge Mario Bergoglio στην Αργεντινή, είναι ο πρώτος μη Ευρωπαίος ποντίφικας εδώ και 1.300 χρόνια.
Σε αντίθεση με την κανονική πολιτική, οι υποψήφιοι για τον Πάπα δεν κάνουν ανοιχτή προεκλογική εκστρατεία για τη θέση. Οι παρατηρητές του Βατικανού έχουν θεωρήσει τους καρδιναλίους που έχουν καλές πιθανότητες να γίνουν πάπες papabile, δηλαδή «παπικοί».
Την ημέρα της ψηφοφορίας, η Καπέλα Σιξτίνα, με τη φημισμένη οροφή της ζωγραφισμένη από τον Μιχαήλ Άγγελο, σφραγίζεται φυσικά και οι καρδινάλιοι, οι οποίοι έχουν δώσει όρκο εχεμύθειας, κλειδώνονται μέσα.
Μόνο οι καρδινάλιοι κάτω των 80 ετών έχουν δικαίωμα ψήφου. Περίπου 120 θα ψηφίσουν μυστικά για τον υποψήφιο της επιλογής τους, γράφοντας το όνομά τους σε ένα ψηφοδέλτιο και τοποθετώντας το σε ένα δισκοπότηρο στην κορυφή της Αγίας Τράπεζας.
Εάν κανένας υποψήφιος δεν λάβει την απαιτούμενη πλειοψηφία των δύο τρίτων, πραγματοποιείται άλλος ένας γύρος ψηφοφορίας. Μπορεί να υπάρξουν έως και τέσσερις γύροι ανά ημέρα. Το κονκλάβιο που εξέλεξε τον Πάπα Φραγκίσκο το 2013 διήρκεσε περίπου 24 ώρες και πέντε ψηφοφορίες, αλλά η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει περισσότερο: ένα κονκλάβιο τον 13ο αιώνα διήρκεσε περίπου τρία χρόνια, ενώ ένα άλλο τον 18ο αιώνα τέσσερις μήνες.
Αφού καταμετρηθούν τα ψηφοδέλτια, καίγονται σε μια σόμπα μέσα στην Καπέλα Σιξτίνα, η οποία έχει εγκατασταθεί εκ των προτέρων. Μια δεύτερη σόμπα καίει μια χημική ουσία που στέλνει σήμα καπνού μέσω μιας καμινάδας στον έξω κόσμο: Ο μαύρος καπνός σημαίνει ότι δεν έχει επιλεγεί νέος πάπας, ο λευκός καπνός σημαίνει ότι έχει επιλεγεί.
Ο νέος Πάπας
Μόλις επιλεγεί ο Πάπας, ένας εκπρόσωπος του Κολλεγίου των Καρδιναλίων διαβάζει τη λατινική ανακοίνωση Habemus papam, που σημαίνει «Έχουμε Πάπα», από το κεντρικό μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου με θέα χιλιάδες πρόθυμους πιστούς.
Στη συνέχεια, ο νεοεκλεγείς πάπας, αφού επιλέξει ένα παπικό όνομα (πιθανότατα ένα που τιμά έναν άγιο ή προκάτοχο) και φορέσει ένα λευκό ράσο, βγαίνει στο μπαλκόνι για να απευθύνει την πρώτη του ομιλία στο κοινό. Και με αυτό, ο καθολικός κόσμος έχει έναν νέο ηγέτη.
Μαζί με τον καθορισμό των διδασκαλιών και της ηθικής της εκκλησίας, ο Πάπας ασκεί σημαντική διπλωματική και πολιτική δύναμη στην παγκόσμια πολιτική, ενεργώντας ως διαμεσολαβητής σε παγκόσμιες συγκρούσεις και καθοδηγώντας τις ανθρωπιστικές προσπάθειες.
Οι περισσότεροι πάπες υπηρετούν μέχρι την ημέρα του θανάτου τους. Ο Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ’, ο οποίος παραιτήθηκε το 2013, σε ηλικία 85 ετών, λόγω της επιδείνωσης της υγείας του, ήταν ο πρώτος ποντίφικας που παραιτήθηκε μετά από 600 χρόνια.
