Πώς ήταν η επόμενη ημέρα στο Ιράν μετά από ενδεχόμενη διαδοχή του Χαμενεΐ, σύμφωνα με ανάλυση του Guardian.
Στη σύνοδο των G7 στον Καναδά, οι διαφωνίες εντός της Ευρώπης σχετικά με το πόσο σοφή είναι μια πιθανή αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν, ήταν κάτι παραπάνω από εμφανείς.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν προειδοποίησε κατά της ανατροπής μιας κυβέρνησης «όταν δεν έχεις ιδέα τι θα ακολουθήσει». Αν και τόνισε ότι δεν στηρίζει το ιρανικό καθεστώς, υπογράμμισε πως είναι στον ιρανικό λαό να αποφασίσει ποιος θα τον κυβερνά.
«Το μεγαλύτερο λάθος σήμερα είναι να προσπαθήσουμε, με στρατιωτικά μέσα, να φέρουμε αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν, γιατί αυτό θα οδηγήσει στο χάος. Πιστεύει κανείς ότι αυτό που έγινε το 2003 στο Ιράκ [με τον Σαντάμ Χουσεΐν] ήταν καλή ιδέα; Ή ότι αυτό που έγινε το 2011 στη Λιβύη [με τον Καντάφι] πέτυχε;», είπε χαρακτηριστικά.
Αντίθετα, ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς δήλωσε:
«Αντιμετωπίζουμε ένα τρομοκρατικό καθεστώς, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Θα ήταν καλό αυτό το καθεστώς να τελειώσει».
Αν και παραδέχθηκε πως οι αλλαγές καθεστώτων δεν οδηγούν πάντα στα επιθυμητά αποτελέσματα, αναφέρθηκε στη Συρία ως «θετικό παράδειγμα», ξεχνώντας ότι η πτώση του Άσαντ προηγήθηκε εννέα ετών αιματηρού εμφυλίου πολέμου.
Όπως είχε προειδοποιήσει και η ομάδα ειδικών του Τόνι Μπλερ για το Ιράκ το 2002 – προειδοποιήσεις που αγνοήθηκαν – η ανατροπή αυταρχικών καθεστώτων ανοίγει την πόρτα σε απρόβλεπτες και καταπιεσμένες δυνάμεις.
Στην περίπτωση του Ιράν, καμία δυτική χώρα δεν φαίνεται να έχει ετοιμάσει πλάνο για το «μετά».
Η «βαλκανοποίηση» της χώρας είναι ένα υπαρκτό ενδεχόμενο. Αν και το Ιράν δεν είναι τεχνητό κράτος, όπως άλλα της περιοχής, η εσωτερική του πολυμορφία προκαλεί φόβους για αποσχιστικές τάσεις – καθώς οι Πέρσες αποτελούν μόλις το 50% του πληθυσμού, με το υπόλοιπο να περιλαμβάνει Αζέρους, Τουρκμένους, Κούρδους, Άραβες, Μπαλούχους, Εβραίους, Αρμένιους και Ασσύριους.
Σε περίπτωση κατάρρευσης, το καθεστώς του Μπακού στο Αζερμπαϊτζάν ή κουρδικές οργανώσεις ίσως επιχειρήσουν να αποσπάσουν εδάφη. Η Jerusalem Post μάλιστα έχει καλέσει τον Μπενιαμίν Νετανιάχου να επιδιώξει ως στόχο μια ομοσπονδιοποιημένη μορφή του Ιράν, θεωρώντας πως η χώρα δεν μπορεί να μεταρρυθμιστεί.
Χωρίς ηγέτες – χωρίς σχέδιο
Το Ιράν δεν διαθέτει οργανωμένο εσωτερικό «καθεστώς σε αναμονή». Τα πολιτικά κόμματα είναι ουσιαστικά απαγορευμένα και οι σημαντικότερες φωνές βρίσκονται είτε στη φυλακή, είτε σε εξορία, είτε είναι περιθωριοποιημένες.
Το κίνημα «Γυναίκα – Ζωή – Ελευθερία» του 2022, όσο ισχυρό και αν ήταν πολιτισμικά, δεν άφησε πίσω του θεσμική ή ηγετική παρακαταθήκη. Η αποδυνάμωση του δικτύου στήριξής του έδειξε πόσο γρήγορα μπορούν να επικρατήσουν οι εσωτερικές διαφωνίες.
Το ποιος μπορεί να αναλάβει την ηγεσία σε ένα νέο Ιράν εξαρτάται από το αν θα επικρατήσει επανάσταση ή μεταβατική διαδικασία. Εάν υπάρξει καθαρή στρατιωτική ήττα, οι εσωτερικές αντιδράσεις ίσως οδηγήσουν στην αποπομπή του Ανώτατου Ηγέτη, Αλί Χαμενεΐ, από τον ίδιο τον στρατό ή μέσα από λαϊκή εξέγερση.
Παρότι μεγάλο μέρος της ηγεσίας των Φρουρών της Επανάστασης έχει εξοντωθεί, είναι πιθανό να υπάρξουν χαμηλόβαθμοι αξιωματικοί που, βλέποντας την κατάρρευση, να αναλάβουν δράση εναντίον του καθεστώτος. Μια τέτοια «πραξικοπηματική» μετάβαση δεν θα ήταν απαραίτητα φιλελεύθερη – θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα πιο κοσμικό, εσωστρεφές αλλά εξίσου αυταρχικό καθεστώς.
Σε κάθε περίπτωση, η στρατιωτική ηγεσία γνωρίζει ότι σε έναν αεροπορικό πόλεμο – όπως ο σημερινός – η Ισλαμική Δημοκρατία έχει ήδη ηττηθεί.
Ο ρόλος του εξόριστου πρίγκιπα
Σε περίπτωση κατάρρευσης, πολλοί πιστεύουν ότι ο Ρεζά Παχλαβί, εξόριστος γιος του τελευταίου Σάχη, θα προσπαθήσει να επιστρέψει θριαμβευτικά ως επικεφαλής μιας δημοκρατικής μετάβασης. Ο ίδιος έχει ήδη εμφανιστεί στα αμερικανικά μέσα λέγοντας πως το καθεστώς καταρρέει και πως ο λαός τον έχει καλέσει να ηγηθεί.
«Βλέπουμε έναν ηγέτη να κρύβεται σαν αρουραίος σε καταφύγιο, ενώ πολλοί υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι εγκαταλείπουν τη χώρα», δήλωσε.
«Έχω σχέδιο για το μέλλον του Ιράν», πρόσθεσε.
Ωστόσο, επικρίνεται εντόνως για την απόστασή του από τη σύγχρονη ιρανική κοινωνία, την οποία εγκατέλειψε σε ηλικία 17 ετών, καθώς και για την στενή του σχέση με το Ισραήλ και τη ρητορική του την ώρα που άμαχοι σκοτώνονται από τις ισραηλινές επιθέσεις.
Ποιοι μπορεί να αναλάβουν την επόμενη μέρα;
Υπάρχουν φήμες για προσωρινή κυβέρνηση έκτακτης ανάγκης με πρόσωπα όπως ο πρώην πρόεδρος Χασάν Ροχανί και ο πρώην ΥΠΕΞ Τζαβάντ Ζαρίφ, ίσως και τον πρώην πρόεδρο της Βουλής Αλί Λαριτζανί.
Μια σημαντική ένδειξη αλλαγής θα ήταν η απελευθέρωση του Μιρ Χοσεΐν Μουσαβί και της συζύγου του Ζάχρα Ραχναβάρντ, που βρίσκονται σε κατ’ οίκον περιορισμό από το 2011.
Η Ραχναβάρντ καταδίκασε τις ενέργειες του Νετανιάχου λέγοντας ότι πρόκειται για «εγκληματική και επιθετική δράση κατά κάθε διεθνούς κανόνα», αλλά προειδοποίησε και το ιρανικό καθεστώς:
«Προειδοποιώ τους ηγέτες να μην αφήσουν αυτόν τον πόλεμο να γίνει ανεξέλεγκτος και να καταστρέψει τη χώρα».
Πολλοί πολιτικοί κρατούμενοι έχουν ήδη παρέμβει. Ο Μοσταφά Τατζαντέχ, πρώην υφυπουργός Εσωτερικών, δήλωσε μέσα από τη φυλακή:
«Κάποιοι χαίρονται για τις [ισραηλινές] επιθέσεις, επειδή τις βλέπουν ως μοναδικό τρόπο να αλλάξει αυτό το αποτυχημένο θεοκρατικό καθεστώς… Αλλά ακόμη κι αν αυτό συμβεί, το Ιράν θα μείνει ερείπιο, πιθανόν χωρίς κράτος και σε χάος».
Πρότεινε τη δημιουργία Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης για να υπάρξει συντεταγμένη, ειρηνική μετάβαση.
