Στη σκιά των διεκδικήσεων του Ντόναλντ Τραμπ για τη Γροιλανδία, η πρωθυπουργός της Δανίας, Μέτε Φρεντέρικσεν, ζήτησε για πρώτη φορά συγγνώμη για το εγκληματικό πρόγραμμα της αναγκαστικής αντισύλληψης, το οποίο εφαρμόστηκε σε χιλιάδες κοπέλες και γυναίκες της Γροιλανδίας.
Χωρίς τη συγκατάθεσή τους, χωρίς καν να το γνωρίζουν, υποβλήθηκαν σε τοποθέτηση σπιράλ από τις αρχές της Δανίας, ώστε να μην διαιωνιστεί ο πληθυσμός των ιθαγενών της Γροιλανδίας.
Η Φρεντέρικσεν χαρακτήρισε την πρακτική αυτή ως «συστημική διάκριση» εις βάρος γυναικών και κοριτσιών από το δανέζικο σύστημα υγείας, τονίζοντας ότι, επειδή ήταν Γροιλανδές, υπέστησαν «τόσο σωματική όσο και ψυχολογική βλάβη».
Κάποιες από τις γυναίκες ήταν μόλις 12 ετών όταν, όπως καταγγέλλουν, Δανοί γιατροί τους τοποθέτησαν ενδομήτριο σπείραμα (IUD), στο πλαίσιο μιας πολιτικής μείωσης του πληθυσμού της Γροιλανδίας. Η Γροιλανδία, μέχρι το 1953, ήταν αποικία της Δανίας και απέκτησε τον έλεγχο του δικού της συστήματος υγείας μόλις το 1992.
Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον μεταξύ 1966 και 1970 περίπου 4.500 γυναίκες και κορίτσια υπέστησαν αυτήν την πρακτική. Ο πρώην πρωθυπουργός της Γροιλανδίας, Μούτε Μπ. Έγκετε, χαρακτήρισε το σκάνδαλο «γενοκτονία».
Η συγγνώμη της Δανίας – για περιπτώσεις έως και το 1992 – δόθηκε από κοινού με τον πρωθυπουργό της Γροιλανδίας, Γενς-Φρεντερίκ Νίλσεν, ο οποίος με τη σειρά του ζήτησε συγγνώμη για τις περιπτώσεις και μετά το 1992. Η κίνηση αυτή έγινε λίγο πριν τη δημοσίευση της πολυαναμενόμενης έρευνας για το σκάνδαλο, που αναμένεται τον Σεπτέμβριο.
Το πρόγραμμα ευγονικής στη Γροιλανδία
Υπενθυμίζεται πως 143 Γροιλανδές έχουν μηνύσει το δανέζικο κράτος διεκδικώντας αποζημίωση ύψους 43 εκατομμυρίων κορωνών, καταγγέλλοντας ότι τους τοποθετήθηκε σπιράλ χωρίς καμία συναίνεση σε μια κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους.
«Αν και δεν έχουμε ακόμη την πλήρη εικόνα, προκαλεί μεγάλη εντύπωση στην κυβέρνηση το γεγονός ότι τόσες πολλές Γροιλανδές γυναίκες αναφέρουν ομόφωνα πως υπέστησαν κακοποίηση από το δανέζικο σύστημα υγείας. Δεν μπορούμε να αλλάξουμε ό,τι συνέβη, αλλά μπορούμε να αναλάβουμε την ευθύνη. Επομένως, εκ μέρους της Δανίας, θέλω να πω: Συγγνώμη», δήλωσε η Φρεντέρικσεν.
Ο Νίλσεν από την πλευρά του τόνισε ότι η κυβέρνησή του εργάζεται από τον Ιανουάριο πάνω σε σχέδιο αποζημίωσης των θυμάτων και σύντομα θα ανακοινωθεί πώς θα μπορούν να υποβάλουν αίτηση.
Η υπουργός Δικαιοσύνης και Ισότητας της Γροιλανδίας, Ναάγια Χ. Ναθανίλσεν, δήλωσε ότι η συγγνώμη ήταν «απαραίτητη για να ανοίξει ο δρόμος της ίασης και της δικαίωσης». Υπογράμμισε επίσης πως η πρακτική αυτή είχε «ξεκάθαρο αποικιοκρατικό χαρακτήρα» και ότι το δανέζικο κράτος οφείλει αποζημίωση.
Η Μπούλα Λάρσεν, μία από τις γυναίκες που έχουν κινηθεί νομικά, δήλωσε «πολύ ικανοποιημένη» με τη συγγνώμη. «Μου δίνει ηρεμία να κλείσω αυτό το σκοτεινό κεφάλαιο στη ζωή μου», είπε. Η Λάρσεν, σήμερα 66 ετών, θυμάται πως στα 14 της την έστειλε στο νοσοκομείο η υπεύθυνη του οικοτροφείου της χωρίς καμία εξήγηση, όπου και υπέστη βίαιη τοποθέτηση σπιράλ. Η εμπειρία, όπως έχει δηλώσει, έμοιαζε με επίθεση και την άφησε στείρα.
Συγγνώμη υπό τον φόβο του Τραμπ
Ωστόσο, δεν είναι λίγοι και αυτοί που σχολίασαν τον χρόνο της συγγνώμης. Η ανακοίνωση έγινε λίγες ώρες αφότου η Δανία κάλεσε εσπευσμένα τον επιτετραμμένο των ΗΠΑ για καταγγελίες περί εκστρατείας επιρροής στην Γροιλανδία, με στόχο τη διαμόρφωση κοινής γνώμης και τον έλεγχο του μέλλοντος της αρκτικής περιοχής.
Η κυβέρνηση είχε διαβεβαιώσει στο παρελθόν ότι θα περίμενε τα αποτελέσματα της έρευνας πριν προχωρήσει σε συγγνώμη. Ωστόσο η «συγγνώμη» ήρθε νωρίτερα, ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ έχει δηλώσει πως επιθυμεί την προσάρτηση της Γροιλανδίας και η Ουάσινγκτον φέρεται να πραγματοποιεί μυστικές επιχειρήσεις για την ενίσχυση των υποστηρικτών της ανεξαρτησίας από τη Δανία.
Η Φρεντέρικσεν παραδέχθηκε ότι το ζήτημα αποτελεί «πηγή οργής και θλίψης για πολλούς Γροιλανδούς και πολλές οικογένειες» και πως επηρεάζει άμεσα την εικόνα της Δανίας. Σύντομα θα παρουσιαστούν τα πορίσματα της έρευνας, ενώ εξετάζεται και η χορήγηση οικονομικής αποζημίωσης.
Τόνισε επίσης πως η συγγνώμη αφορά όχι μόνο το σκάνδαλο με τα σπιράλ αλλά και «άλλα σκοτεινά κεφάλαια» της αποικιοκρατικής πολιτικής της Δανίας, όπου οι Γροιλανδοί αντιμετωπίστηκαν «συστηματικά ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας». Παράλληλα, ειδική επιτροπή στη Γροιλανδία ερευνά πιθανές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που σχετίζονται με την υπόθεση· το έργο της αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Ιανουάριο.
