Η Κομισιόν ανακοίνωσε την Τρίτη (27/05) πως το Συμβούλιο της ΕΕ υιοθέτησε μέσω ψηφοφορίας τον κανονισμό για τη δημιουργία του νέου χρηματοδοτικού εργαλείου «Security Action for Europe» (SAFE) για τα εξοπλιστικά των ευρωπαϊκών κρατών μελών και την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας. Οι προμήθειες για τα εξοπλιστικά θα πρέπει να προέρχονται κατά 65% από την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία ή χώρες της ΕΖΕΣ – ΕΟΧ (Ελβετία, Ισλανδία, Λίχτενσταϊν και Νορβηγία) και κατά 35% μπορεί να προέρχονται από τρίτες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Τουρκία.
Το Ταμείο SAFE, με κεφάλαια 150 δισεκατομμυρίων ευρώ, θα στηρίζει μέσω δανείων τα κράτη μέλη που επιθυμούν να επενδύσουν στην αμυντική βιομηχανική παραγωγή, εστιάζοντας στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, αλλά και σε συνεργασίες με εταιρείες τρίτων χωρών.
Τα κεφάλαια θα διανεμηθούν στα ενδιαφερόμενα κράτη-μέλη της ΕΕ κατόπιν αιτήματος, για επενδύσεις σε αεράμυνα, drones, στρατηγικές υποδομές και άλλους βασικούς τομείς άμυνας. Το SAFE θα χρηματοδοτεί επίσης άμεσες και μεγάλης κλίμακας επενδύσεις στην Ευρωπαϊκή Τεχνολογική και Βιομηχανική Βάση Άμυνας (EDTIB).
Όπως επισημαίνεται στη σχετική ανακοίνωση «στόχος είναι η ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας, η διασφάλιση της διαθεσιμότητας του απαραίτητου εξοπλισμού όταν χρειάζεται και η αντιμετώπιση των υφιστάμενων ελλείψεων – με απώτερο σκοπό την ενίσχυση της συνολικής ετοιμότητας άμυνας της ΕΕ». Επιπλέον, το SAFE θα επιτρέψει την περαιτέρω στήριξη της Ουκρανίας, με την ένταξη της αμυντικής της βιομηχανίας στο πρόγραμμα από την αρχή.
«Οι ιδιαίτεροι καιροί απαιτούν ιδιαίτερα μέτρα», δήλωσε η Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν μετά την έγκριση του SAFE, το οποίο θα τεθεί σε ισχύ την επομένη της δημοσίευσής του στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή στις 29 Μαΐου 2025.
Και πρόσθεσε: «Χαιρετίζω τη σημερινή συμφωνία για το SAFE, το εργαλείο μας για τη χρηματοδότηση της αμυντικής βιομηχανικής ετοιμότητας, ως ένα κρίσιμο βήμα προς τα εμπρός. Η Ευρώπη πρέπει τώρα να αναλάβει μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης για τη δική της ασφάλεια και άμυνα. Με το SAFE, δεν επενδύουμε μόνο σε προηγμένες ικανότητες για την Ένωσή μας, για την Ουκρανία και για ολόκληρη την ήπειρο· ενισχύουμε επίσης τη βάση της ευρωπαϊκής αμυντικής τεχνολογίας και βιομηχανίας».
Πώς θα λειτουργεί το SAFE
Μέσω του SAFE, η ΕΕ θα διαθέσει έως και 150 δισεκατομμύρια ευρώ σε κράτη μέλη, κατόπιν αιτήματός τους και βάσει εθνικών σχεδίων. Οι εκταμιεύσεις θα έχουν τη μορφή δανείων με ανταγωνιστικούς όρους και μακροπρόθεσμη λήξη, τα οποία θα αποπληρώνονται από τα κράτη μέλη που τα λαμβάνουν.
Όπως επισημαίνεται στην ανακοίνωση: «Για να διασφαλιστούν οι οικονομίες κλίμακας, η διαλειτουργικότητα και να αποφευχθεί ο κατακερματισμός της ευρωπαϊκής αμυντικής βάσης, τα κράτη μέλη θα πρέπει, καταρχήν, να πραγματοποιούν κοινές προμήθειες με τη συμμετοχή τουλάχιστον δύο χωρών για να δικαιούνται τα δάνεια. Ωστόσο, λόγω της γεωπολιτικής κατάστασης και της ανάγκης για άμεσες επενδύσεις, θα επιτρέπονται και μονομερείς προμήθειες από ένα μόνο κράτος μέλος για περιορισμένο χρονικό διάστημα».
Συμμετοχή τρίτων χωρών – Τι ισχύει για τη συμμετοχή της Τουρκίας
Το SAFE ανοίγει νέες προοπτικές συνεργασίας με τρίτες χώρες. Η Ουκρανία και οι χώρες της ΕΖΕΣ-ΕΟΧ θα έχουν ίση μεταχείριση με τα κράτη μέλη: θα μπορούν να συμμετέχουν σε κοινές προμήθειες και να αποτελούν προμηθευτές.
Επιπλέον, χώρες υπό ένταξη, υποψήφιες ή πιθανές υποψήφιες, μεταξύ αυτών και η Τουρκία, καθώς και χώρες με Συμφωνίες Ασφάλειας και Άμυνας με την ΕΕ – όπως το Ηνωμένο Βασίλειο – θα μπορούν να συμμετέχουν σε κοινές προμήθειες. Προβλέπεται επίσης η δυνατότητα σύναψης διμερών ή πολυμερών συμφωνιών για επέκταση των κριτηρίων επιλεξιμότητας.
Οι επιλέξιμες δράσεις που θα χρηματοδοτούνται μέσω του SAFE βασίζονται στη λίστα προτεραιοτήτων που ενέκρινε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 6 Μαρτίου 2025 και χωρίζονται σε δύο κατηγορίες:
Κατηγορία 1:
- Πυρομαχικά και πυραύλοι
- Πυροβολικό και δυνατότητες βαθέων πληγμάτων
- Εξοπλισμός μάχης ξηράς και υποστηρικτικά συστήματα
- Προστασία κρίσιμων υποδομών
- Κυβερνοάμυνα
- Στρατιωτική κινητικότητα και αντιμετώπιση κινητικότητας
Κατηγορία 2:
- Συστήματα αεράμυνας και αντιπυραυλικά
- Θαλάσσιες δυνατότητες επιφανείας και υποβρύχιες
- Συστήματα drone και αντι-drone
- Στρατηγικοί ενισχυτές, όπως στρατηγική αερομεταφορά, ανεφοδιασμός στον αέρα και συστήματα C4ISTAR
- Διαστημικά μέσα και υπηρεσίες, προστασία διαστημικών υποδομών
- Τεχνητή νοημοσύνη και ηλεκτρονικός πόλεμος
Για τα προϊόντα της κατηγορίας 2 ισχύουν αυστηρότερα κριτήρια, απαιτώντας οι ανάδοχοι να έχουν τον έλεγχο του σχεδιασμού και της εξέλιξης του προϊόντος. Για όλες τις κατηγορίες, οι συμβάσεις προμηθειών πρέπει να εξασφαλίζουν ότι το κόστος των εξαρτημάτων εκτός ΕΕ, ΕΖΕΣ-ΕΟΧ και Ουκρανίας δεν υπερβαίνει το 35% του συνολικού εκτιμώμενου κόστους. Σε αυτό το 35% θα μπορεί να συμμετέχει και η αμυντική βιομηχανία της Τουρκίας.
«Η ΕΕ επαναβεβαιώνει τη δέσμευσή της για εμβάθυνση της διατλαντικής συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας και άμυνας, καθώς και τη συμπληρωματικότητα με το ΝΑΤΟ. Στο πλαίσιο αυτό, το SAFE θα προωθήσει τη διαλειτουργικότητα, τη βιομηχανική συνεργασία και την αμοιβαία πρόσβαση σε προηγμένες τεχνολογίες με έμπιστους εταίρους», τονίζεται στην ανακοίνωση.
