Με τον Ντόναλντ Τραμπ να εγκαταλείπει την Ουκρανία, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι στρέφεται εξ ολοκλήρου στην Ευρώπη. Ο «Συνασπισμός των Προθύμων», του οποίου ηγούνται οι Γαλλία, Γερμανία, Βρετανία και Πολωνία, εκφράζει την ακλόνητη υποστήριξή του στην Ουκρανία έναντι της Ρωσίας, ωστόσο τα «μαντάτα» από το ευρωπαϊκό μπλοκ δεν είναι το ίδιο ενθαρρυντικά.
Η ΕΕ ετοιμάζεται να τερματίσει το ειδικό καθεστώς για τα ουκρανικά αγροτικά προϊόντα από τον επόμενο μήνα, γεγονός που σημαίνει πως θα επιστρέψουν οι δασμοί εάν δεν επιτευχθεί κάποια άλλη συμφωνία. Πρόκειται για μια εξέλιξη που αποτελεί πλήγμα στην οικονομία αλλά και στο ηθικό της Ουκρανίας, καταδεικνύοντας παράλληλα τις εύθραυστες ισορροπίες στο εσωτερικό της ΕΕ αλλά και των ευρωπαϊκών κρατών μελών. Το Κίεβο σημειώνει πως η κίνηση αυτή δεν απειλεί μόνο την οικονομική σταθερότητα της Ουκρανίας, αλλά και την εμπιστοσύνη προς την ίδια την Ευρώπη.
Οι έκτακτες εμπορικές ελαφρύνσεις της ΕΕ προς την Ουκρανία (γνωστές και ως Αυτόνομα Εμπορικά Μέτρα – ATMs), που τέθηκαν σε εφαρμογή το 2022, λήγουν επίσημα στις 5 Ιουνίου. Ενδεικτικό της κρισιμότητας της απόφασης είναι πως ολόκληρη η κοινοβουλευτική επιτροπή οικονομικών υποθέσεων της Ουκρανίας «μετακόμισε» στις Βρυξέλλες αυτή την εβδομάδα σε μια προσπάθεια να μεταπείσει την ευρωπαϊκή ηγεσία ή να αναζητηθεί κάποια εναλλακτική – και άμεσα εφαρμόσιμη – λύση.
Ο εκπρόσωπος της Κομισιόν για θέματα γεωργίας και αγροτικής ανάπτυξης, επιβεβαίωσε ότι η πλειοψηφία των χωρών της ΕΕ ενέκρινε τη μη παράταση των Αυτόνομων Εμπορικών Μέτρων, τα οποία επέτρεψαν στην Ουκρανία να εξάγει γεωργικά προϊόντα χωρίς δασμούς από το 2022. Σημείωσε ωστόσο πως θα συνεχιστούν οι συνομιλίες ώστε να διαμορφωθεί ένα μακροπρόθεσμο και συνολικό εμπορικό πλαίσιο με την Ουκρανία, ενώ στο τραπέζι βρίσκονται και κάποια «μεταβατικά μέτρα».
Ωστόσο αυτό είναι μια υπόσχεση για το μέλλον και ο πρόεδρος της Επιτροπής Οικονομικών Υποθέσεων του Ουκρανικού Κοινοβουλίου, Ντμίτρο Ναταλούχα, τόνισε, μιλώντας στο Euractiv, πως εδώ και ένα χρόνο το σχέδιο για αντικατάσταση των ATMs δεν έχει προχωρήσει και τίποτα δεν έχει υλοποιηθεί. «Δυστυχώς, αυτή η υπόσχεση δεν έχει τηρηθεί – και φαίνεται ότι οι τροχοί δεν έχουν καν τεθεί σε κίνηση», ανέφερε χαρακτηριστικά, υπογραμμίζοντας πως δεν έχει πραγματοποιηθεί καμία επίσημη διαπραγμάτευση και κατηγορώντας τις ευρωπαϊκές αρχές για κωλυσιεργία.
«Τεράστια η ζημιά στην οικονομία μας» λέει το Κίεβο
Το καθεστώς των Αυτόνομων Εμπορικών Μέτρων αποτέλεσε μια οικονομική σανίδα σωτηρίας για το Κίεβο. Σύμφωνα με το Κίεβο η κατάργησή τους θα μπορούσε να κοστίσει στη χώρα πάνω από 3 με 3,5 δισεκατομμύρια ευρώ – ποσό που αντιστοιχεί σε περίπου 70% της προβλεπόμενης συνολικής οικονομικής ανάπτυξης της Ουκρανίας για το 2025. Συγκεκριμένα εκτιμάται πως η επιστροφή των δασμών θα μπορούσε να περιορίσει την αύξηση του ουκρανικού ΑΕΠ για το 2025 από το 2,7% σε μόλις 0,9%.
Η Κομισιόν αμφισβητεί αυτά τα στοιχεία υπογραμμίζοντας πως αυτή η εκτίμηση είναι κάπως «διογκωμένη» και η πραγματική αξία των ATMs είναι πιο κοντά στο 1,5 δισ. ευρώ.
Το πρόβλημα επιδεινώνεται από το γεγονός πως ο άλλος βασικός εξαγωγικός τομέας της Ουκρανίας, η μεταλλουργία, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις πρώτες ύλες από τη λεκάνη του Ποκρόβσκ στην περιφέρεια Ντονέτσκ, όπου οι μάχες μαίνονται και ο ρωσικός στρατός κερδίσει διαρκώς έδαφος. «Αν χάσουμε το Ποκρόβσκ, χάνουμε τη μεταλλουργία και μένουμε μόνο με τη γεωργία», τόνισε ο Ντμίτρο Ναταλούχα στο Politico, υπογραμμίζοντας πως «αυτό θα είναι μια καταστροφή».
Ακόμα μεγαλύτερη η «πολιτική ζημιά» – «Οι Ουκρανοί χάνουν την πίστη τους στην ΕΕ»
Πέρα από την οικονομική ζημιά, ο Ντμίτρο Ναταλούχα σημείωσε πως η «πολιτική» ζημιά θα μπορούσε να είναι ακόμα μεγαλύτερη. «Αν δεν υπάρξει ενδιάμεση λύση ή αξιόπιστη εναλλακτική, δεν μιλάμε απλώς για αθετημένη υπόσχεση. Είναι μήνυμα πως όταν τα πράγματα δυσκολεύουν, η ΕΕ κοιτάζει προς τα μέσα. Αυτό θα το εκμεταλλευτεί η ρωσική προπαγάνδα και θα πλήξει το ηθικό στην Ουκρανία», τόνισε.
Ο Ντμίτρο Ναταλούχα, σχολιάζοντας την αλλαγή πορείας της ΕΕ για τα Αυτόνομα Εμπορικά Μέτρα, υποστήριξε πως οφείλεται σε «πολιτικά παιχνίδια» στο εσωτερικό ευρωπαϊκών κρατών μελών αλλά και σε πολιτικές αντιπαραθέσεις στην ΕΕ. Για παράδειγμα σε Πολωνία και Γαλλία, οι αγρότες έχουν ξεσηκωθεί ζητώντας την υποστήριξη της εγχώριας αγροτικής παραγωγής, κατηγορώντας τα ουκρανικά προϊόντα για αθέμιτο ανταγωνισμό λόγω χαμηλής τιμής.
Πρόκειται για μια θέση που έχει υιοθετηθεί από αντιπολιτευόμενα κόμματα σε όλη την Ευρώπη, αλλά και από ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Ενδεικτικά, ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ, κατά τα άλλα ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του Κιέβου, υπερηφανεύτηκε για τη συμβολή του στον τερματισμό των ATMs, τονίζοντας στο κοινοβούλιο της χώρας του, σύμφωνα με το Euractiv, ότι είχε ασκήσει πιέσεις για την εγκατάλειψη των εμπορικών οφελών αφότου ανέλαβε τα καθήκοντά του πέρυσι.
Υπενθυμίζεται πως η Βαρσοβία προετοιμάζεται για τον δεύτερο γύρο προεδρικών εκλογών που θα διεξαχθεί την 1η Ιουνίου, στον οποίο αναμετρώνται ο υποψήφιος του Δεξιού κυβερνώντος κόμματος Ράφαλ Τρασκόφσκι και του εθνικιστικού PiS Κάρολ Ναβρότσκι.
«Η Ουκρανία έχει εργαλειοποιηθεί πολιτικά, όπως η μετανάστευση ή τα δικαιώματα ΛΟΑΤΚΙ», τόνισε ο Ντμίτρο Ναταλούχα. Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ερωτηθείς εάν οι εμπορικές εντάσεις διαβρώνουν την εμπιστοσύνη των Ουκρανών προς την ΕΕ, απάντησε καταφατικά χωρίς δισταγμό: «Ναι, πονάει. Οι Ουκρανοί είναι συναισθηματικά εξαντλημένοι. Και όταν βλέπουν τέτοια μεταχείριση, ενισχύεται η αίσθηση ότι η Ευρώπη δεν θα τους αποδεχτεί ποτέ πραγματικά». «Δεν ζητάμε κάτι εξαιρετικό», είπε. «Ζητάμε απλώς δίκαιο, προβλέψιμο εμπόριο — και να τηρηθούν οι υποσχέσεις».
