Οι ΗΠΑ και η Ουκρανία υπέγραψαν τελικά -μετά ένα θρίλερ διαπραγματεύσεων που διήρκησε μήνες – την «ιστορική» συμφωνία για τη δημιουργία «ταμείου επενδύσεων στην ανοικοδόμηση»για τον διαμοιρασμό κερδών και δικαιωμάτων από τις μελλοντικές πωλήσεις ουκρανικών ορυκτών και σπάνιων γαιών, επικυρώνοντας μια συμφωνία την οποία ο Ντόναλντ Τραμπ έχει χαρακτηρίσει ως «οικονομικό κίνητρο» για τη συνέχιση της αμερικανικής επένδυσης στην άμυνα και την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας – μετά από μια μελλοντική ειρηνευτική συμφωνία με τη Ρωσία.
Η συμφωνία, που αποτέλεσε αντικείμενο σκληρών διαπραγματεύσεων για μήνες και παραλίγο να καταρρεύσει λίγες ώρες πριν την υπογραφή της, θα δημιουργήσει ένα Αμερικανο-Ουκρανικό Ταμείο Επενδύσεων για την Ανοικοδόμηση, το οποίο – σύμφωνα με τη διοίκηση Τραμπ – θα αρχίσει να αποπληρώνει μέρος των περίπου 175 δισ. δολαρίων σε βοήθεια που έχουν παρασχεθεί στην Ουκρανία από την αρχή του πολέμου.
«Αυτή η συμφωνία στέλνει σαφές μήνυμα στη Ρωσία ότι η κυβέρνηση Τραμπ είναι προσηλωμένη σε μια διαδικασία ειρήνης που θα βασίζεται σε μια ελεύθερη, κυρίαρχη και ευημερούσα Ουκρανία μακροπρόθεσμα», δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσεντ.
«Ο πρόεδρος Τραμπ οραματίστηκε αυτή την εταιρική σχέση μεταξύ του αμερικανικού και του ουκρανικού λαού για να αποδείξει τη δέσμευση και των δύο πλευρών στην ειρήνη και την ευημερία. Και για να είμαστε σαφείς: κανένα κράτος ή άτομο που χρηματοδότησε ή προμήθευσε τη ρωσική πολεμική μηχανή δεν θα επωφεληθεί από την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας», πρόσθεσε.
Η πρώτη αναπληρώτρια πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Γιούλια Σβιριτένκο, επιβεβαίωσε μέσω ανάρτησης στα κοινωνικά δίκτυα ότι υπέγραψε τη συμφωνία την Τετάρτη.
«Μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες, δημιουργούμε ένα ταμείο που θα προσελκύσει παγκόσμιες επενδύσεις στη χώρα μας», έγραψε.
Η συμφωνία πρέπει ακόμη να εγκριθεί από το ουκρανικό κοινοβούλιο.
Ισοτιμία και πλήρης έλεγχος των πόρων, λέει το Κίεβο
Ουκρανοί αξιωματούχοι αποκάλυψαν λεπτομέρειες της συμφωνίας, την οποία παρουσίασαν ως δίκαιη και σχεδιασμένη ώστε η Ουκρανία να διατηρήσει τον έλεγχο των φυσικών της πόρων.
Ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Ντένις Σμιχάλ, δήλωσε ότι το ταμείο θα είναι κατά 50-50 μοιρασμένο μεταξύ ΗΠΑ και Ουκρανίας και ότι οι δύο πλευρές θα έχουν ίσα δικαιώματα ψήφου.
Η Ουκρανία θα διατηρεί «πλήρη έλεγχο στους ορυκτούς πόρους, τις υποδομές και τους φυσικούς πόρους», δήλωσε ο Σμιχάλ, ενώ η συμφωνία αφορά μόνο νέες επενδύσεις, κάτι που σημαίνει ότι δεν θα δημιουργεί καμία οφειλή χρέους για την Ουκρανία – ζήτημα που αποτέλεσε κρίσιμη ανησυχία για το Κίεβο.
Το μοντέλο αποπληρωμής θα βασίζεται σε συμβάσεις «take-or-pay», δηλαδή με εγγυημένα έσοδα ανεξαρτήτως εξόρυξης.
«Πρόκειται για μια πραγματικά καλή, ισότιμη και επωφελή διεθνή συμφωνία για κοινές επενδύσεις στην ανάπτυξη και την ανάκαμψη της Ουκρανίας», δήλωσε ο Σμιχάλ την Τετάρτη.
Επικρίσεις και τεταμένες διαπραγματεύσεις
Οι επικριτές της συμφωνίας κατηγόρησαν τον Λευκό Οίκο ότι προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την Ουκρανία συνδέοντας τη μελλοντική βοήθεια με παραχώρηση εσόδων από τους πόρους της χώρας. Ωστόσο, οι τελικοί όροι ήταν σημαντικά ηπιότεροι από αυτούς που είχε προτείνει ο Μπέσεντ τον Φεβρουάριο – τότε προβλεπόταν οι ΗΠΑ να ελέγχουν το 100% των εσόδων του ταμείου.
Μέχρι την τελευταία στιγμή ήταν αβέβαιο αν θα υπογραφόταν η συμφωνία, με την Ουάσιγκτον να πιέζει το Κίεβο να υπογράψει τρεις διαφορετικές συμφωνίες, περιλαμβανομένης αυτής για τη δομή του επενδυτικού ταμείου, αλλιώς να «επιστρέψει σπίτι». Οι διαπραγματεύσεις ήταν έντονες για μήνες, με τις ΗΠΑ να εκδίδουν τελεσίγραφα και να διακόπτουν κατά διαστήματα τη βοήθεια προς την Ουκρανία.
Η εφημερίδα Financial Times ανέφερε ότι η ομάδα του Μπέσεντ είπε στη Σβιριτένκο, η οποία βρισκόταν καθ’ οδόν για την Ουάσιγκτον, να είναι «έτοιμη να υπογράψει όλες τις συμφωνίες ή να επιστρέψει στην Ουκρανία».
Αργότερα, ο Μπέσεντ δήλωσε ότι οι ΗΠΑ ήταν έτοιμες να υπογράψουν, παρότι η Ουκρανία έκανε τελευταίας στιγμής αλλαγές.
Το πρακτορείο Reuters ανέφερε ότι η Ουκρανία θεωρούσε πως τα δύο συμπληρωματικά κείμενα – ένα για τη δομή του ταμείου και ένα τεχνικό έγγραφο – χρειάζονταν περισσότερη επεξεργασία.
Η ιδέα για τη συμφωνία προήλθε αρχικά από την Ουκρανία, σε μια προσπάθεια να δοθούν οικονομικά κίνητρα στον Τραμπ για να συνεχίσει να στηρίζει τη χώρα.
Ωστόσο, το Κίεβο αιφνιδιάστηκε τον Ιανουάριο όταν η ομάδα Τραμπ πρότεινε έγγραφο που ουσιαστικά παραχωρούσε τον ορυκτό πλούτο της Ουκρανίας χωρίς σημαντικά ανταλλάγματα.
Από τότε έγιναν πολλές αναθεωρήσεις, με προγραμματισμένη τελετή υπογραφής να ακυρώνεται μετά από καταστροφική συνάντηση Τραμπ – Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο τον Φεβρουάριο.
Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, αποκαλύφθηκε ότι το ουκρανικό υπουργείο Δικαιοσύνης προσέλαβε το αμερικανικό δικηγορικό γραφείο Hogan Lovells για να παράσχει νομικές συμβουλές κατά τις διαπραγματεύσεις, σύμφωνα με έγγραφα της FARA (Foreign Agents Registration Act).
Διατήρηση κυριαρχίας και φορολογικά κίνητρα
Σε νέα ανάρτησή της, η Σβιριτένκο διευκρίνισε ότι η Ουκρανία διατηρεί πλήρη κυριότητα των πόρων εντός της επικράτειάς της και στα χωρικά της ύδατα.
«Το ουκρανικό κράτος καθορίζει πού και τι θα εξορύσσεται», ανέφερε.
Επιπλέον, δεν θα υπάρξουν αλλαγές στην ιδιοκτησία κρατικών επιχειρήσεων, όπως η Ukrnafta (η μεγαλύτερη πετρελαϊκή εταιρεία) και η Energoatom (παραγωγός πυρηνικής ενέργειας), που θα συνεχίσουν να ανήκουν στην Ουκρανία.
Τα έσοδα θα προέρχονται μόνο από νέες άδειες για εξόρυξη κρίσιμων υλικών, πετρελαίου και φυσικού αερίου – όχι από υφιστάμενα έργα.
Επιπλέον, τα έσοδα και οι εισφορές στο ταμείο δεν θα φορολογούνται ούτε στις ΗΠΑ ούτε στην Ουκρανία, για να εξασφαλιστεί η μέγιστη απόδοση των επενδύσεων.
