Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, με επιστολή της προς τους ευρωπαίους ηγέτες, υπογραμμίζει τη συνεχιζόμενη δέσμευση της Ένωσης για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της μετανάστευσης, με έμφαση στην εφαρμογή του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, την ενίσχυση των εξωτερικών συνεργασιών και την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου μεταναστών.
Η Πρόεδρος της Κομισιόν κάνει αναφορά με αιχμές στη Λιβύη, τη στιγμή μάλιστα που ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανέφερε ότι ελληνικά πολεμικά πλοία θα βρίσκονται έξω από τα χωρικά ύδατα της χώρας, προκειμένου να ανακόψουν ροές παράνομων μεταναστών.
«Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2025 παρατηρείται συνολική μείωση κατά 21% των παράνομων διελεύσεων των συνόρων προς την ΕΕ, σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2024. Ωστόσο, οι πραγματικοί αριθμοί παραμένουν σημαντικοί, με πάνω από 69 000 παράνομες διελεύσεις συνόρων που αναφέρθηκαν μέχρι τα μέσα Ιουνίου. Ενώ υπάρχουν μειώσεις στις περισσότερες μεταναστευτικές διαδρομές, που κυμαίνονται από 56% στη διαδρομή των Δυτικών Βαλκανίων, 28% στη διαδρομή της Ανατολικής Μεσογείου και 28% στη διαδρομή της Δυτικής Μεσογείου και Ατλαντικού μαζί, η κατάσταση είναι διαφορετική στην Κεντρική Μεσόγειο. Με αναχωρήσεις από τη Λιβύη να αντιπροσωπεύουν το 93% των παράνομων διελεύσεων στα σύνορα, βλέπουμε αύξηση 7% στη διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου και 173% αύξηση των αφίξεων στην Ελλάδα από την Ανατολική Λιβύη.
Με την πολιτική κατάσταση και την κατάσταση ασφαλείας στη Λιβύη να είναι εξαιρετικά κρίσιμη, η πολιτική δέσμευση της ΕΕ και των κρατών-μελών είναι ζωτικής σημασίας, λαμβάνοντας υπόψη τις γεωπολιτικές συνέπειες των εξελίξεων στη Λιβύη για την ΕΕ. Όσον αφορά τη μετανάστευση, πρέπει να διατηρήσουμε στενή συνεργασία και να συνεχίσουμε να παρέχουμε οικονομική και επιχειρησιακή στήριξη στις λιβυκές αρχές, ιδίως όσον αφορά τις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης.
Ωστόσο, δεδομένης της κατάστασης και παρατηρώντας μια πιθανή χρήση της μετανάστευσης για πολιτικούς σκοπούς, πρέπει επίσης να είμαστε σε θέση να συνεργαστούμε με τους διάφορους φορείς επί τόπου.
Ζήτησα από τον επίτροπο Brunner να επισκεφθεί σύντομα τη Λιβύη και να συναντηθεί με τις Αρχές στα δυτικά και στα ανατολικά της χώρας. Είναι απαραίτητο να συνεργαστούμε μαζί τους, στο πλαίσιο μιας προσέγγισης «Ομάδα Ευρώπη», ώστε να είμαστε σε θέση να επιμείνουμε στην ενίσχυση της διαχείρισης των συνόρων και στην καταπολέμηση της λαθραίας διακίνησης μεταναστών, στη διαχείριση των θεωρήσεων εργασίας και των περαιτέρω μετακινήσεων προς την ΕΕ, καθώς και στη διασφάλιση της προστασίας και των εθελοντικών επιστροφών από τη Λιβύη στις χώρες καταγωγής».
Πρόοδος και προκλήσεις στην εφαρμογή του Συμφώνου
Το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, που υιοθετήθηκε τον Ιούνιο του 2024, αποτελεί ορόσημο για την ευρωπαϊκή πολιτική μετανάστευσης. Με την πλήρη εφαρμογή του να προγραμματίζεται για τον Ιούνιο του 2026, η Επιτροπή αναφέρει σημαντική πρόοδο, αλλά τονίζει την ανάγκη για εντατικοποίηση των προσπαθειών.
Οι προκλήσεις περιλαμβάνουν τη βελτίωση των συνθηκών υποδοχής, την ενίσχυση της ικανότητας για διαδικασίες στα σύνορα και την επιχειρησιακή αναβάθμιση του Eurodac.
Η χρηματοδότηση ύψους € 4,6 δισ. υποστηρίζει αυτές τις προσπάθειες, αλλά η επιτυχία εξαρτάται από τη συνεργασία των κρατών-μελών.
Η πρόταση για τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής λίστας «ασφαλών χωρών προέλευσης», συμπεριλαμβανομένων χωρών όπως η Αίγυπτος και η Τυνησία, καθώς και η απλοποίηση της έννοιας της «ασφαλούς τρίτης χώρας», στοχεύουν στην επιτάχυνση των διαδικασιών ασύλου.
Ωστόσο, τέτοιες πολιτικές μπορεί να προκαλέσουν ανησυχίες για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδίως αν η διέλευση από μια τρίτη χώρα θεωρηθεί επαρκής για την απόρριψη αιτήσεων ασύλου. Η ισορροπία μεταξύ αποδοτικότητας και δικαιοσύνης παραμένει κρίσιμη.
Καταπολέμηση του λαθρεμπορίου και ενίσχυση της νόμιμης μετανάστευσης
Η παγκόσμια συμμαχία για την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου Μεταναστών, που ξεκίνησε το 2023, ενισχύει τη διεθνή συνεργασία, με έμφαση στην παρακολούθηση χρηματοροών, την πρόληψη και τη συνεργασία με ψηφιακές πλατφόρμες.
Η χρήση τεχνητής νοημοσύνης για την ανάλυση δεδομένων αποτελεί καινοτομία, αλλά απαιτείται επαγρύπνηση για την προστασία της ιδιωτικότητας, σημειώνει η Πρόεδρος της Κομισιόν.
Παράλληλα, η ΕΕ προωθεί τη νόμιμη μετανάστευση μέσω πρωτοβουλιών όπως το «Choose Europe for Science» και οι Συνεργασίες Ταλέντων με χώρες όπως η Τυνησία και η Ινδία. Η δημιουργία του EU Talent Pool και η Στρατηγική για τις Βίζες θα διευκολύνουν την προσέλκυση εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού, αντιμετωπίζοντας τις ελλείψεις στην αγορά εργασίας και ενισχύοντας τη συνεργασία με τρίτες χώρες.
Υποστήριξη σε Ουκρανία και Συρία
Η επιστολή αναγνωρίζει την αλληλεγγύη της ΕΕ προς τους Ουκρανούς πρόσφυγες, προτείνοντας παράταση της προσωρινής προστασίας για έναν ακόμη χρόνο και μια συντονισμένη μετάβαση.
Για τη Συρία, η ΕΕ υποστηρίζει την επιστροφή περίπου μισού εκατομμυρίου προσφύγων, μέσω ανθρωπιστικής βοήθειας και άρσης οικονομικών κυρώσεων, αλλά η βιωσιμότητα αυτών των επιστροφών εξαρτάται από την πολιτική σταθερότητα και την ανοικοδόμηση.
► Γεραπετρίτης για Λιβύη: Εμείς θα κατοχυρώνουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα στο πεδίο
Εν κατακλείδι, η επιστολή της Φον Ντερ Λάιεν αποτυπώνει μια φιλόδοξη, αλλά πολύπλοκη ατζέντα για τη μετανάστευση.
Η ΕΕ επιδιώκει να συνδυάσει αυστηρούς ελέγχους με ανθρωπιστικές δεσμεύσεις, αλλά – όπως επισημαίνεται – η επιτυχία εξαρτάται από τη συνεργασία των κρατών-μελών, την αποτελεσματική εφαρμογή του Συμφώνου και την ηθική διαχείριση των εξωτερικών συνεργασιών.
