Μπορεί να παραμένει άσβεστη η βαθιά απογοήτευση αρκετών ιρανών πολιτών για το θεοκρατικό καθεστώς της χώρας, ωστόσο, ένα κύμα πατριωτικού ενθουσιασμού σάρωσε το Ιράν με φόντο τη 12ήμερη σύγκρουση με το Ισραήλ.
Ακόμα και οι σκληροπυρηνικοί αντίπαλοι του καθεστώτος του Ιράν έβαλαν στην άκρη τις διαφορές τους
Ο Ρεζά Κιανιάν, ένας βετεράνος, βραβευμένος ιρανός ηθοποιός, είναι εδώ και καιρό ένας ηχηρός εγχώριος επικριτής της Ισλαμικής Δημοκρατίας, χρησιμοποιώντας τη δημοφιλή σελίδα του στο Instagram για να αμφισβητήσει δόγματα της ιδεολογίας του καθεστώτος.
Ωστόσο, όταν το Ισραήλ εξαπέλυσε τη θανατηφόρα επίθεσή του στο Ιράν αυτόν τον μήνα, ο Κιανιάν εντάχθηκε γρήγορα στις τάξεις των επικριτών του καθεστώτος που συσπειρώθηκαν γύρω από τη σημαία, στο πλαίσιο του κύματος πατριωτικού ενθουσιασμού που σάρωσε τη χώρα των 90 εκατομμυρίων από την έναρξη του 12ήμερου πολέμου. «Το Ιράν υπήρχε, υπάρχει και θα συνεχίσει να υπάρχει», έγραψε ο Κιανιάν στο Instagram μετά την έναρξη του πολέμου.
Αυτή η νεοαποκτηθείσα αίσθηση ενότητας στην κατά τα άλλα πολωμένη χώρα εξέπληξε παρατηρητές και πολιτικούς τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Ενώ ο Μπενιαμίν Νετανιάχου προσπάθησε να εκμεταλλευτεί την απογοήτευση καλώντας τον λαό να ξεσηκωθεί εναντίον της Ισλαμικής Δημοκρατίας, ακόμη και σκληροπυρηνικοί αντίπαλοι του καθεστώτος άφησαν προσωρινά στην άκρη τις επικρίσεις τους και αντιτάχθηκαν σε αυτό που είδαν ως έναν πόλεμο, όχι μόνο εναντίον των ηγετών τους αλλά και εναντίον του ίδιου του Ιράν.
«Ένα άτομο που κάθεται εκτός Ιράν δεν μπορεί να πει σε ένα έθνος να ξεσηκωθεί», δήλωσε ο 74χρονος Κιανιάν στους Financial Times. «Το Ιράν είναι η χώρα μου. Θα αποφασίσω τι θα κάνω και δεν θα περιμένω να μου πείτε εσείς τι να κάνω στη χώρα μου».
Πώς το καθεστώς προσπαθεί να οικειοποιηθεί την ενότητα του Ιράν
Αυτή η αναζωπύρωση του ιρανικού εθνικισμού -που οι πολιτικοί ελπίζουν ότι θα διατηρηθεί ακόμη και αν η οργή προς την ισλαμική δημοκρατία επανέλθει στην επιφάνεια- έρχεται μετά από δεκαετίες βαθιάς πόλωσης.
Οι θεοκρατικοί ηγέτες του Ιράν προσπαθούν εδώ και καιρό να καταστείλουν την επιθυμία ενός ολοένα και πιο κοσμικού έθνους για οικονομική, πολιτική και κοινωνική αλλαγή, απαντώντας στις αναταραχές με βάναυση καταστολή. Η Διεθνής Αμνηστία δήλωσε ότι περισσότεροι από 300 άνθρωποι σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων το 2022 που πυροδοτήθηκαν από τον θάνατο μιας 22χρονης γυναίκας, της Mahsa Amini, ενώ βρισκόταν υπό κράτηση, επειδή δεν φορούσε σωστά χιτζάμπ, αφήνοντας βαθιά τραύματα στην ψυχή του έθνους.
Αν και η Ισλαμική Δημοκρατία έχει έκτοτε χαλαρώσει τους κανόνες για το χιτζάμπ, πολλοί Ιρανοί είναι βαθιά δυσαρεστημένοι με την κατάσταση της οικονομίας, που αγωνίζεται να αντιμετωπίσει τον πληθωρισμό και τις κυρώσεις των ΗΠΑ, και θυμωμένοι με τη διαφθορά μεταξύ εκείνων που συνδέονται με το καθεστώς.
Ωστόσο, όταν το Ισραήλ εξαπέλυσε την επίθεσή του στις 13 Ιουνίου, οι Ιρανοί αποφάσισαν γρήγορα ότι αυτή δεν ήταν η στιγμή της αλλαγής που ήλπιζαν.
Πολλοί συγκλονίστηκαν από τον βομβαρδισμό, ο οποίος, σύμφωνα με το Ισραήλ, στόχευε στόχους του καθεστώτος, αλλά σύμφωνα με ιρανικούς αξιωματούχους σκότωσε 627 ανθρώπους και κατέστρεψε 120 κτίρια κατοικιών στην Τεχεράνη, προτού λήξει με μια εύθραυστη κατάπαυση του πυρός την περασμένη Τρίτη (24/6). Ισραηλινοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι οι πύραυλοι του Ιράν σκότωσαν 28 ανθρώπους στο Ισραήλ και έπληξαν κατοικημένες περιοχές.
«Αισθανθήκαμε εγκλωβισμένοι ανάμεσα σε δυνάμεις που αναζητούσαν μόνο τις δικές τους φιλοδοξίες και όχι την ευημερία μας», δήλωσε η Μαριάμ, μια 39χρονη νοικοκυρά και επικρίτρια του καθεστώτος, η οποία εξακολουθεί να είναι έξαλλη για τους θανάτους στις διαδηλώσεις του 2022. «Ο Νετανιάχου μας υπενθύμισε ότι θα μπορούσαμε να χάσουμε ακόμη και τα λίγα που έχουμε. Υπό αυτή την έννοια, υπηρέτησε ακούσια την Ισλαμική Δημοκρατία, κάνοντάς μας λιγότερο αισιόδοξους ότι θα μπορέσουμε να απαλλαγούμε από αυτό το καθεστώς».
Προκειμένου να αποφύγει να προκαλέσει λαϊκή αντίδραση κατά τη διάρκεια του πολέμου, το καθεστώς υποβάθμισε την πολωτική ιδεολογία του, σύμφωνα με την οποία οι ΗΠΑ και το Ισραήλ είναι αιώνιοι εχθροί και το σιιτικό Ισλάμ είναι η λύση σε όλα τα προβλήματα.
Τα πανό που αναρτήθηκαν στην Τεχεράνη επεδίωκαν να προωθήσουν τον εθνικισμό και όχι τα λεγόμενα του καθεστώτος και ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ εξήρε την Πέμπτη αυτό που αποκάλεσε «εξαιρετική ενότητα» της χώρας.
«Ένα έθνος 90 εκατ. ανθρώπων ενώθηκε και αντιστάθηκε με μια φωνή, όρθιοι δίπλα-δίπλα χωρίς να προβάλλουν τις διαφορές τους», είπε σε ένα βιντεοσκοπημένο μήνυμα, το οποίο επικεντρώθηκε στο Ιράν ως έθνος και όχι στην κυβερνώσα θεοκρατία, στοχεύοντας σαφώς να κρατήσει τους Ιρανούς ενωμένους. «Έγινε σαφές ότι σε κρίσιμες στιγμές, ακούγεται μια φωνή από το έθνος».
Οι αξιωματούχοι προσπάθησαν να παρατείνουν αυτόν τον πατριωτικό ζήλο χαιρετίζοντας τη σύγκρουση ως «νίκη», παρά τα καταστροφικά πλήγματα στο καθεστώς, τον στρατό και το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. «Ας μην ξεχνάμε ότι δεν υπήρξαν αντιπολεμικές διαδηλώσεις στους δρόμους και η κυβέρνηση φρόντισε να υπάρχει παντού επαρκής εφοδιασμός σε τρόφιμα και καύσιμα», δήλωσε ένας εσωτερικός συνεργάτης του καθεστώτος.
«Τους πήρε πολύ καιρό να συνειδητοποιήσουν ότι είμαστε ενωμένοι»
Ο πόλεμος φαίνεται, προς το παρόν τουλάχιστον, να έχει ενισχύσει κάποια εγχώρια υποστήριξη για το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων του Ιράν, την καταστολή της κυβέρνησης κατά των φερόμενων ως συνεργατών του Ισραήλ και ακόμη και τον ενθουσιασμό για την απόκτηση πυρηνικής βόμβας – κάτι που η Ισλαμική Δημοκρατία λέει ότι δεν επιδιώκει.
Ωστόσο, η διατήρηση αυτής της ενότητας δεν θα είναι εύκολη, με τους επικριτές του καθεστώτος -των οποίων ο μακρύς κατάλογος των παραπόνων προς τους ηγέτες τους δεν έχει εξαφανιστεί- να ζητούν να λογοδοτήσουν για τον ρόλο της Ισλαμικής Δημοκρατίας στο να θέσει το Ιράν σε πορεία προς τον πόλεμο.
Ο Κιανιάν, ο ηθοποιός, δήλωσε ότι οι σκληροπυρηνικοί εντός του καθεστώτος, συμπεριλαμβανομένης της κρατικής τηλεόρασης, θα πρέπει να λογοδοτήσουν για τον βαθμό στον οποίο οι πολιτικές τους συνέβαλαν στη σύγκρουση.
Οι σκληροπυρηνικοί στο Ιράν, το οποίο επέκτεινε επιθετικά το πυρηνικό του πρόγραμμα και εμπλούτισε ουράνιο σχεδόν σε οπλικό βαθμό, έχουν επανειλημμένα πει ότι το Ισραήλ πρέπει να εξαφανιστεί από τον χάρτη και ότι η υποστήριξη προς μαχητικούς αντιπροσώπους όπως η Χεζμπολάχ στον Λίβανο πρέπει να συνεχιστεί ως πυρήνας της εξωτερικής πολιτικής της δημοκρατίας.
«Λένε συνεχώς στην τηλεόραση ότι είμαστε όλοι μαζί, από αριστερά προς τα δεξιά», είπε. «Τους πήρε πολύ καιρό να συνειδητοποιήσουν ότι είμαστε ενωμένοι και μόνο όταν δεν υπήρχε άλλη επιλογή κατά τη διάρκεια του πολέμου το είπαν».
Για πολλούς Ιρανούς, η Ισλαμική Δημοκρατία δεν θα πρέπει να θεωρήσει αυτή την εθνική αλληλεγγύη δεδομένη και να διπλασιάσει τις διχαστικές πολιτικές της, με όλα τα ζητήματα που έχουν εξοργίσει τους Ιρανούς όλα αυτά τα χρόνια να συνεχίζουν να φουντώνουν.
«Αυτό που έχει σώσει το Ιράν δεν είναι μια παραληρηματική ιδεολογία, αλλά η αρχαία ιστορία του και η εμπειρία της επιβίωσης από τις εισβολές του Αλεξάνδρου, των Μογγόλων και των Αράβων», δήλωσε ο Φαγιάζ Ζαχέντ, ένας μεταρρυθμιστής πολιτικός αναλυτής.
«Ίσως μόνο οι καθηγητές ιστορίας στη χώρα θα μπορούσαν να το προβλέψουν αυτό. Για άλλη μια φορά, συνειδητοποιήσαμε ότι αν πρόκειται ποτέ να υπάρξει κάποια αλλαγή, αυτή μπορεί να προέλθει μόνο από το εσωτερικό της χώρας».
