Η επίσκεψη Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο και η εντυπωσιακή παρουσία Ευρωπαίων ηγετών έστειλαν ένα μήνυμα ενότητας και προόδου στο ζήτημα της Ουκρανίας. Ο Ντόναλντ Τραμπ, για πρώτη φορά, εμφανίστηκε πρόθυμος να ηγηθεί μιας διπλωματικής πρωτοβουλίας για τον τερματισμό του πολέμου.
Ωστόσο, παρά τις συμβολικές κινήσεις και τις δηλώσεις καλών προθέσεων, δεν υπήρξε ουσιαστική πρόοδος. Η απουσία σαφούς σχεδίου, οι αντιφατικές δεσμεύσεις και η στάση της Ρωσίας αφήνουν τη συμφωνία στον αέρα και την Ουκρανία αντιμέτωπη με δύσκολα διλήμματα.
Όπως σημειώνει το CNN σε ανάλυσή του, ήταν η καλύτερη μέρα που είχε η Ουκρανία εδώ και πολύ καιρό. Ωστόσο, είναι ακόμα δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς θα τελειώσει σύντομα ο πόλεμος.
Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι επισκέφθηκε το Λευκό Οίκο τη Δευτέρα και, σε αντίθεση με την προηγούμενη φορά, δεν υπήρξε καμία ένταση στο Οβάλ Γραφείο.
Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, έδωσε μια γεύση του πώς θα μπορούσε να προσεγγίσει την προεδρική μεγαλοσύνη σώζοντας την Ουκρανία, διασφαλίζοντας την Ευρώπη και αξιώνοντας πραγματικά το Νόμπελ Ειρήνης.
Η φαλάγγα Ευρωπαίων ηγετών που ήρθαν να υποστηρίξουν τον Ζελένσκι ήταν εντυπωσιακή και ασυνήθιστα ενωμένη, παρά τις μεγάλες ιδεολογικές τους διαφορές. Έκαναν δηλώσεις μπροστά στις κάμερες, προσπαθώντας να δώσουν στον Τραμπ πολιτικά και συναισθηματικά επιχειρήματα για να σταθεί στο πλευρό της Ουκρανίας.
Μια ιστορική μέρα που θύμιζε τις μεγάλες πολιτικές διεργασίες που έληξαν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και έχτισαν τον σύγχρονο κόσμο. Έτσι πρέπει να λειτουργεί η Δύση, με έναν Αμερικανό πρόεδρο να ηγείται ισχυρών Ευρωπαίων που μοιράζονται κοινούς στόχους.
Αλλά είναι πολύ καλό για να διαρκέσει;
Είναι ένα μέτρο της ρήξης στην διατλαντική συμμαχία και του εύθραυστου χαρακτήρα του Τραμπ το γεγονός ότι η αποφυγή καταστροφών θεωρείται σοβαρή πρόοδος, ειδικά μετά τις παραχωρήσεις του προέδρου προς τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν στην υποκριτική σύνοδο κορυφής τους στην Αλάσκα την περασμένη εβδομάδα.
Όλοι οι συμμετέχοντες στις αξιοσημείωτες συναντήσεις στο Λευκό Οίκο, συμπεριλαμβανομένου και του Τραμπ, έκαναν επιδεικτικά τα πάντα για να τονίσουν τις δυνατότητες και να αποφύγουν συγκεκριμένες συζητήσεις για θέματα που θα μπορούσαν να καταστρέψουν την ημέρα.
Το βράδυ, ο Τραμπ δημοσίευσε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ένα μήνυμα σχετικά με μια πιθανή τριμερή σύνοδο κορυφής που θα διοργανώσει σύντομα, στην οποία θα συμμετάσχουν επίσης ο Ζελένσκι και ο Πούτιν και η οποία θα μπορούσε να προηγηθεί μιας κατ’ ιδίαν συνάντησης μεταξύ των ηγετών της Ρωσίας και της Ουκρανίας. Ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς δήλωσε ότι μια τέτοια συνάντηση θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί εντός δύο εβδομάδων, υποδηλώνοντας την επιτάχυνση του διπλωματικού «momentum».
Ο Φινλανδός πρόεδρος Αλεξάντερ Στουμπ είπε στον Τραμπ ότι «τις τελευταίες δύο εβδομάδες, πιθανώς έχουμε σημειώσει μεγαλύτερη πρόοδο στον τερματισμό αυτού του πολέμου από ό,τι τα τελευταία τρεισήμισι χρόνια». Για μια φορά, δεν ήταν ένας ξένος ηγέτης που επιδιδόταν σε αυτοταπείνωση για να κερδίσει την εύνοια ενός Αμερικανού προέδρου που λαχταρά την κολακεία.
Ήταν η αλήθεια.
Από εδώ και πέρα θα γίνει πιο δύσκολο
Οι συναντήσεις της Δευτέρας ήταν το πιο πειστικό σημάδι μέχρι στιγμής ότι ο πρόεδρος εννοεί πραγματικά όταν λέει ότι θέλει να σταματήσει η σφαγή στην Ουκρανία. Ίσως αξίζει περισσότερη αναγνώριση από ό,τι έχει λάβει μέχρι τώρα για την ενέργεια και την αφοσίωσή του.
Ωστόσο, η ημέρα αυτή έθεσε επίσης στην επιφάνεια τα ζητήματα που θα γίνουν όλο και πιο εμφανή τις επόμενες εβδομάδες και που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την προσπάθεια του Τραμπ για ειρήνη και να διαλύσουν την ενότητα της Δύσης — με τρόπο που θα ευχαριστούσε τον Πούτιν.
Υπήρξαν πολλές ευχάριστες συζητήσεις σχετικά με την ανάγκη να δοθούν εγγυήσεις ασφάλειας στην Ουκρανία μετά από οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία. Ο Τραμπ έδειξε ακόμη ότι θα στείλει υποστήριξη από τον αμερικανικό στρατό. Ωστόσο, κανείς δεν έχει εξηγήσει ακόμη πώς θα λειτουργήσει αυτό και, το πιο σημαντικό, τι θα δεχόταν η Ρωσία ως μέρος μιας συμφωνίας.
Η πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, υπέβαλε μια πρόταση για μια σειρά εγγυήσεων από τις δυτικές χώρες, με πρότυπο την αμοιβαία δέσμευση άμυνας του άρθρου 5 του ΝΑΤΟ. Αυτό θα ήταν εκτός των επίσημων δομών της συμμαχίας, αλλά θα μπορούσε να λειτουργήσει με τον ίδιο τρόπο.
Ωστόσο, παρά τη διαβεβαίωση του Τραμπ μετά την Αλάσκα ότι ο Πούτιν είναι ανοιχτός σε εγγυήσεις ασφάλειας για την Ουκρανία, αυτό είναι πολύ απίθανο. Ο Ρώσος ηγέτης πολεμά για να συντρίψει τις φιλοδοξίες της γειτονικής χώρας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Γιατί να δεχτεί μια συμφωνία που θα προσφέρει στην Ουκρανία ένα ψευδο-καθεστώς συμμαχίας;
Και πόσο ισχυρές θα ήταν τελικά αυτές οι εγγυήσεις; Θα πολεμούσαν πραγματικά οι ευρωπαϊκές χώρες που θα έστελναν στρατεύματα στην Ουκρανία ως «δύναμη ασφαλείας» εναντίον της Ρωσίας, για να σώσουν την Ουκρανία από μια νέα ρωσική εισβολή; Ο υπονοούμενος λόγος του τρέχοντος πολέμου είναι η ανησυχία τόσο της κυβέρνησης Μπάιντεν όσο και της κυβέρνησης Τραμπ ότι ενδέχεται να εμπλακούν σε πόλεμο με τη Ρωσία, η οποία διαθέτει πυρηνικά όπλα.
Και πώς θα αντιδρούσε η βάση του Τραμπ στο MAGA σε μια τέτοια νέα εξωτερική δέσμευση;
Η σκληρή πλάνη των «ανταλλαγών εδαφών»
Στη συνέχεια, υπάρχει το ζήτημα του εδάφους.
Η λέξη-κλειδί στην αναδυόμενη ειρηνευτική διαδικασία του προέδρου είναι «ανταλλαγές εδαφών» — για να δημιουργηθεί μια νέα οριοθέτηση μεταξύ μιας διευρυμένης Ρωσίας και μιας πρόσφατα μειωμένης Ουκρανίας. Ο Τραμπ έδωσε ακόμη και στον Ζελένσκι έναν χάρτη, για τον οποίο εκείνος ήταν ευγνώμων, σαν να μην έχει ήδη συνειδητοποιήσει τις δύσκολες επιλογές που τον περιμένουν σε σχέση με τα εδάφη που έχουν ποτιστεί με ουκρανικό αίμα.
Σύμφωνα με αξιωματούχους που ενημερώθηκαν για τη συνάντηση του Τραμπ με τον Πούτιν, ο Ρώσος ηγέτης επιδιώκει να καταλάβει εδάφη μέσω διαπραγματεύσεων που οι στρατιές του δεν κατάφεραν να καταλάβουν, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής και βιομηχανικής δύναμης της περιοχής του Ντονμπάς στην ανατολική Ουκρανία. Αυτή η περιοχή είναι επίσης η γραμμή του χάλυβα, του σκυροδέματος και των βαριά οχυρωμένων πόλεων που έχει χτίσει η Ουκρανία για να κρατήσει τη Ρωσία σε απόσταση και που θα χρειαστεί για να αποτρέψει μελλοντικές επιθέσεις.
Ο όρος «ανταλλαγή εδαφών» είναι το είδος της φράσης που κρύβει την πραγματική της σημασία. Σύμφωνα με το ρωσικό σχέδιο, η Ουκρανία θα συμμετείχε ουσιαστικά σε διαπραγματεύσεις για διάφορα τμήματα του εδάφους της. Ο Πούτιν θα αποκτούσε πολύτιμες στρατηγικές περιοχές και θα πρόσφερε άλλες, λιγότερο κρίσιμες περιοχές που έχει ήδη καταλάβει αλλού στην Ουκρανία. Δεν φαίνεται να είναι και πολύ καλή συμφωνία.
Οι ανταλλαγές εδαφών δημιουργούν εποχιακές αναταραχές και σπέρνουν μελλοντικές διαμάχες — όπως δείχνει η Μέση Ανατολή. Σε αυτή την περίπτωση, θα σήμαινε να πούμε σε χιλιάδες Ουκρανούς ότι πρέπει να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους ή να γίνουν Ρώσοι. Και ο Ζελένσκι θα έπρεπε να εξηγήσει στους γονείς των πεσόντων νεαρών Ουκρανών γιατί πέθαναν για ένα έδαφος που θα δοθεί στον Πούτιν.
Υπάρχουν ορισμένες διατυπώσεις που θα μπορούσαν να αναστείλουν την επίσημη αναγνώριση των αμφισβητούμενων περιοχών, να αναβάλουν τις κρίσιμες αποφάσεις σχετικά με την κυριαρχία και να παγώσουν τον πόλεμο. Αυτό θα δημιουργούσε μια κατάσταση παρόμοια με εκείνη μεταξύ της Βόρειας και της Νότιας Κορέας ή της διαιρεμένης Γερμανίας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Ωστόσο, αυτές είναι επιλογές που ο Ζελένσκι ενδέχεται να μην μπορεί να πείσει τον λαό του να αποδεχτεί.
Αυτό εξηγεί γιατί οι συζητήσεις της Δευτέρας ήταν σουρεαλιστικές.
«Νομίζω ότι όλοι είναι σε καλή διάθεση, και νομίζω ότι αυτό είναι καλύτερο από το να μην είναι σε καλή διάθεση, υποθέτω», δήλωσε ο πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Τραμπ κατά την πρώτη θητεία του, Τζον Μπόλτον, στον Άντερσον Κούπερ του CNN. «Νομίζω ότι η έμφαση στις συναντήσεις υπογραμμίζει την έλλειψη ουσίας σε όλα αυτά».
Κάθε σημαντική ειρηνευτική προσπάθεια φαίνεται απελπιστική στην αρχή. Μερικές φορές, ο μόνος τρόπος για να ξεπεραστούν τα δυσεπίλυτα ζητήματα είναι να δημιουργηθεί μια εσωτερική ώθηση. Επομένως, η βιασύνη του Τραμπ να διοργανώσει συνόδους κορυφής μπορεί να έχει νόημα. Ίσως μπορεί να οδηγήσει γρήγορα όλους τόσο μακριά στον δρόμο προς την ειρήνη, που θα είναι αδύνατο να γυρίσουν πίσω.
Ωστόσο, σε κάποιο σημείο, τα αδύνατα χάσματα πρέπει να γεφυρωθούν.
«Δεν νομίζω ότι αυτό που βιώνουμε αυτή τη στιγμή, όπου όλοι φαίνεται να συμμετέχουν σε μια φανταστική διπλωματία, είναι βιώσιμο», δήλωσε ο Michael Kimmage του Wilson Center, συγγραφέας του βιβλίου «Collisions: The Origins of the War in Ukraine and the New Global Instability» (Συγκρούσεις: Οι ρίζες του πολέμου στην Ουκρανία και η νέα παγκόσμια αστάθεια), στον Richard Quest στο CNN International.
Ο Τραμπ άλλαξε στάση απέναντι στην Ουκρανία
Όταν ο Τραμπ επέστρεψε στην εξουσία, πολλοί υποστηρικτές της Ουκρανίας φοβήθηκαν ότι θα την άφηνε στην τύχη της. Ο πρόεδρος εξακολουθεί να αντιτίθεται στα τεράστια πακέτα στρατιωτικής βοήθειας των ΗΠΑ που έσωσαν τη χώρα μετά την άγρια εισβολή του Πούτιν το 2022.
Ωστόσο, ο Τραμπ έχει πλέον επενδύσει σημαντική προσωπική αξιοπιστία και πολιτικό κεφάλαιο στην προσπάθειά του να τερματίσει έναν πόλεμο που, όπως ο ίδιος παραδέχεται, είναι πολύ πιο περίπλοκος από ό,τι είχε καταλάβει όταν υποσχέθηκε να σιγάσει τα όπλα μέσα σε 24 ώρες. Υπογραμμίζοντας αυτό το σημείο, οι σειρήνες αεροπορικών επιδρομών ήχησαν πάνω από το Κίεβο, ενώ η διπλωματία βρισκόταν σε εξέλιξη στο Λευκό Οίκο.
Τη Δευτέρα, ο Τραμπ συγκράτησε σε μεγάλο βαθμό το θυμό του στη συνέντευξη Τύπου στο Οβάλ Γραφείο με τον Ζελένσκι, όταν δημοσιογράφοι από συντηρητικά δίκτυα φαινόταν να τον προτρέπουν να εκραγεί. Στη συνέχεια, έπαιξε τον παραδοσιακό ρόλο του προέδρου των ΗΠΑ που περιβάλλεται από διατλαντικούς συμμάχους. Συχνά αντιμετωπίζει τους φίλους του σαν εχθρούς, αλλά φαίνεται να έχει γνήσιο σεβασμό για τους ηγέτες των συμμάχων. Για μια φορά, ήταν απόλυτα σύμφωνος με την διεθνιστική παράδοση προέδρων όπως ο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, ο Ρόναλντ Ρήγκαν ή ο Τζορτζ Μπους ο πρεσβύτερος.
«Όλοι εργαζόμαστε για τον ίδιο στόχο, έναν πολύ απλό στόχο — θέλουμε να σταματήσουμε τις δολοφονίες, να διευθετήσουμε αυτό το ζήτημα», δήλωσε ο Τραμπ.
Εξακολουθεί να κατευνάζει τον Πούτιν
Ωστόσο, αρκετές ενοχλητικές στιγμές τροφοδότησαν ανησυχίες σχετικά με την πραγματική πίστη του Τραμπ στην ειρηνευτική διαδικασία. Πιάστηκε από ένα ανοιχτό μικρόφωνο να λέει στον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν ότι ο Πούτιν «θέλει να κάνει μια συμφωνία για μένα». Αυτό δείχνει μια επικίνδυνη αφέλεια σχετικά με έναν Ρώσο ηγέτη που ξεκίνησε έναν αιματηρό πόλεμο χωρίς πρόκληση και είναι αποφασισμένος να αναβιώσει τον μύθο της ρωσικής μεγαλοσύνης.
Στη συνέχεια, ο Τραμπ ανέστειλε τις συνομιλίες με τους Ευρωπαίους ηγέτες για να μιλήσει τηλεφωνικά με τον Πούτιν.
Αυτού του είδους η συμπεριφορά ήταν ακριβώς ο λόγος για τον οποίο οι Ευρωπαίοι ομόλογοί του Τραμπ έσπευσαν να διασχίσουν τον Ατλαντικό με προειδοποίηση ενός Σαββατοκύριακου. Εξακολουθούν να υπάρχουν υποψίες σχετικά με τις ικανότητές του και τη δέσμευσή του για την ασφάλεια της Δύσης.
Ωστόσο, κανείς άλλος δεν μπορεί να τοποθετηθεί μεταξύ του Ζελένσκι και των ηγετών της Ευρώπης και του Πούτιν. Αν ποτέ επιτευχθεί ειρηνευτική συμφωνία, αυτό πιθανότατα θα οφείλεται στο χάρισμα του Τραμπ και στη δύναμη της Αμερικής.
Είναι μια εξαιρετικά ανορθόδοξη προσέγγιση που μπορεί να μην λειτουργήσει.
Ο Κίματζ, για παράδειγμα, προειδοποίησε ότι η στρατηγική του Τραμπ θα μπορούσε να καταρρεύσει λόγω των εσωτερικών της αντιφάσεων. Ο Τραμπ «προσπαθεί να είναι τα πάντα για όλους, συναντά τον Πούτιν και τον υποδέχεται με ανοιχτές αγκάλες και φαίνεται να καταλήγει σε κάποια συμφωνία. Μιλάει για δεσμεύσεις ασφάλειας προς την Ουκρανία, επαινεί τους Ευρωπαίους ηγέτες για την υποστήριξή τους προς την Ουκρανία».
«Δεν υπάρχουν λεπτομέρειες για το τι συμβαίνει. Είναι όλα υποσχέσεις, και οι υποσχέσεις στην επιφάνεια αντιφάσκουν μεταξύ τους».
«Απλά αναρωτιέσαι πόσο καιρό μπορεί ο Πρόεδρος Τραμπ να κάνει ζογκλερικά με όλες αυτές τις μπάλες».
Χιλιάδες ζωές εξαρτώνται από την απάντηση.
