Η πρόταση συμφωνίας για τα πυρηνικά του Ιράν που οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής παρέδωσαν το Σάββατο (31/5) στην Τεχεράνη, της επιτρέπει να έχει περιορισμένη ικανότητα εμπλουτισμού ουρανίου σε χαμηλό επίπεδο για μια χρονική περίοδο.
Την είδηση μετέδωσε τη Δευτέρα (2/6) ο αμερικανικός ειδησεογραφικός ιστότοπος Axios, ο οποίος επικαλείται δύο πηγές με άμεση γνώση του θέματος, τις οποίες ωστόσο δεν κατονομάζει.
Γιατί έχει σημασία: Σύμφωνα με το Axios, ο απεσταλμένος του Λευκού Οίκου στη Μέση Ανατολή, Στιβ Γουίτκοφ, και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, έχουν δηλώσει δημόσια ότι γη Ουάσιγκτον δεν θα επιτρέψει στην Τεχεράνη να εμπλουτίσει ουράνιο και θα απαιτήσει την πλήρη αποξήλωση των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν. Η μυστική πρόταση δείχνει πολύ μεγαλύτερη ευελιξία και στα δύο σημεία.
Η ίντριγκα: Το Ιράν έχει δηλώσει επανειλημμένα ότι δεν θα υπογράψει καμία συμφωνία που απαγορεύει τον εμπλουτισμό για πολιτικούς σκοπούς – μια κόκκινη γραμμή που είναι ασυμβίβαστη με τη δημόσια στάση των ΗΠΑ.
Ωστόσο, η πρόταση που περιγράφηκε στο αμερικανικό Μέσο από δύο πηγές με άμεση γνώση -η μία εκ των οποίων παρείχε μια ανάλυση σημείο προς σημείο- φαίνεται να προσφέρει μια σαφέστερη δίοδο προς μια συμφωνία.
Κάνοντας αυτήν την προσφορά, η κυβέρνηση Τραμπ διακινδυνεύει την αντίδραση των συμμάχων της, όπως το Ισραήλ. Η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου και δεκάδες Ρεπουμπλικάνοι γερουσιαστές έχουν πιέσει τον Λευκό Οίκο να διατηρήσει τις «κόκκινες γραμμές» για μηδενικό εμπλουτισμό ουρανίου και την πλήρη διάλυση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.
Οι ΗΠΑ δεν αρνήθηκαν τις λεπτομέρειες της πρότασης
Τι είπαν (για την πρόταση): Ο Λευκός Οίκος δεν αρνήθηκε καμία από τις λεπτομέρειες της πρότασης που περιγράφηκαν στο Axios.
«Ο πρόεδρος Τραμπ έχει καταστήσει σαφές ότι το Ιράν δεν μπορεί ποτέ να αποκτήσει πυρηνική βόμβα. Ο ειδικός απεσταλμένος Γουίτκοφ έχει στείλει μια λεπτομερή και αποδεκτή πρόταση στο ιρανικό καθεστώς και είναι προς το συμφέρον του να την αποδεχτεί. Από σεβασμό για την τρέχουσα συμφωνία, η κυβέρνηση δεν θα σχολιάσει λεπτομέρειες της πρότασης στα μέσα ενημέρωσης», δήλωσε η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, Καρολάιν Λέβιτ.
Αναλυτικά: Η πρόταση που υπέβαλε η Γουίτκοφ το Σάββατο (31/5) περιγράφει «προκαταρκτικές ιδέες» που θα συζητηθούν στον επόμενο γύρο συνομιλιών.
Σύμφωνα με την πρόταση, το Ιράν δεν θα επιτρέπεται να κατασκευάσει νέες εγκαταστάσεις εμπλουτισμού και πρέπει να «αποσυναρμολογήσει κρίσιμες υποδομές για τη μετατροπή και την επεξεργασία ουρανίου».
Η πρόταση αναφέρει επίσης ότι το Ιράν θα πρέπει να σταματήσει τη νέα έρευνα και ανάπτυξη σε φυγοκεντρητές.
Στο μικροσκόπιο: Σύμφωνα με την πρόταση, όπως αναφέρει το Axios, η πυρηνική συμφωνία θα επικεντρωθεί στη δημιουργία μιας περιφερειακής κοινοπραξίας εμπλουτισμού που θα πληροί αρκετές προϋποθέσεις:
- Δεν θα επιτρέπεται στο Ιράν να αναπτύξει εγχώριες δυνατότητες εμπλουτισμού πέραν εκείνων που είναι απαραίτητες για πολιτικούς σκοπούς.
- Μετά την υπογραφή της συμφωνίας, το Ιράν θα πρέπει να μειώσει προσωρινά τη συγκέντρωση εμπλουτισμού του στο 3%. Αυτή η περίοδος θα συμφωνηθεί στις διαπραγματεύσεις.
- Οι υπόγειες εγκαταστάσεις εμπλουτισμού του Ιράν θα πρέπει να καταστούν «μη λειτουργικές» για χρονικό διάστημα που θα συμφωνηθεί από τα μέρη.
- Η δραστηριότητα εμπλουτισμού στις υπέργειες εγκαταστάσεις του Ιράν θα περιοριστεί προσωρινά στο επίπεδο που απαιτείται για καύσιμο πυρηνικού αντιδραστήρα σύμφωνα με τις οδηγίες του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας.
Σύμφωνα με την πρόταση, η συμφωνία θα θεσπίσει «ισχυρό σύστημα παρακολούθησης και επαλήθευσης», συμπεριλαμβανομένης της άμεσης έγκρισης του πρόσθετου πρωτοκόλλου του ΔΟΑΕ.
Η πρόταση αναφέρει ότι η άρση των κυρώσεων θα χορηγηθεί μόνο αφού το Ιράν «επιδείξει πραγματική δέσμευση» προς ικανοποίηση των ΗΠΑ και της ΔΟΑΕ.
Η άλλη πλευρά: Ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών του Ιράν, Εσμαΐλ Μπαγκάι, δήλωσε τη Δευτέρα (2/6) ότι η αμερικανική πλευρά δεν έχει μέχρι στιγμής παράσχει επαρκείς διαβεβαιώσεις όσον αφορά το πότε και πώς θα αρθούν οι κυρώσεις.
Ο Μπαγκάι επισήμανε ότι η Τεχεράνη εξακολουθεί να εξετάζει την πρόταση των ΗΠΑ και απέρριψε κάπως τον αμερικανικό ισχυρισμό ότι η προσφορά τους ήταν «αποδεκτή» για το Ιράν.
ΣΤο σημείο τριβής: Η νέα πρόταση των ΗΠΑ είναι πιθανό να ανησυχήσει τον Νετανιάχου και τους βοηθούς του, οι οποίοι ασκούν πιέσεις στους Αμερικανούς ομολόγους τους για να αποδεχτούν μόνο την πιο περιοριστική δυνατή συμφωνία με το Ιράν.
Ο πρόεδρος Τραμπ προειδοποίησε τον Νετανιάχου να μην κάνει τίποτα που θα έβλαπτε τις διαπραγματεύσεις, όπως ανέφερε το Axios.
Ο Νετανιάχου υποστήριξε την ανάληψη στρατιωτικής δράσης κατά των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν και προετοιμάζεται να επιτεθεί γρήγορα σε περίπτωση κατάρρευσης των συνομιλιών.
Αμερικανοί αξιωματούχοι ανησυχούν ότι μπορεί να κάνει την κίνησή του ακόμη και χωρίς το «πράσινο φως» από τον Τραμπ.
Αναδρομή στο παρελθόν: Η προσφορά των ΗΠΑ είναι παρόμοια από πολλές βασικές απόψεις με τη συμφωνία του 2015 με το Ιράν, αν και διαφέρει σε ορισμένες πτυχές. Ο Τραμπ αποσύρθηκε από τη συμφωνία της εποχής Ομπάμα το 2018.
Τι ακολουθεί: Ένας έκτος γύρος πυρηνικών συνομιλιών αναμένεται να προγραμματιστεί τις επόμενες ημέρες.
