Όταν ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έστειλε αμερικανικά βομβαρδιστικά να πλήξουν τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν το περασμένο Σαββατοκύριακο, στοιχημάτιζε ότι θα μπορούσε να βοηθήσει τον σύμμαχο Ισραήλ να παραλύσει το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης, ενώ παράλληλα θα τηρούσε τον μακροχρόνιο όρκο του να αποφύγει την εμπλοκή σε έναν παρατεταμένο πόλεμο.
Μόλις λίγες ημέρες αργότερα, η αιφνιδιαστική ανακοίνωση του Τραμπ για μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ισραήλ και Ιράν υποδηλώνει ότι μπορεί να έχει βομβαρδίσει τους ηγέτες της Τεχεράνης ώστε να επιστρέψουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, αναφέρει ανάλυση του Reuters.
Ωστόσο, παραμένει μακρά μία λίστα με μεγάλα αναπάντητα ερωτήματα, κυρίως το αν η οποιαδήποτε εκεχειρία μπορεί πραγματικά να τεθεί σε ισχύ και να διατηρηθεί μεταξύ δύο άσπονδων εχθρών, των οποίων η πολυετής «σκιώδης» σύγκρουση είχε εξελιχθεί σε αεροπορικό πόλεμο που σημαδεύτηκε από τις τελευταίες 12 ημέρες επιθέσεων στο έδαφος του άλλου.
►Τραμπ: Σε ισχύ η εκεχειρία μεταξύ Ισραήλ και Ιράν – Μην την παραβιάσετε
Επίσης παραμένουν άγνωστοι οι όροι στους οποίους συμφώνησαν οι δύο πλευρές, το αν οι ΗΠΑ και το Ιράν θα αναβιώσουν τις αποτυχημένες πυρηνικές συνομιλίες και η τύχη του ιρανικού αποθέματος εμπλουτισμένου ουρανίου, που πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι μπορεί να έχει επιβιώσει από τους αμερικανικούς και ισραηλινούς βομβαρδισμούς.
«Οι Ισραηλινοί πέτυχαν μεγάλο μέρος των στόχων τους… και το Ιράν αναζητούσε μια έξοδο», δήλωσε ο Τζόναθαν Πάνικοφ, πρώην αναπληρωτής αξιωματικός των εθνικών μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ για τη Μέση Ανατολή. «Οι ΗΠΑ ελπίζουν ότι αυτή είναι η αρχή του τέλους. Η πρόκληση είναι αν υπάρχει στρατηγική για το τι θα ακολουθήσει».
Ερωτήματα υπάρχουν επίσης σχετικά με το τι έχει συμφωνηθεί στην πραγματικότητα, ακόμη και αν η δήλωση του Τραμπ δημιούργησε ελπίδες για το τέλος μιας σύγκρουσης που προκάλεσε φόβους για έναν ευρύτερο περιφερειακό πόλεμο.
Λίγο αργότερα, ο Τραμπ δήλωσε ότι η κατάπαυση του πυρός μεταξύ Ισραήλ και Ιράν «ισχύει πλέον» και κάλεσε τις δύο χώρες να μην την παραβιάσουν.
Ενώ ένας ιρανός αξιωματούχος επιβεβαίωσε νωρίτερα ότι η Τεχεράνη είχε αποδεχθεί την κατάπαυση του πυρός, ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας, Αμπάς Αρακτσί, δήλωσε ότι δεν θα υπάρξει παύση των εχθροπραξιών αν το Ισραήλ δεν σταματήσει τις επιθέσεις του.
Αλλά αυτό δεν εμπόδισε τον Τραμπ και τους πιστούς του να διαφημίσουν αυτό που θεωρούν ως επίτευγμα-ορόσημο μιας προσέγγισης της εξωτερικής πολιτικής που αποκαλούν «ειρήνη μέσω της ισχύος».
Ο Τραμπ είχε υποστηρίξει την εκτίμηση του Ισραήλ ότι το Ιράν πλησίαζε στην ανάπτυξη πυρηνικού όπλου, κάτι που η Τεχεράνη αρνείται εδώ και καιρό. Οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών δήλωσαν νωρίτερα φέτος ότι εκτίμησαν ότι το Ιράν δεν κατασκευάζει πυρηνικό όπλο και μια πηγή με πρόσβαση στις εκθέσεις των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών δήλωσε στο Reuters την περασμένη εβδομάδα ότι η άποψη αυτή δεν έχει αλλάξει.
Η καλά «ζυγισμένη» απάντηση του Ιράν
Η ανακοίνωση του Τραμπ έγινε λίγες ώρες αφότου το Ιράν εκτόξευσε πυραύλους εναντίον αμερικανικής αεροπορικής βάσης στο Κατάρ, χωρίς να προκαλέσει θύματα, σε αντίποινα για τις ΗΠΑ που έριξαν διατρητικές βόμβες 30.000 λιβρών σε υπόγειες πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν το Σαββατοκύριακο.
Αξιωματούχοι της κυβέρνησης Τραμπ έκριναν ότι η απάντηση του Ιράν τη Δευτέρα ήταν σταθμισμένη για να αποφευχθεί περαιτέρω κλιμάκωση με τις ΗΠΑ, σύμφωνα με πηγές που γνωρίζουν το θέμα.
Ο Τραμπ ζήτησε συνομιλίες με το Ισραήλ και το Ιράν και ανώτερος αξιωματούχος του Λευκού Οίκου δήλωσε ότι το Ισραήλ συμφώνησε σε κατάπαυση του πυρός εφόσον το Ιράν δεν εξαπέλυε νέες επιθέσεις. Το Ιράν άφησε να εννοηθεί ότι δεν θα πραγματοποιηθούν περαιτέρω πλήγματα, δήλωσε ο αξιωματούχος υπό τον όρο της ανωνυμίας.
Ο Τραμπ μίλησε απευθείας με τον ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου και ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς, ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο και ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ Στιβ Γουίτκοφ συμμετείχαν στις άμεσες και έμμεσες επικοινωνίες με το Ιράν, δήλωσε ο αξιωματούχος. Το Κατάρ βοήθησε επίσης στη διαμεσολάβηση για τις επαφές με τους Ιρανούς.
Το Ιράν ήταν επίσης δεκτικό στην κατάπαυση του πυρός επειδή βρισκόταν σε μια σοβαρά «αποδυναμωμένη κατάσταση», δήλωσε ο αξιωματούχος του Λευκού Οίκου. Οι Ιρανοί είχαν βρεθεί αντιμέτωποι με πολυήμερους ισραηλινούς βομβαρδισμούς πυρηνικών και στρατιωτικών εγκαταστάσεων, καθώς και με στοχευμένες δολοφονίες κορυφαίων πυρηνικών επιστημόνων και διοικητών ασφαλείας.
Ο Τραμπ τις τελευταίες ημέρες είχε επίσης αναφερθεί δημοσίως στις προοπτικές «αλλαγής καθεστώτος» στο Ιράν.
Νωρίτερα τη Δευτέρα, τρεις ισραηλινοί αξιωματούχοι είχαν δηλώσει ότι η κυβέρνησή τους επιθυμεί να ολοκληρώσει σύντομα την εκστρατεία της στο Ιράν και είχε μεταφέρει το μήνυμα στις ΗΠΑ, αλλά ότι πολλά θα εξαρτηθούν από την Τεχεράνη.
«Τώρα που ο Τραμπ διακήρυξε την ‘παγκόσμια ειρήνη’, θα είναι δύσκολο για τον Νετανιάχου να τον διαψεύσει δημοσίως», δήλωσε η Λόρα Μπλούμενφελντ, ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής στη Σχολή Προηγμένων Διεθνών Σπουδών του Τζονς Χόπκινς στην Ουάσινγκτον.
Το μεγάλο παιχνίδι του Τραμπ
Από την πλευρά του, η πρωτοφανής απόφαση του Τραμπ να βομβαρδίσει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν σηματοδότησε ένα βήμα που είχε από καιρό δεσμευτεί να αποφύγει – να επέμβει στρατιωτικά σε έναν μεγάλο ξένο πόλεμο.
Στη μεγαλύτερη και δυνητικά πιο ριψοκίνδυνη κίνηση εξωτερικής πολιτικής της προεδρίας του, ο Τραμπ στοιχημάτισε όχι μόνο ότι θα μπορούσε να καταστρέψει τη βασική πυρηνική εγκατάσταση του Ιράν στο Φορντόου, αλλά και να εισπράξει μετρημένα αντίποινα εναντίον των ΗΠΑ.
Υπήρχαν φόβοι ότι η Τεχεράνη θα μπορούσε να απαντήσει κλείνοντας τα Στενά του Ορμούζ, τη σημαντικότερη πετρελαϊκή αρτηρία του κόσμου, επιτιθέμενη σε πολλαπλές αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις στη Μέση Ανατολή και ενεργοποιώντας πληρεξούσιους εναντίον αμερικανικών και ισραηλινών συμφερόντων παγκοσμίως.
Αν ο Τραμπ καταφέρει να εκτονώσει τη σύγκρουση Ισραήλ-Ιράν, ίσως καταφέρει να κατευνάσει τη θύελλα επικρίσεων από τους Δημοκρατικούς του Κογκρέσου και να κατευνάσει την αντιεπεμβατική πτέρυγα της ρεπουμπλικανικής βάσης του MAGA για τους βομβαρδισμούς που ήταν αντίθετοι με τις δικές του προεκλογικές δεσμεύσεις.
Αυτό θα του επέτρεπε επίσης να επικεντρωθεί εκ νέου στις πολιτικές προτεραιότητες, όπως η απέλαση μεταναστών χωρίς χαρτιά και η διεξαγωγή ενός δασμολογικού πολέμου κατά των εμπορικών εταίρων.
Αλλά ο Τραμπ και οι βοηθοί του δεν θα μπορέσουν να αγνοήσουν το Ιράν και τα επίμονα ερωτήματα που τίθενται.
«Μπορεί να κρατήσει η κατάπαυση του πυρός;» ρώτησε ο Ντένις Ρος, πρώην διαπραγματευτής για τη Μέση Ανατολή σε κυβερνήσεις Ρεπουμπλικανών και Δημοκρατικών. «Ναι, οι Ιρανοί τη χρειάζονται και οι Ισραηλινοί έχουν σε μεγάλο βαθμό πλέον ενεργήσει κατά τη λίστα στόχων (της Ισραηλινής Αμυντικής Δύναμης)».
Αλλά τα εμπόδια παραμένουν. «Το Ιράν έχει αποδυναμωθεί σε μεγάλο βαθμό, αλλά ποιο είναι το μέλλον των πυρηνικών και βαλλιστικών πυραυλικών προγραμμάτων του; Τι θα συμβεί με το απόθεμα εξαιρετικά εμπλουτισμένου ουρανίου; Θα χρειαστούν διαπραγματεύσεις – και αυτές δεν θα είναι εύκολο να επιλυθούν», δήλωσε ο Ρος.
