Η Ευρώπη έχει στραμμένο το βλέμμα της στην Ουκρανία, αλλά κινδυνεύει να αγνοήσει έναν άλλο, εξίσου σοβαρό κίνδυνο: τη Λιβύη.
Αυτό είναι το μήνυμα που επιχειρούν να στείλουν Ιταλία και Ελλάδα προς τους εταίρους τους στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ – αλλά μέχρι στιγμής βρίσκουν ελάχιστη ανταπόκριση, σύμφωνα με ανάλυση του Politico.
Οι μεταναστευτικές ροές από τη Λιβύη αυξάνονται εκ νέου, την ώρα που η Ρώμη ανησυχεί όλο και περισσότερο για τη διευρυνόμενη ρωσική επιρροή στην αφρικανική χώρα, παρέχοντας όπλα αλλά και με την πιθανότητα δημιουργίας ρωσικής ναυτικής βάσης στο λιμάνι της Τόμπρουκ, στα ανατολικά.
Η Αθήνα έχει αποστείλει δύο πολεμικά πλοία για περιπολίες στα ανοιχτά της Λιβύης, τόσο λόγω της έξαρσης των μεταναστευτικών ροών όσο και λόγω των ανησυχιών της για τις ενέργειες της Τουρκίας, η οποία συνεργάζεται με τη λιβυκή κυβέρνηση για τον καθορισμό θαλάσσιων ζωνών ερευνών υδρογονανθράκων. Οι περιοχές αυτές περιλαμβάνουν θαλάσσια ύδατα νότια της Κρήτης, τα οποία η Ελλάδα θεωρεί ότι παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο της θάλασσας.
Ο Ιταλός ΥΠΕΞ Αντόνιο Ταγιάνι έχει χαρακτηρίσει τη Λιβύη «επείγουσα κατάσταση που η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσει συλλογικά».
Ωστόσο, η πρόσφατη ευρωπαϊκή διπλωματική προσπάθεια εξελίχθηκε σε… φιάσκο.
Ο Ευρωπαίος Επίτροπος Μετανάστευσης Μάγκνους Μπρούνερ, συνοδευόμενος από υπουργούς της Ιταλίας, της Ελλάδας και της Μάλτας, κηρύχθηκε ανεπιθύμητος (persona non grata) στη Βεγγάζη, περιοχή που ελέγχει ο στρατάρχης Χαλίφα Χάφταρ. Το κλιμάκιο διατάχθηκε να αποχωρήσει, κατηγορούμενο για αδιευκρίνιστες «παραβιάσεις».
«Ο ρόλος της Ρωσίας στη Λιβύη διευρύνεται διαρκώς, με τη χώρα να λειτουργεί ως κεντρικός κόμβος της στρατηγικής της Μόσχας στην Αφρική», προειδοποίησε Ευρωπαίος διπλωμάτης που παρακολουθεί στενά την υπόθεση.
Ο ίδιος πρόσθεσε ότι ένα δίκτυο λαθρεμπορίας στη Λιβύη, με πολιτικές διασυνδέσεις, στηρίζει τις ρωσικές στρατηγικές επιδιώξεις, βοηθώντας τη Μόσχα να παρακάμπτει τις κυρώσεις και να εργαλειοποιεί τη μετανάστευση.
Ιταλία και Ελλάδα εκπέμπουν SOS – Η Ευρώπη αδρανεί
Τόσο η Ιταλία όσο και η Ελλάδα γνωρίζουν καλά ότι η επίλυση του προβλήματος της Λιβύης – μιας χώρας τρεις φορές μεγαλύτερης από την Ισπανία – δεν είναι εφικτή χωρίς τη στήριξη μεγάλων δυνάμεων, όπως οι ΗΠΑ και η Γαλλία.
Μέχρι στιγμής, όμως, η στήριξη είναι απογοητευτική.
Η ελληνική κυβέρνηση, συνεχίζει το Politico ανακοίνωσε νέα, αυστηρότερα μέτρα για το προσφυγικό, καθώς καλείται να διαχειριστεί τη ραγδαία αύξηση των αφίξεων από τη Λιβύη, ειδικά στην Κρήτη, εν μέσω τουριστικής σεζόν.
«Μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης απαιτεί και μέτρα έκτακτης ανάγκης», τόνισε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ανακοινώνοντας ότι η Ελλάδα προχωρά σε τρίμηνη αναστολή της εξέτασης αιτήσεων ασύλου για όσους φτάνουν δια θαλάσσης από τη Βόρεια Αφρική.
Περίπου 9.000 μετανάστες έχουν φτάσει στην Κρήτη από τη Λιβύη από την αρχή του έτους – σχεδόν διπλάσιοι από το σύνολο του 2024. Τον Ιούνιο, η Ελλάδα ανέπτυξε δύο πολεμικά πλοία για να αναχαιτίσει το ρεύμα, αν και υψηλόβαθμα στελέχη αμφισβήτησαν την αποτελεσματικότητα του μέτρου, προειδοποιώντας ότι μπορεί να ωθήσει μετανάστες να ρίχνονται στη θάλασσα για να διασωθούν.
Τα σκληρότερα μέτρα στο μεταναστευτικό προκαλούν ανησυχία και στην Ιταλία, όπου φοβούνται ότι οι ροές θα μετατοπιστούν προς τα ιταλικά ύδατα.
Παράλληλα, το ποσοστό παράτυπων διελεύσεων στην κεντρική Μεσόγειο αυξήθηκε κατά 7% το πρώτο εξάμηνο του 2025 – σχεδόν εξ ολοκλήρου λόγω Λιβύης – την ώρα που οι άλλες μεταναστευτικές διαδρομές σημειώνουν πτώση 20%.
Η Ρωσία πλησιάζει – Και δεν είναι μόνη της
Κατά τη διάρκεια πρόσφατης στρατιωτικής παρέλασης στη Βεγγάζη, παρουσιάστηκαν ρωσικά όπλα – ενδεικτικό της αυξανόμενης συνεργασίας της Μόσχας με τον Χάφταρ.
Η Ρωσία, που έχασε τη βάση της στη Συρία (Ταρτούς) μετά την πτώση του Άσαντ, αναζητά πλέον στρατηγικό έρεισμα στη Μεσόγειο. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του ιταλικού πρακτορείου Agenzia Nova, η Μόσχα επιθυμεί να εγκαταστήσει πυραυλικά συστήματα στη στρατιωτική βάση της Σεμπχά, στη νότια Λιβύη, με κατεύθυνση προς την Ευρώπη.
Αναλυτές θεωρούν υπερβολικό το σενάριο ρωσικών πυραύλων στραμμένων προς την Ευρώπη, ωστόσο επισημαίνουν ότι οι υπάρχουσες βάσεις που χρησιμοποιεί η Ρωσία για τις επιχειρήσεις της στην Αφρική – κυρίως μέσω της Αφρικανικής Λεγεώνας (Africa Corps), που ελέγχεται από το ρωσικό υπ. Άμυνας – μπορούν θεωρητικά να έχουν εμβέλεια προς την Ευρώπη.
Παράλληλα, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι φοβούνται ότι η Ρωσία ενδέχεται να χρησιμοποιήσει το μεταναστευτικό από τη Λιβύη ως «υβριδικό όπλο», όπως έκανε στα ανατολικά σύνορα της ΕΕ, στέλνοντας πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή μέσω Λευκορωσίας στην Πολωνία.
Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι ιδανικά ούτε για τη Ρωσία. Ένας διπλωμάτης ανέφερε ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει περιορίσει τα οικονομικά του Africa Corps, προκαλώντας εντάσεις με τις λιβυκές πολιτοφυλακές και τον Χάφταρ.
«Δεν βλέπω τους Ρώσους να παίρνουν τον έλεγχο του κυκλώματος διακίνησης μεταναστών», σημείωσε ο Καρίμ Μεζράν, αναλυτής του Atlantic Council. «Τους βλέπω όμως να λένε: “Είμαι το νέο αφεντικό εδώ, και θα κάνετε ό,τι σας λέω”.»
Η Ιταλία και η Ελλάδα προσπαθούν απεγνωσμένα να πείσουν τους συμμάχους τους να εμπλακούν σοβαρά – χωρίς αποτέλεσμα. Στις 4 Ιουνίου, η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι συζήτησε το ζήτημα με τον Εμανουέλ Μακρόν στη Ρώμη.
«Η Λιβύη είναι ζήτημα καίριας σημασίας για Ιταλία και Γαλλία», δήλωσε Ιταλός αξιωματούχος με γνώση των συνομιλιών, επισημαίνοντας τις κοινές ανησυχίες για την ασφάλεια και τη ρωσική παρουσία. Ωστόσο, παραδέχτηκε ότι υπάρχουν «διαφορές» στις πολιτικές προσεγγίσεις των δύο χωρών.
Η Λιβύη εμφανίζεται πλέον όλο και πιο συχνά στις διπλωματικές ατζέντες, όμως στην πράξη ελάχιστα γίνονται. Η Γαλλία, επιπλέον, αποφεύγει να αναδείξει το θέμα της ρωσικής διείσδυσης, καθώς αυτό υπενθυμίζει τις δικές της αποτυχίες στην Αφρική – ιδιαίτερα στο Μάλι και στον Νίγηρα, απ’ όπου έχει αποσυρθεί σταδιακά, αφήνοντας χώρο στη Ρωσία.
Από την άλλη, οι ΗΠΑ δείχνουν όλο και πιο στραμμένες προς τον Ειρηνικό, γεγονός που καθιστά απίθανη μια αποφασιστική εμπλοκή τους στη Λιβύη.
Χαρακτηριστικά, η πιο πρόσφατη διακήρυξη του ΝΑΤΟ, που υπεγράφη στις 25 Ιουνίου στη Χάγη, δεν περιλαμβάνει ούτε λέξη για την Αφρική.
«Κανείς δεν ήθελε διχαστικά ζητήματα στην ατζέντα. Το ΝΑΤΟ πλέον λειτουργεί με ελάχιστο περιεχόμενο», σχολίασε ο Αλεσάντρο Μαρόνε, επικεφαλής του προγράμματος Άμυνας και Ασφάλειας στο Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων της Ρώμης.
