Οι σύνοδοι κορυφής του ΝΑΤΟ είναι, σχεδόν πάντα, προδιαγεγραμμένες. Ο στόχος είναι η εικόνα ενότητας. Και στη Χάγη, ο νέος Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, έχει ήδη σερβίρει το μενού – φροντίζοντας να αποφευχθεί η σύγκρουση με το ισχυρότερο μέλος της Συμμαχίας: τις ΗΠΑ. Όμως ο Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται πως έχει άλλες διαθέσεις.
Λίγο πριν τη Σύνοδο Κορυφής και παρότι ο ίδιος ζήτησε τα κράτη μέλη να δαπανούν το 5% του ΑΕΠ για την άμυνα του ΝΑΤΟ, ο Ντόναλντ Τραμπ τόνισε ότι αυτό δεν ισχύει για τις ΗΠΑ, αλλά είναι τα υπόλοιπα κράτη μέλη που θα πρέπει να πληρώσουν. «Δεν νομίζω ότι πρέπει να το κάνουμε εμείς, αλλά νομίζω ότι εκείνοι πρέπει», δήλωσε χαρακτηριστικά απαντώντας σε ερώτηση για τον στόχο του 5%. «Υποστηρίζουμε το ΝΑΤΟ εδώ και πάρα πολύ καιρό… Οπότε δεν νομίζω ότι πρέπει να το κάνουμε εμείς, αλλά νομίζω ότι τα υπόλοιπα κράτη του ΝΑΤΟ πρέπει οπωσδήποτε», πρόσθεσε.
Η αύξηση των αμυντικών δαπανών από τις ευρωπαϊκές χώρες είναι το βασικό πιάτο της Συνόδου και αυτό ακριβώς ζητά ο Ντόναλντ Τραμπ. Το γεγονός όμως πως κατά την άποψή του από τον στόχο του 5% θα πρέπει να εξαιρεθούν οι ΗΠΑ, των οποίων οι δαπάνες είναι περίπου στο 3,4% του ΑΕΠ, αναμφίβολα θα προκαλέσει αντιδράσεις από τα υπόλοιπα κράτη μέλη που καλούνται να προχωρήσουν σε τεράστιες αυξήσεις,.
Το μενού, όπως αναφέρει το BBC, θα συνοδευτεί από τη γνωστή «σάλτσα» των συμβιβασμών και των διπλωματικών ωραιοποιήσεων. Όμως δεν μπορεί να κρύψει τις βαθιές ρωγμές ανάμεσα στον Τραμπ και τους περισσότερους Ευρωπαίους συμμάχους του – στο εμπόριο, στη Ρωσία και στον πόλεμο στη Μέση Ανατολή.
Τα βλέμματα όλων στον Τραμπ
Ο Αμερικανός πρόεδρος, πιστός στο σύνθημά του «Πρώτα η Αμερική», ποτέ δεν ήταν ενθουσιώδης με τους πολυμερείς οργανισμούς. Έχει επικρίνει ανοιχτά το ΝΑΤΟ, ακόμη και την ίδια τη βάση ύπαρξής του: την αρχή της συλλογικής άμυνας. Στην πρώτη του θητεία, στην πρώτη του συμμετοχή σε σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ, επιτέθηκε φραστικά στους Ευρωπαίους συμμάχους για τις χαμηλές αμυντικές δαπάνες και τους κατηγόρησε ότι χρωστούν «τεράστια ποσά» στις ΗΠΑ. Σε αυτό τουλάχιστον είναι συνεπής.
Ο Ρούτε, που διατηρεί καλές σχέσεις με τον Τραμπ, εργάστηκε σκληρά για να του προσφέρει μια «νίκη». Η σύνοδος θα διεξαχθεί στο World Forum της Χάγης, μέσα σε δύο ημέρες – αλλά οι βασικές συζητήσεις θα διαρκέσουν μόλις τρεις ώρες. Και το τελικό ανακοινωθέν της συνόδου θα περιοριστεί σε μόλις πέντε παραγράφους, κατ’ απαίτηση του Τραμπ.
Ανάμεσα στους 32 ηγέτες του ΝΑΤΟ και τις δεκάδες χώρες-εταίρους, ο Τραμπ είναι αυτός που τραβά όλα τα βλέμματα. Η ολλανδική αστυνομία έχει ενεργοποιήσει την μεγαλύτερη επιχείρηση ασφαλείας στην ιστορία της – για τη δαπανηρότερη σύνοδο του ΝΑΤΟ μέχρι σήμερα: 183,4 εκατ. ευρώ.
Ορισμένοι εκτιμούν ότι η διάρκεια της συνόδου και η περιορισμένη ατζέντα αντανακλούν την απέχθεια του Τραμπ για τις μακρές συναντήσεις. Πάνω απ’ όλα όμως, μια σύντομη σύνοδος με λίγα θέματα βοηθά να κρυφτούν οι βαθιές διαφωνίες. Ο αναλυτής Εντ Άρνολντ από το think tank RUSI τονίζει στο BBC ότι ο Τραμπ θέλει πάντα να είναι το επίκεντρο – και αυτή τη φορά μπορεί να ισχυριστεί ότι εξανάγκασε τους Ευρωπαίους να δράσουν.
«Σε πολλούς ευρωπαίους δεν αρέσει, αλλά υποκύπτουν»
Δεν είναι ο πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ που γκρινιάζει για τις αμυντικές δαπάνες των συμμάχων, αλλά είχε περισσότερη επιτυχία από τους προηγούμενους. Ο πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, Κερτ Βόλκερ, μιλώντας στο BBC, αναγνωρίζει ότι πολλοί Ευρωπαίοι δεν εγκρίνουν το ύφος του Τραμπ – ιδίως την απαίτησή του για αμυντικές δαπάνες 5% του ΑΕΠ. Αλλά λέει ότι «αναγκαστικά το παραδέχονται – έπρεπε να το κάνουμε, έστω κι αν χρειάστηκε να μας κλοτσήσουν».
Ήδη κάποιες χώρες αυξάνουν τις δαπάνες τους στο 5% του ΑΕΠ – κυρίως όσες συνορεύουν με τη Ρωσία, όπως η Πολωνία, η Εσθονία και η Λιθουανία. Ο πόλεμος του Πούτιν στην Ουκρανία ασκεί πίεση εξίσου με τις αμερικανικές απαιτήσεις. Αλλά η πραγματικότητα είναι πως οι περισσότερες χώρες του ΝΑΤΟ δυσκολεύονται ακόμη να πιάσουν τον προηγούμενο στόχο του 2%. Ο Ρούτε έχει προτείνει έναν συμβιβασμό: 3,5% του ΑΕΠ σε βασικές αμυντικές δαπάνες και επιπλέον 1,5% σε «συναφείς δαπάνες».
Το πρόβλημα είναι πως ο όρος «συναφείς δαπάνες» είναι τόσο αόριστος που μπορεί να περιλαμβάνει σχεδόν τα πάντα – από υποδομές μέχρι βιομηχανική πολιτική. Ο Άρνολντ εκτιμά ότι αυτό θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε «δημιουργική λογιστική».
Ο στόχος μπορεί να εγκριθεί, αλλά δεν σημαίνει πως θα επιτευχθεί
Ακόμη κι αν εγκριθεί ο νέος στόχος, λίγες χώρες έχουν πραγματική πρόθεση να τον πιάσουν – είτε το 2032 είτε το 2035. Η Ισπανία ήδη τον χαρακτήρισε υπερβολικό και αντιπαραγωγικό και έχει ζητήσει την εξαίρεσή της. Ο Κιρ Στάρμερ δεν δεσμεύτηκε πότε θα φτάσει το Ηνωμένο Βασίλειο στο 3%. Το μόνο που είπε η κυβέρνηση είναι ότι το βλέπει ως «στόχο» για την επόμενη κοινοβουλευτική περίοδο.
Ο κίνδυνος είναι να θεωρηθεί η αύξηση των δαπανών απλώς ένα συμβολικό νεύμα προς τις ΗΠΑ – ή και μια μορφή υποταγής. Όμως οι αμυντικοί σχεδιασμοί του ίδιου του ΝΑΤΟ, σχολιάζει το BBC, υποδεικνύουν ότι η απειλή αναγνωρίζεται ως υπαρκτή. Ο Ρούτε έχει ήδη δηλώσει ότι η Ρωσία μπορεί να επιτεθεί σε χώρα του ΝΑΤΟ μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια.
Τα σχέδια είναι απόρρητα, αλλά έχει ήδη παραδεχτεί δημόσια τι λείπει: 400% αύξηση στις αεράμυνες, χιλιάδες τεθωρακισμένα, εκατομμύρια βλήματα πυροβολικού. Τα περισσότερα κράτη-μέλη, ακόμα και το Ηνωμένο Βασίλειο, δεν πληρούν τις δεσμεύσεις τους.
Η λεπτομέρεια των σχεδίων είναι εντυπωσιακή και αφορούν τον τρόπο άμυνας της ανατολικής πτέρυγας σε περίπτωση ρωσικής επίθεσης. Ο στρατηγός Κρίστοφερ Ντόναχιου, επικεφαλής των αμερικανικών δυνάμεων στην Ευρώπη, μίλησε πρόσφατα για την ανάγκη υπεράσπισης της Πολωνίας και της Λιθουανίας κοντά στο ρωσικό θύλακα του Καλίνινγκραντ – και παραδέχτηκε ότι «οι υπάρχουσες δυνατότητες δεν αρκούν».
Το ουκρανικό στο περιθώριο
Ωστόσο, το πιο κρίσιμο θέμα – η Ρωσία και ο πόλεμος στην Ουκρανία – θα παραμείνει στο περιθώριο. Είναι αυτό που χωρίζει την Ευρώπη από τις ΗΠΑ. Ο Βόλκερ λέει ότι υπό τον Τραμπ, η Ουάσινγκτον «δεν θεωρεί την ασφάλεια της Ουκρανίας ως ζωτική για την ασφάλεια της Ευρώπης», σε αντίθεση με τους Ευρωπαίους.
Ο Τραμπ έχει ήδη υπονομεύσει την ενότητα του ΝΑΤΟ – συνομιλώντας με τον Πούτιν και παγώνοντας τη στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία. Ο Άρνολντ λέει ότι όλα τα επίμαχα θέματα έχουν αφαιρεθεί από την ατζέντα, για να αποφευχθεί σύγκρουση με τον Τραμπ. Η νέα στρατηγική απέναντι στη Ρωσία; Δεν περιλαμβάνεται.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι είναι καλεσμένος στο επίσημο δείπνο – αλλά δεν συμμετέχει στις βασικές συζητήσεις του Συμβουλίου του ΝΑΤΟ. Ο Μαρκ Ρούτε ελπίζει πως η πρώτη του σύνοδος κορυφής θα είναι σύντομη και ήρεμη. Αλλά με τον Τραμπ να βρίσκεται σε ρήξη με τους περισσότερους συμμάχους του για το μεγαλύτερο πρόβλημα της Συμμαχίας –τη Ρωσία– κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι τα πράγματα θα πάνε όπως τα έχει σχεδιάσει.
