Πρόσβαση σε έως και 30 δισεκατομμύρια δολάρια για την ανάπτυξη ενός πυρηνικού προγράμματος αποκλειστικά για ενεργειακούς σκοπούς, την άρση των κυρώσεων και την αποδέσμευση δισεκατομμυρίων παγωμένων ιρανικών κεφαλαίων, φέρεται να εξετάζει – ως πρόταση στο Ιράν – ο Ντόναλντ Τραμπ για να επαναφέρει την Τεχεράνη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Αυτό υποστηρίζουν στο CNN τέσσερις πηγές με γνώση των σχεδιασμών και τη συζητήσεων στον Λευκό Οίκο. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, σημαντικοί αξιωματούχοι από τις ΗΠΑ και τη Μέση Ανατολή έχουν πραγματοποιήσει παρασκηνιακές συνομιλίες με Ιρανούς, ακόμη και κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης με το Ισραήλ, τις τελευταίες δύο εβδομάδες. Οι επαφές συνεχίστηκαν και αυτή την εβδομάδα, μετά τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός.
Σημειώνεται πως ο Ντόναλντ Τραμπ, κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη, δήλωσε πως πρόθεσή του είναι να έχει συνομιλίες με την Τεχεράνη την επόμενη εβδομάδα.
Αξιωματούχοι της κυβέρνησης Τραμπ τόνισαν ότι έχουν εξεταστεί διάφορες προτάσεις – όλες προκαταρκτικές και υπό διαμόρφωση – με μία απαράβατη προϋπόθεση: μηδενικός εμπλουτισμός ουρανίου από το Ιράν, κάτι που η Τεχεράνη έχει δηλώσει επανειλημμένα πως χρειάζεται. Ωστόσο, τουλάχιστον ένα προσχέδιο πρότασης περιλαμβάνει αρκετά κίνητρα για το Ιράν, σύμφωνα με δύο πηγές που μίλησαν στο CNN.
Μυστική συνάντηση Γουίτκοφ – Αράβων στον Λευκό Οίκο
Ορισμένες λεπτομέρειες διαμορφώθηκαν σε μυστική συνάντηση διάρκειας αρκετών ωρών μεταξύ του ειδικού απεσταλμένου των ΗΠΑ, Στιβ Γουίτκοφ, και Αράβων εταίρων στον Λευκό Οίκο την περασμένη Παρασκευή – μία ημέρα πριν τις αμερικανικές επιθέσεις στο Ιράν, σύμφωνα με δύο πηγές.
Μεταξύ των όρων που συζητούνται – και δεν έχουν αναφερθεί δημοσίως έως τώρα – είναι επένδυση ύψους 20-30 δισ. δολαρίων σε ένα νέο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα χωρίς εμπλουτισμό, αποκλειστικά για πολιτική χρήση ενέργειας. Ένας αξιωματούχος δήλωσε πως τα χρήματα δεν θα προέλθουν άμεσα από τις ΗΠΑ, αλλά από τους Άραβες συμμάχους των ΗΠΑ, οι οποίοι προθυμοποιούνται να καλύψουν το κόστος. Αντίστοιχες προτάσεις έχουν τεθεί στο τραπέζι και σε προηγούμενους γύρους διαπραγματεύσεων.
«Οι ΗΠΑ είναι πρόθυμες να ηγηθούν των διαπραγματεύσεων με το Ιράν», δήλωσε αξιωματούχος στον CNN. «Κάποιος πρέπει να πληρώσει για το πρόγραμμα, αλλά εμείς δεν θα δεσμευτούμε οικονομικά.» Άλλα κίνητρα περιλαμβάνουν πιθανή άρση κυρώσεων και πρόσβαση του Ιράν στα 6 δισ. δολάρια που είναι παγωμένα σε ξένες τράπεζες και δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει ελεύθερα, σύμφωνα με το προσχέδιο.
Μια άλλη ιδέα που συζητήθηκε είναι οι σύμμαχοι των ΗΠΑ στον Κόλπο να χρηματοδοτήσουν την αντικατάσταση της πυρηνικής εγκατάστασης Φορντόου – που επλήγη από αμερικανικές βόμβες – με μία μη εμπλουτιστική μονάδα. Δεν είναι σαφές αν το Ιράν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το ίδιο τοποθεσία ή πόσο σοβαρά εξετάζεται η πρόταση.
«Πετάγονται πολλές ιδέες από διάφορους παίκτες, προσπαθούν να είναι δημιουργικοί», είπε μία πηγή. «Είναι εντελώς αβέβαιο τι θα συμβεί», ανέφερε άλλη πηγή με γνώση των πέντε πρώτων γύρων διαπραγματεύσεων ΗΠΑ-Ιράν, πριν τα χτυπήματα στο ιρανικό πρόγραμμα.
Ο Γουίτκοφ δήλωσε στο CNBC ότι οι ΗΠΑ επιδιώκουν μια «συνολική ειρηνευτική συμφωνία», ενώ αξιωματούχος επανέλαβε ότι όλες οι προτάσεις αποσκοπούν στο να εμποδίσουν το Ιράν να αποκτήσει πυρηνικό όπλο. Οι ΗΠΑ επιτρέπουν στο Ιράν να έχει πολιτικό πυρηνικό πρόγραμμα, αλλά όχι εμπλουτισμό ουρανίου. Η πρόταση είναι το Ιράν να εισάγει το εμπλουτισμένο ουράνιο – όπως κάνουν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. «Το ζήτημα πλέον είναι πώς θα ξαναχτίσουμε ένα καλύτερο πυρηνικό πρόγραμμα για το Ιράν, χωρίς σκιές και εμπλουτισμό ουρανίου», είπε ο Γουίτκοφ.
Η αμερικανική κυβέρνηση ενδέχεται να παρουσιάσει σύντομα ένα προσχέδιο συμφωνίας στο Ιράν. Ο Τραμπ δήλωσε ότι οι ΗΠΑ και το Ιράν θα καθίσουν στο τραπέζι την επόμενη εβδομάδα – αν και το ιρανικό ΥΠΕΞ δήλωσε άγνοια και οι εμπλεκόμενοι ανέφεραν ότι οι λεπτομέρειες είναι ακόμη υπό διαμόρφωση.
Καμία ημερομηνία δεν έχει οριστεί ακόμη. Παρά τη μυστική διπλωματία υπό τον Γουίτκοφ, ο Τραμπ αυτή την εβδομάδα υποβάθμισε δημοσίως τη σημασία μιας συμφωνίας, λέγοντας: «Δεν με νοιάζει αν υπάρξει συμφωνία ή όχι.» Ωστόσο, σύμβουλοί του εκτιμούν πως μια μακροπρόθεσμη συμφωνία είναι απαραίτητη για να διατηρηθεί η κατάπαυση του πυρός.
Οι όροι που συμφωνήθηκαν στη μυστική συνάντηση του Γουίτκοφ συνεχίζουν να συζητούνται μέσω περιφερειακών διαμεσολαβητών – κυρίως του Κατάρ, που διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο και στην πρόσφατη εκεχειρία Ισραήλ – Ιράν και συνεργάζεται στενά με τις ΗΠΑ για την αποφυγή νέων συγκρούσεων.
Ελπίδες για συμφωνία μετά τα χτυπήματα
Υπάρχει αισιοδοξία εντός της κυβέρνησης Τραμπ πως τα πρόσφατα γεγονότα ενδέχεται να ωθήσουν το Ιράν να αποδεχτεί τους όρους των ΗΠΑ. Ωστόσο, αναλυτές φοβούνται ότι η Τεχεράνη μπορεί πλέον να κρίνει πως χρειάζεται ένα πυρηνικό όπλο για την επιβίωσή της. Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, το ιρανικό κοινοβούλιο ενέκρινε νομοσχέδιο για τη διακοπή συνεργασίας με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας.
Πριν την ισραηλινή επίθεση, ΗΠΑ και Ιράν είχαν πραγματοποιήσει πέντε γύρους συνομιλιών για ένα νέο πυρηνικό πλαίσιο, και σχεδιαζόταν έκτος γύρος στο Ομάν. Οι επιθέσεις του Ισραήλ ματαίωσαν αυτές τις συνομιλίες.
Σύμφωνα πάντα με το CNN, το Σάββατο, λίγο πριν τις αμερικανικές επιθέσεις σε τρεις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, η Ουάσινγκτον επικοινώνησε μέσω διαμεσολαβητών μεταφέροντας δύο μηνύματα: ότι τα χτυπήματα θα είναι περιορισμένα, αλλά και ότι οι όροι για συμφωνία είναι ξεκάθαροι – χωρίς εμπλουτισμό ουρανίου.
Ο Τραμπ κρατά χαμηλούς τόνους ως προς τις πιθανότητες συμφωνίας. «Μπορεί να υπογράψουμε μια συμφωνία – δεν ξέρω», είπε. «Μπορεί να ζητήσουμε δήλωση ότι δεν θα αποκτήσουν πυρηνικά. Το μόνο που ζητάμε είναι ό,τι ζητούσαμε πριν.» Ο ΥΠΕΞ και σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας, Μάρκο Ρούμπιο, τόνισε πως οποιαδήποτε συμφωνία εξαρτάται από τη βούληση του Ιράν να διαπραγματευτεί απευθείας με τις ΗΠΑ.
Ο Γουίτκοφ, ωστόσο, εξέφρασε συγκρατημένη αισιοδοξία: «Υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορούμε να φτάσουμε σε συμφωνία», είπε. «Έχουμε συνομιλίες με τους Ιρανούς. Μας προσεγγίζουν με πολλούς διαύλους επικοινωνίας. Νομίζω πως είναι έτοιμοι.»
