Ως μία «συντριπτική» επιτυχία χαρακτήρισε ο Ντόναλντ Τραμπ την έκβαση της στρατιωτικής επιχείρησης κατά του Ιράν το περασμένο Σαββατοκύριακο, όταν αμερικανικά βομβαρδιστικά έριξαν μια σειρά από τεράστιες, ειδικά σχεδιασμένες διατρητικές βόμβες σε οχυρωμένες ιρανικές τοποθεσίες.
Μάλιστα, σύμφωνα με τον ίδιο τον Τραμπ, η αμερικανική επέμβαση «εξάλειψε πλήρως» την πυρηνική ικανότητα του Ιράν.
Ωστόσο, όπως αναφέρει το αμερικανικό περιοδικό «The Atlantic», η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη. Παρόλο που η επιχείρηση κατάφερε ένα εντυπωσιακό επίπεδο τακτικής επιτυχίας, με ένα σμήνος πολεμικών αεροσκαφών να διεισδύει ανενόχλητο στο Ιράν μετά από μια μακρά, απαρατήρητη πτήση από το Μιζούρι, θα είναι πολύ πιο δύσκολο από ό,τι έχει υπονοήσει ο πρόεδρος να εκτιμηθεί αξιόπιστα η ζημιά που προκλήθηκε στην ικανότητα του Ιράν να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα. Οι πληροφορίες που έχουν προκύψει μέχρι στιγμής υποδηλώνουν στους ειδικούς ότι οι πυρηνικές ικανότητες του Ιράν έχουν υποχωρήσει σημαντικά, αλλά και ότι η πυρηνική αντιπαράθεση δύο δεκαετιών με το Ιράν δεν έχει σε καμία περίπτωση τελειώσει.
►Ανάλυση Reuters: Απορίες και ερωτήματα μετά τη ξαφνική εκεχειρία του Τραμπ
Ο βομβαρδισμός έγινε, το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν εξαλείφθηκε;
Στα 24ωρα που μεσολάβησαν από τα πλήγματα, οι κορυφαίοι σύμβουλοι του Τραμπ έχουν δώσει διαφορετικές απαντήσεις σχετικά με την τύχη των αποθεμάτων εμπλουτισμένου ουρανίου του Ιράν, τα οποία, σύμφωνα με δορυφορικές εικόνες, οι ιρανικές αρχές ενδέχεται να είχαν μεταφέρει πριν από τους αμερικανικούς βομβαρδισμούς. Εν τω μεταξύ, οι ιρανοί ηγέτες δεν έχουν δώσει καμία ένδειξη ότι είναι έτοιμοι να εγκαταλείψουν το πυρηνικό πρόγραμμα. Αντιμέτωποι με την πιθανότητα συνεχιζόμενων επιθέσεων από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, είναι πιο πιθανό να λάβουν την απόφαση που φοβούνται εδώ και καιρό – να προσπαθήσουν να κατασκευάσουν μια βόμβα.
«Αυτό πιθανόν δεν είναι το τέλος του προγράμματος και σίγουρα δεν είναι το τέλος των φιλοδοξιών τους», είπε ο Ντάνιελ Σαπίρο, πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στο Ισραήλ και κορυφαίος αξιωματούχος του Πενταγώνου για τη Μέση Ανατολή υπό τους προέδρους Μπαράκ Ομπάμα και Τζο Μπάιντεν.
Ο Σαπίρο τόνισε ότι, πριν από τα χτυπήματα του Σαββάτου, το Ιράν βρισκόταν «λίγες ημέρες μακριά» από το να είναι σε θέση να εμπλουτίσει ουράνιο σε οπλικά επίπεδα και εργαζόταν για να συντομεύσει τον χρόνο που απαιτείται για να μετατρέψει το υλικό του σε βόμβα. «Αυτό σημαίνει ότι χωρίς τα αμερικανικά και ισραηλινά χτυπήματα, θα καθόμασταν στην κόψη του ξυραφιού, κάτι που δεν ήταν αποδεκτό», δήλωσε ο Σαπίρο, ο οποίος είναι τώρα μέλος στο Ατλαντικό Συμβούλιο. Οι ιρανοί ηγέτες, ωστόσο, μπορεί τώρα να κρίνουν ότι είναι απαραίτητο να εγκαταλείψουν τους περιορισμούς των Ηνωμένων Εθνών και να σπεύσουν προς την οπλοποίηση για να επιβιώσουν. «Και έτσι υπάρχει η άλλη πλευρά της κόψης του ξυραφιού, η οποία έχει τη δυνατότητα να είναι ακόμη χειρότερη», δήλωσε ο Shapiro.
Τι είχε στο μυαλό του ο Τραμπ
Από το Σάββατο, ο Τραμπ έχει δείξει ελάχιστη ανοχή σε όσους επέκριναν τη σοφία αυτού που το Πεντάγωνο ονόμασε «Επιχείρηση Σφυρί του Μεσονυχτίου». Οι σύμμαχοι του προέδρου επιδιώκουν τώρα να εκδιώξουν τον βουλευτή Τόμας Μάσι, έναν Ρεπουμπλικάνο από το Κεντάκι, ο οποίος διαμαρτυρήθηκε για τον παραγκωνισμό της συνταγματικής εξουσίας του Κογκρέσου να κηρύσσει πόλεμο. Ο Τραμπ έχει επίσης αντιδράσει κατά της σκεπτικιστικής κάλυψης στον Τύπο. «Οι τοποθεσίες που χτυπήσαμε στο Ιράν καταστράφηκαν ολοσχερώς και όλοι το γνωρίζουν», ανέφερε χθες στο Truth Social.
Η οργή του έχει στραφεί ακόμη και εναντίον ορισμένων στην ίδια του την κυβέρνηση. Σύμφωνα με έναν εξωτερικό σύμβουλο, ο Τραμπ γκρίνιαξε κατ’ ιδίαν για τις πρώτες εκτιμήσεις εκείνων, μεταξύ των οποίων ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς και ο πρόεδρος των Γενικών Επιτελείων Στρατού στρατηγός Νταν Κέιν, που άφηναν να εννοηθεί ότι οι ιρανικές τοποθεσίες απέχουν από την πλήρη καταστροφή τους. «Ο πρόεδρος θέλει απλώς μια ασπρόμαυρη επιτυχία», είπε ο σύμβουλος.
Ο Τραμπ έχει επίσης υποδείξει σε ανώτερους συμβούλους και συμμάχους ότι θα προτιμούσε τα χτυπήματα του Σαββάτου να είναι εφάπαξ και όχι μια διαρκής εκστρατεία εναντίον μιας χώρας που, αν και αποδυναμωμένη μετά από 10 ημέρες εκτεταμένων βομβαρδισμών από το Ισραήλ, διατηρεί σημαντική στρατιωτική ισχύ, σύμφωνα με τον εξωτερικό σύμβουλο και έναν ανώτερο αξιωματούχο του Λευκού Οίκου. Στον πρόεδρο αρέσει η ιδέα μιας μοναδικής, εντυπωσιακής επίδειξης δύναμης που προκαλεί δέος και καταστρέφει πυρηνικές εγκαταστάσεις, και έχει εκφράσει την απροθυμία του να προχωρήσει πολύ πέρα από αυτό. Έχει αποκλείσει την αποστολή αμερικανικών στρατευμάτων στο έδαφος και έχει υπόψη του το χάσμα στην πολιτική του βάση σχετικά με μια νέα εξωτερική εμπλοκή. Αλλά έχει επίσης αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο να εγκρίνει περαιτέρω επιθέσεις, εάν το Ιράν προβεί σε οποιαδήποτε επιτυχή αντεπίθεση εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών.
«Απολαμβάνει την επιτυχία και την ικανότητα να κάνει αυτά τα πράγματα», ανέφερε ένας άλλος εξωτερικός σύμβουλος. «Αλλά δεν έχω την εντύπωση ότι η όρεξή του για παρατεταμένη στρατιωτική εμπλοκή έχει αλλάξει σε αυτό το σημείο», συμπλήρωσε.
Το Ιράν εκτόξευσε χθες μια σειρά πυραύλων προς μια σημαντική αμερικανική αεροπορική βάση στο Κατάρ, αλλά αμερικανοί στρατιωτικοί αξιωματούχοι ανέφεραν ότι δεν προκλήθηκαν σημαντικές ζημιές. Στη συνέχεια, ο Τραμπ χλεύασε την «πολύ αδύναμη απάντηση» του Ιράν και ανακοίνωσε ότι 13 από τους 14 πυραύλους καταρρίφθηκαν, ενώ ο 14ος ήταν εκτός στόχου. Τα γεγονότα υποδηλώνουν ότι, αντί να κλιμακωθεί, η στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν εκτονώνεται. Στη συνέχεια, ο Τραμπ ανάρτησε ότι οι ΗΠΑ, το Ισραήλ και το Ιράν κατέληξαν σε συμφωνία για κατάπαυση του πυρός που, όπως είπε, θα φέρει «επίσημο τέλος στον πόλεμο των 12 ημερών».
Πριν από τη χθεσινή αντεπίθεση του Ιράν, ο Τραμπ είχε δηλώσει κατ’ ιδίαν ότι θα ήταν ανοιχτός στο να αφήσει την ανταλλαγή πυρών να ολοκληρωθεί, εφόσον δεν θα σκοτώνονταν Αμερικανοί, είτε σε στρατιωτικές βάσεις στη Μέση Ανατολή είτε στις Ηνωμένες Πολιτείες από τα χέρια ενός πυρήνα που «κοιμάται», σύμφωνα με τον ανώτερο αξιωματούχο του Λευκού Οίκου και έναν από τους εξωτερικούς συμβούλους. Ανέφεραν ότι ο Τραμπ θα έχει λιγότερη υπομονή για αμερικανικές στρατιωτικές απώλειες ή ζημιές σε αμερικανικές εγκαταστάσεις από ό,τι είχε πριν από πέντε χρόνια, όταν το Ιράν χτύπησε μια αμερικανική βάση στο Ιράκ μετά την απόφαση του Τραμπ να στοχοποιήσει τον στρατιωτικό ηγέτη Κασέμ Σουλεϊμανί. Από τότε που ξεκίνησε η τελευταία ανάφλεξη, ο Τραμπ προσπάθησε, με μια σειρά αναρτήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης -συμπεριλαμβανομένης μιας εμπρηστικής για «αλλαγή καθεστώτος»- να αποτρέψει την Τεχεράνη από το να προβεί σε ενέργειες που θα απαιτούσαν μια δυναμική απάντηση.
«Αν το Ιράν θέλει να τελειώσουν οι ΗΠΑ, τότε θα τελειώσουν οι ΗΠΑ», είπε ένας Αμερικανός αξιωματούχος, συνοψίζοντας την επιθυμία του Τραμπ να αναλάβει περαιτέρω στρατιωτική δράση μόνο αν η Τεχεράνη καταφέρει σημαντικά αντίποινα. Ένας πρώην αξιωματικός των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών σημείωσε ότι η χθεσινή αντεπίθεση του Ιράν ήταν περισσότερο συμβολική από οτιδήποτε άλλο: φάνηκε να αποσκοπεί στο να «δείξει ότι δεν έχει δειλιάσει εντελώς και ότι μπορεί να αποδείξει στον ίδιο του τον λαό, στην περιοχή, στους πληρεξουσίους του, ότι μπορεί να υπερασπιστεί την ιρανική κυριαρχία».
Οι Αμερικανοί προσπαθούν να μάθουν τι ζημιά προκάλεσαν – Γιατί αυτό είναι σημαντικό
Από το Σάββατο, αμερικανοί αξιωματούχοι του στρατού και των μυστικών υπηρεσιών σπεύδουν να συλλέξουν πληροφορίες σχετικά με την έκταση της ζημίας στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και την εναπομένουσα ικανότητά του. Ένας ανώτερος Ισραηλινός αξιωματούχος -η χώρα του οποίου έχει ίσως την πιο λεπτομερή γνώση του προγράμματος του Ιράν και του προσωπικού που εμπλέκεται σε αυτό- είπε ότι ο αντίκτυπος παραμένει ασαφής, αλλά και ότι οι πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν δεν έχουν καταστραφεί εντελώς. Η εκτίμηση των ζημιών είναι ιδιαίτερα δύσκολη επειδή οι γνωστοί φυγοκεντρωτές της χώρας, στο Φορντό και στη Νατάνζ, είναι θαμμένοι κάτω από το έδαφος. Παρόλο που οι πιλότοι των B-2 της Πολεμικής Αεροπορίας έστρεψαν τα πυρομαχικά τους σε φρεάτια εξαερισμού και οι αξιωματούχοι καυχήθηκαν για ένα καθαρό χτύπημα, η έκταση της καταστροφής είναι αδύνατο να γίνει γνωστή από δορυφορικές εικόνες. Οι διεθνείς παρατηρητές δεν μπόρεσαν επίσης να έχουν πρόσβαση στην περιοχή. Ούτε καν οι Ιρανοί δεν μπορούν να γνωρίζουν με βεβαιότητα πόσα, αν υπάρχουν, έχουν απομείνει.
Η σχετική έλλειψη πληροφοριών προσφέρει μια έντονη αντίθεση με τον πόλεμο στο Ιράκ, όπου η αμερικανική κατοχή που ακολούθησε την εισβολή του 2003 παρείχε στον αμερικανικό στρατό την ευκαιρία για μια εκ του σύνεγγυς μελέτη της δικής του οπλοχρησίας. Μετά το αρχικό κύμα βομβαρδισμών, η δυνατότητα των αμερικανικών στρατευμάτων να ταξιδεύουν ελεύθερα σε όλο το Ιράκ τους επέτρεψε να διεξάγουν επιθεωρήσεις των επιπτώσεων των εκρηκτικών που έπεφταν από τον ουρανό. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα αμερικανικά στρατεύματα σκαρφάλωσαν στα συντρίμμια βομβαρδισμένων κτιρίων και ανακάλυψαν ότι η καταστροφή που προκάλεσαν τα αμερικανικά πυρομαχικά ήταν πολύ μικρότερη από ό,τι είχαν προβλέψει οι στρατιωτικοί υπολογισμοί.
Ένας πρώην ανώτερος στρατιωτικός αξιωματούχος ανέφερε στο «The Atlantic» ότι τα διδάγματα σχετικά με τις «επιπτώσεις των όπλων» που αντλήθηκαν από εκείνη τη σύγκρουση οδήγησαν επίσης στην ανάπτυξη νεότερων, πιο ισχυρών βομβών. Αυτό περιλαμβάνει τη Massive Ordnance Penetrator, ή GBU-57, η οποία είναι η βόμβα 30.000 λιβρών «bunker-busting» που αναπτύχθηκε ειδικά για τις υπόγειες πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. «Η βόμβα κατασκευάστηκε για αυτόν τον στόχο», δήλωσε ο πρώην αξιωματούχος. Δεκατέσσερις από αυτές έπεσαν κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου.
Αλλά χωρίς αμερικανικό προσωπικό στο έδαφος, και με την πιθανότητα οι διεθνείς επιθεωρητές να μη φτάσουν ποτέ στις κατεστραμμένες τοποθεσίες, η κυβέρνηση Τραμπ πρέπει να βασιστεί σε έναν συνδυασμό δορυφορικών εικόνων, υποκλαπέντων ιρανικών επικοινωνιών και ανθρώπινων πληροφοριών για να εκτιμήσει τον αντίκτυπο. Παρόλο που το Ισραήλ έχει επιδείξει αξιοσημείωτη διείσδυση στο επιστημονικό και στρατιωτικό κατεστημένο του Ιράν κατά το τελευταίο έτος, ακόμη και το ίδιο μπορεί να μην γνωρίζει τη θέση και την κατάσταση των αποθεμάτων εμπλουτισμένου ουρανίου του Ιράν ή την κατάσταση των φυγοκεντρικών συσκευών και των εξαρτημάτων κατασκευής όπλων. Κανείς δεν γνωρίζει, επίσης, αν το Ιράν, όπως υπαινίχθηκε νωρίτερα αυτόν τον μήνα, μπορεί να καταφύγει σε μια τρίτη τοποθεσία εμπλουτισμού που φέρεται να έχει δημιουργήσει, εκτός από τις κατεστραμμένες εγκαταστάσεις στο Φορντό και τη Νατάνζ.
Γιατί δυνάμωσαν πολιτικά οι σκληροπυρηνικοί του Ιράν
Μετά από 11 ημέρες ισραηλινών επιδρομών κατά των εγκαταστάσεων αεράμυνας και πυραυλικής άμυνας του Ιράν και άλλων εγκαταστάσεων ασφαλείας, η συμβατική στρατιωτική ικανότητα της χώρας έχει αποδυναμωθεί σοβαρά. Αλλά όπως σημείωσε ο Matthew Bunn, ειδικός σε θέματα πυρηνικής ενέργειας στο Harvard Kennedy School, ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος στο πυρηνικό πρόγραμμα είναι πιθανότατα μικρότερος. Εν τω μεταξύ, κάθε ελπίδα για μια λύση μέσω διαπραγματεύσεων στην οποία το Ιράν θα συμφωνήσει να εγκαταλείψει τον εμπλουτισμό είναι πιθανότατα μειωμένη.
Το Ιράν είναι εδώ και καιρό διχασμένο μεταξύ των σκληροπυρηνικών που δίνουν μεγάλη αξία στην απόκτηση πυρηνικής βόμβας και άλλων που τάσσονται υπέρ των διαπραγματεύσεων, της άρσης των κυρώσεων και της παγκόσμιας επανένταξης. Τώρα η πολιτική δύναμη της τελευταίας παράταξης «έχει καταστραφεί από αυτά τα χτυπήματα», δήλωσε ο Bunn. «Υπάρχει αρκετός κόσμος που λέει, ‘Γαμώτο, χρειαζόμαστε πραγματικά αυτό το πυρηνικό όπλο τώρα’».
