Γαλλία και Βρετανία ηγούνται του «Συνασπισμού των Προθύμων» για την υποστήριξη της Ουκρανίας, σχεδιάζοντας τεράστιες αυξήσεις στις αμυντικές δαπάνες, ακόμη και ανάληψη του βάρους – με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε οικονομικό επίπεδο – των εγγυήσεων ασφαλείας για το Κίεβο. Είναι εξάλλου οι δύο χώρες που έχουν ταχθεί αναφανδόν υπέρ της αποστολής στρατού.
Όμως και οι δύο βρίσκονται σε εξαιρετικά δύσκολη θέση όσον αφορά στα δημοσιονομικά τους με υψηλό χρέος και ελλείμματα, που η πολιτική ηγεσία αδυνατεί να τα καλύψει. Τα σενάρια για προσφυγή στο ΔΝΤ κρίνονται σε αυτή τη φάση «υπέρμετρες ανησυχίες», όμως τα προβλήματα είναι υπαρκτά και μεγάλα.
Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά ο Wolfgang Münchau, επικεφαλής του Eurointelligence σε άρθρο στο Unherd, το ΔΝΤ «δεν πρόκειται να εμφανιστεί στην Ντάουνινγκ Στριτ σύντομα». «Η κατάσταση του Ηνωμένου Βασιλείου το 1976 δεν είναι συγκρίσιμη με τη σημερινή — δυστυχώς, σήμερα είναι ασύγκριτα χειρότερη».
Το πρόβλημα της Βρετανίας
Εξηγώντας σημειώνει πως στην οικονομική κρίση του 1976, η τότε κυβέρνηση των Εργατικών και ο υπουργός Οικονομικών, Ντένις Χίλι, μπορούσε να κάνει αυτό που έπρεπε και επέβαλε λιτότητα. Μπορεί ταπεινωμένος να κατέφυγε στο ΔΝΤ για να λάβει ένα δάνειο έκτακτης ανάγκης ύψους 3,9 δισ. δολαρίων, όμως το δύσκολο έργο, όπως τις αυξήσεις φόρων και τις περικοπές δαπανών – τις έκανε ο ίδιος.
«Τότε, το πρόβλημα ήταν η κρίση στο ισοζύγιο πληρωμών: η χώρα ξέμενε από ξένο συνάλλαγμα για να πληρώσει τις εισαγωγές της. Σήμερα αυτό δεν ισχύει. Το πρόβλημα είναι άλλο: μια διαρθρωτικά αδύναμη οικονομία με χαμηλή ανάπτυξη παραγωγικότητας. Το οικονομικό μοντέλο του Ηνωμένου Βασιλείου δεν λειτουργεί πλέον. Και, σε αντίθεση με τη δεκαετία του ’70, η κυβέρνηση δεν διαθέτει την ισχυρή πλειοψηφία που απαιτείται για να σταματήσει τη θανατηφόρα δυναμική ανάμεσα στο αυξανόμενο χρέος και τη χαμηλή ανάπτυξη».
Ο Κιρ Στάρμερ έχει μεν πλειοψηφία, αλλά όχι αρκετή για τις βαθιές μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται. Μπορεί να αυξήσει τους φόρους αλλά αυτό θα ενισχύσει τον φαύλο κύκλο. Όσο αυξάνονται οι φόροι, τόσο λιγότερες επιχειρήσεις επενδύουν και τόσο μειώνεται η κατανάλωση.
Η Γαλλία σε πολύ χειρότερη κατάσταση
Αν όμως η κατάσταση στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι κακή, στη Γαλλία τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα. «Το 1982, όταν η Γαλλία βρέθηκε σε κρίση, στο χείλος της χρεοκοπίας, ένα χρόνο μετά την εκλογή του, ο Φρανσουά Μιτεράν πραγματοποίησε μια κρίσιμη πολιτική στροφή: Διόρισε υπουργό Οικονομικών τον Ζακ Ντελόρ, ο οποίος επέβαλε σκληρή λιτότητα — “μια εγχείρηση χωρίς αναισθητικό”, όπως την περιέγραψε».
Σήμερα όμως ο Εμανουέλ Μακρόν, περισσότερο από τον Κιρ Στάρμερ, δεν διαθέτει την απαιτούμενη πολιτική ισχύ για να επιβάλλει πολιτικές που θα μπορούσαν να λύσουν το πρόβλημα. Για την ακρίβεια, ο Γάλλος Πρόεδρος αναγνωρίζεται πλέον περισσότερο ως μέρος του προβλήματος, παρά ως μέρος της λύσης.
Στις 8 Σεπτεμβρίου ο «εκλεκτός» του Φρανσουά Μπαϊρού θα βρεθεί αντιμέτωπος με την ψήφο εμπιστοσύνης που ο ίδιος ζήτησε και εκτός συγκλονιστικού απροόπτου θα ανατραπεί, ως ένας ακόμη «αναλώσιμος» πρωθυπουργός του Μακρόν, μετά τον Μισέλ Μπαρνιέ, ο οποίος ανατράπηκε με τον ίδιο τρόπο, τον περασμένο Δεκέμβριο, αδυνατώντας να εφαρμόσει το πρόγραμμα λιτότητας, με περικοπές και φόρους άνω των 44 δισεκατομμυρίων ευρώ, για τη μείωση του μεγάλου ελλείματος και του υψηλού χρέους.
Δεν είναι μόνο η Βρετανία και η Γαλλία
Όπως τονίζει ο Wolfgang Münchau, οι ομοιότητες Βρετανίας και Γαλλίας δεν είναι τυχαίες. «Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει σε όλη την Ευρώπη. Το βασικό πρόβλημα είναι η χαμηλή ανάπτυξη παραγωγικότητας. Το ΑΕΠ είναι παραπλανητικό, γιατί συνδυάζει παραγωγικότητα με απασχόληση».
«Παράδειγμα η Ισπανία, όπου η ισχυρή αύξηση του ΑΕΠ οφείλεται αποκλειστικά στη μαζική μετανάστευση. Ισπανία, Ιταλία, Γαλλία, Βρετανία, ακόμη και Γερμανία, υποφέρουν από χαμηλή παραγωγικότητα. Γι’ αυτό οι πολίτες αισθάνονται απαισιόδοξοι. Οι χώρες μπορεί να πλουτίζουν “στα χαρτιά”, αλλά οι ίδιοι όχι».
«Η παγίδα του χρέους μοιάζει με αργό θανατηφόρο νόσημα»
«Το μεγάλο πρόβλημα για τις ευρωπαϊκές χώρες είναι η αλληλεπίδραση χρέους και παραγωγικότητας. Πρέπει να εξετάζεις και τα δύο μεγέθη μαζί, συν το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους, που εξαρτάται από επιτόκια και χρονοδιάγραμμα αποπληρωμής. Το χρέος του Ηνωμένου Βασιλείου είναι στο 95,6% του ΑΕΠ. Της Γαλλίας στο 113%. Των ΗΠΑ ακόμη ψηλότερα, στο 124%», τονίζει ο Wolfgang Münchau και προσθέτει:
«Όμως η χαμηλή παραγωγικότητα κάνει τα πράγματα ακόμη χειρότερα σε Βρετανία και Γαλλία. Η Γερμανία έχει χαμηλότερο χρέος, αλλά κι εκεί το βάρος αυξάνεται. Το κοινωνικό κράτος έχει ξεφύγει και συσσωρεύει τεράστιες μελλοντικές υποχρεώσεις. Όλες οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν διαφορετικές εκδοχές του ίδιου προβλήματος. Η κοινή ρίζα είναι η μακροχρόνια στασιμότητα της παραγωγικότητας»
Και καταλήγει: «Υπάρχουν μόνο τρεις δρόμοι διαφυγής από το χρέος: λιτότητα, ανάπτυξη και χρεοκοπία. Κάποιοι προσθέτουν τον πληθωρισμό, αλλά αυτό οδηγεί σε υψηλότερα επιτόκια και πάλι στην ίδια παγίδα. Να θυμάστε: η παγίδα του χρέους μοιάζει με αργό, θανατηφόρο νόσημα. Είναι δύσκολο να προβλέψεις την εξέλιξή του. Ένα μόνο είναι βέβαιο: δεν θα ξυπνήσουμε μια μέρα και θα ανακαλύψουμε ότι θεραπευτήκαμε ως εκ θαύματος».
