Αρκετές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, κινδυνεύουν να χάσουν τεράστια ποσά χρηματοδότησης, καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φαίνεται έτοιμη να τερματίσει το Ταμείο Ανάκαμψης, ύψους 650 δισ. ευρώ, το οποίο είχε δημιουργηθεί το 2021 για την ενίσχυση της ανάπτυξης μετά την πανδημία με χρονικό ορίζοντα έως το 2026.
Παρά τις πιέσεις και τα αιτήματα ορισμένων κυβερνήσεων, η Κομισιόν δεν πρόκειται να παρατείνει το πρόγραμμα και η απόφαση αναμένεται να ανακοινωθεί εντός της επόμενης εβδομάδας, ενδεχομένως στις 4 Ιουνίου. Βασικοί ωφελούμενοι του προγράμματος, όπως η Ελλάδα, η Ισπανία, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Πολωνία, εκτιμάται πως θα χάσουν σημαντικά κεφάλαια.
Σύμφωνα με αρκετούς αξιωματούχους, που μίλησαν στο Politico, η Κομισιόν για τη σχετική απόφαση αναμένεται να επικαλεστεί ότι πλέον δεν υπάρχουν τα νομικά ερείσματα για την παράταση του εν λόγω Ταμείου.
Πολλές οι καθυστερήσεις – Ανεκμετάλλευτο το 50% των κεφαλαίων
Η Επιτροπή εκταμιεύει τα χρήματα μόνο αφού διαπιστώσει ότι οι χώρες έχουν εκπληρώσει ένα σύνολο προϋποθέσεων και στόχων. Πολλές χώρες, όμως, δυσκολεύονται να ανταποκριθούν, με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλές καθυστερήσεις, οι οποίες εντάθηκαν από την ενεργειακή κρίση και την εκτίναξη του πληθωρισμού μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, καθώς πολλές χώρες αναγκάστηκαν να αναπροσαρμόσουν τα σχέδιά τους.
Για να μεγιστοποιηθεί η απορρόφηση, η Επιτροπή ενδέχεται να επικεντρωθεί πλέον στο να βοηθήσει τις χώρες να περάσουν τα απαιτούμενα «εμπόδια» πριν τη λήξη της προθεσμίας. «Τα κράτη μέλη πρέπει επειγόντως να επανεξετάσουν τα σχέδιά τους και να αφαιρέσουν οποιαδήποτε μέτρα δεν είναι πλέον υλοποιήσιμα», δήλωσε νωρίτερα τον Μάιο ο Επίτροπος Οικονομίας Βάλντις Ντομπρόβσκις.
Ο Ντομπρόβσκις διαχειρίζεται το Ταμείο Ανάκαμψης μαζί με τον Επίτροπο Συνοχής Ραφαέλε Φίτο, προερχόμενο από το ακροδεξιό κόμμα Αδελφοί της Ιταλίας της πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι. Σημειώνεται πως η ιταλική κυβέρνηση – και ειδικά ο Υπουργός Οικονομικών Τζανκάρλο Τζορτζέτι – έχει εκφράσει δημόσια την επιθυμία για την παράταση του προγράμματος.
Ωστόσο παρά τις πιέσεις, η νομική υπηρεσία της ΕΕ απέρριψε πρόσφατα τα αιτήματα παράτασης χωρίς επίσημη τροποποίηση των κανόνων του 2021, όπως επιβεβαιώνουν αρκετοί αξιωματούχοι με γνώση των διαδικασιών. Η αλλαγή των κανόνων θα απαιτούσε ομοφωνία μεταξύ των χωρών της ΕΕ, κάτι που θεωρείται εξαιρετικά δύσκολο, καθώς χώρες του Βορρά, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία αντιτίθενται διαχρονικά στην παράταση.
Με βάση τους τρέχοντες κανόνες, οι χώρες πρέπει να υποβάλουν αιτήματα πληρωμής μέχρι τις 31 Αυγούστου 2026. Αυτό αφήνει χρόνο στην Κομισιόν να εγκρίνει και να διανείμει τα ποσά έως τις 31 Δεκεμβρίου 2026. Μέχρι στιγμής η Επιτροπή έχει εκταμιεύσει περίπου 315 δισ. ευρώ από τα συνολικά 648 δισ. σε επιχορηγήσεις και δάνεια, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία.
Ελιγμοί για να αξιοποιηθούν τα κονδύλια
Αντιμέτωπες με τον υπαρκτό κίνδυνο απώλειας χρηματοδότησης, οι χώρες καταφεύγουν σε ελιγμούς για να διασφαλίσουν τα κονδύλια πριν από την καταληκτική ημερομηνία.
Η Κομισιόν ενέκρινε ήδη αίτημα της Πολωνίας αυτήν την εβδομάδα για μεταφορά σχεδόν 6 δισ. ευρώ από δάνεια για πράσινα έργα – όπου υπάρχει μικρή ζήτηση – σε πιο δημοφιλείς πρωτοβουλίες στον τομέα της άμυνας.
Αν και τα χρήματα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν άμεσα για αγορά όπλων, μπορούν να διοχετευθούν – σύμφωνα με τους αρχικούς κανόνες – σε «διπλής χρήσης» έργα, όπως η κατασκευή δρόμων για άρματα μάχης και καταφυγίων.
Με βάση τον ελιγμό, τα χρήματα θα διαχειρίζεται ειδικό ταμείο που συνδέεται με την πολωνική αναπτυξιακή τράπεζα Gospodarstwa Krajowego. Η πολωνική κυβέρνηση θα συνεχίσει να έχει λόγο για το πού θα διατίθενται τα κονδύλια, όμως η εμπλοκή της αναπτυξιακής τράπεζας δημιουργεί έναν προσωρινό αποθηκευτικό χώρο για τα κονδύλια και μετά το 2026.
Μικρή τεχνική παράταση για τη διεκδίκηση των κονδυλίων
Η ΕΕ ετοιμάζεται επίσης να δώσει στην Πολωνία και άλλες χώρες επιπλέον χρόνο για να διεκδικήσουν τα κονδύλια, όπως δήλωσε ο υφυπουργός Ταμείων και Περιφερειακής Πολιτικής, Γιαν Σίσκο. Αυτή η παραχώρηση «θα επεκτείνει τη στιγμή που οι αξιωματούχοι της Επιτροπής θα εξετάσουν αν έχουν επιτευχθεί οι στόχοι», από τον Αύγουστο στον Νοέμβριο του 2026, είπε ο Σίσκο στο POLITICO.
Η κίνηση θα δώσει λίγο περισσότερο χρόνο για την εκταμίευση των πληρωμών, χωρίς να αλλάξουν οι κανόνες. Ως περαιτέρω ένδειξη καλής θέλησης, η Κομισιόν αναμένεται επίσης να αξιολογεί πιο γρήγορα αν οι προϋποθέσεις έχουν εκπληρωθεί, σύμφωνα με αξιωματούχους εθνικών κυβερνήσεων.
Οι κυβερνήσεις διαμαρτύρονται εδώ και καιρό ότι οι περίπλοκοι κανόνες των Βρυξελλών καθυστερούν τις πληρωμές. Αλλά με την ΕΕ να θέλει να αποδείξει την επιτυχία του προγράμματος, η Επιτροπή φαίνεται πρόθυμη να αποδεσμεύσει όσο το δυνατόν περισσότερα κονδύλια.
