Ορισμένοι άνθρωποι στη Γαλλία ενοχλήθηκαν αυτήν την εβδομάδα όταν έμαθαν ότι το πολιτικό τους χάος γινόταν αντικείμενο χλευασμού… από τους Ιταλούς.
Μέσα σε λιγότερο από δύο χρόνια η Γαλλία έχει περάσει από πέντε πρωθυπουργούς, ένα πολιτικό κατόρθωμα ασυναγώνιστο ακόμη και για την εποχή της μεταπολεμικής πολιτικής αναταραχής στη Ρώμη.
Και τώρα, το γαλλικό κοινοβούλιο – αναδιαμορφωμένο μετά την απόφαση του προέδρου να προκηρύξει πρόωρες εκλογές τον Ιούλιο του 2024 – πασχίζει να σχηματίσει μια πλειοψηφία ικανή να εγκρίνει προϋπολογισμό.
Σε αυτά προστίθεται και η γενική απεργία της Πέμπτης που κήρυξαν τα συνδικάτα τα οποία αντιτίθενται στις προηγούμενες προτάσεις για τον προϋπολογισμό.
Οι εφημερίδες της Ρώμης και του Τορίνο έδειξαν μια χαρακτηριστική gioia maligna (χαιρεκακία) καθώς περιέγραφαν τα πρόσφατα γεγονότα.
Υπήρξε ο εξευτελισμός του απερχόμενου πρωθυπουργού Φρανσουά Μπαϊρού, οι προειδοποιήσεις για εκτροχιασμό του χρέους και η προοπτική η γαλλική οικονομία να χρειαστεί διάσωση από το ΔΝΤ.
Αλλά πάνω απ’ όλα, υπήρχε η φθίνουσα αίγλη του προέδρου, Εμανουέλ Μακρόν.
«Και πού είναι τώρα η μεγαλοπρέπεια;» αναρωτήθηκε η Il Messaggero.
Μισό ελληνικό ΑΕΠ μπορεί να κοστίσει στη Γαλλία κάθε χρόνο η αποπληρωμή του χρέους
Το κόστος εξυπηρέτησης του εθνικού χρέους για φέτος εκτιμάται στα 67 δισεκατομμύρια ευρώ – πλέον απορροφά περισσότερα χρήματα από όλα τα υπουργεία, με εξαίρεση την Παιδεία και την Άμυνα.
Οι προβλέψεις δείχνουν ότι μέχρι το τέλος της δεκαετίας θα ξεπεράσει ακόμη και αυτά, φτάνοντας τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο, δηλαδή περίπου όσο το μισό ΑΕΠ της Ελλάδας.
Την περασμένη Παρασκευή, ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε τη Γαλλία, κάτι που ενδεχομένως θα καταστήσει ακριβότερο τον δανεισμό της γαλλικής κυβέρνησης, αντανακλώντας την αυξανόμενη αμφιβολία για τη σταθερότητα της χώρας και την ικανότητά της να εξυπηρετήσει αυτό το χρέος.
Η πιθανότητα να χρειαστεί να στραφεί, στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για δάνειο ή να απαιτηθεί παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δεν θεωρείται πια φανταστική.
Και όλα αυτά σε ένα φόντο διεθνούς αναταραχής: πόλεμος στην Ευρώπη, αποστασιοποίηση των Αμερικανών, η ακατάσχετη άνοδος του λαϊκισμού.
Νέος «ασθενής της Ευρώπης»
Την περασμένη Τετάρτη πραγματοποιήθηκε εθνική ημέρα διαμαρτυρίας, που οργανώθηκε από μια ομάδα με το όνομα Bloquons Tout («Ας τα μπλοκάρουμε όλα»). Η κινητοποίηση καπελώθηκε από την άκρα αριστερά, αλλά είχε μικρή απήχηση, πέρα από μερικές θεαματικές συγκρούσεις στους δρόμους.
Ωστόσο, μια πολύ μεγαλύτερη δοκιμασία ήρθε χθες, με τα συνδικάτα και τα αριστερά κόμματα να οργανώνουν μαζικές διαδηλώσεις ενάντια στα σχέδια της κυβέρνησης.
Όπως είπε ο βετεράνος πολιτικός σχολιαστής Νικολά Μπαβρέζ: «Σε αυτή την κρίσιμη στιγμή, όταν διακυβεύονται η ίδια η κυριαρχία και η ελευθερία της Γαλλίας και της Ευρώπης, η Γαλλία βρίσκεται παραλυμένη από το χάος, την αδυναμία και το χρέος».
Ο πρόεδρος Μακρόν επιμένει ότι μπορεί να βγάλει τη χώρα από αυτό το αδιέξοδο, όμως του απομένουν μόλις 18 μήνες από τη δεύτερη θητεία του.
Μία πιθανότητα είναι ότι τα εγγενή πλεονεκτήματα της χώρας – ο πλούτος της, οι υποδομές, η θεσμική της ανθεκτικότητα – θα την οδηγήσουν μέσα από αυτό που πολλοί θεωρούν ιστορική καμπή.
Αλλά υπάρχει και ένα άλλο σενάριο: να εξέλθει μόνιμα αποδυναμωμένη, βορά στα άκρα της αριστεράς και της δεξιάς, ο νέος «ασθενής της Ευρώπης».
Εντάσεις με τους πρωθυπουργούς
Όλα αυτά ξεκινούν από τη μοιραία διάλυση της Εθνοσυνέλευσης που αποφάσισε ο Μακρόν στις αρχές του καλοκαιριού του 2024. Αντί να δημιουργήσει πιο στέρεη βάση για διακυβέρνηση, το νέο κοινοβούλιο βρέθηκε πλέον διχασμένο σε τρία στρατόπεδα: κέντρο, αριστερά και άκρα δεξιά.
Κανένα από αυτά δεν μπορούσε να ελπίζει ότι θα σχηματίσει λειτουργική κυβέρνηση, καθώς τα άλλα δύο ενώνονταν πάντα εναντίον του.
Ο Μισέλ Μπαρνιέ και έπειτα ο Φρανσουά Μπαϊρού πέρασαν μερικούς μήνες ο καθένας στο αξίωμα του πρωθυπουργού, αλλά και οι δύο κατέρρευσαν πάνω στο κεντρικό ζήτημα που αντιμετωπίζουν όλες οι κυβερνήσεις: πώς το κράτος θα συγκεντρώνει και θα δαπανά τα χρήματά του.
Ο Μπαϊρού, ένας 74χρονος κεντρώος, έκανε σχεδόν «τοτέμ» το ζήτημα του γαλλικού χρέους – το οποίο σήμερα υπερβαίνει τα 3 τρισεκατομμύρια ευρώ, ή περίπου το 114% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ).
Ήθελε να σταθεροποιήσει τις αποπληρωμές κόβοντας 44 δισεκατομμύρια ευρώ από τον προϋπολογισμό του 2026.
Ο Μπαϊρού ανατράπηκε όταν οι βουλευτές της αριστεράς και της άκρας δεξιάς ενώθηκαν σε ψήφο εμπιστοσύνης την περασμένη εβδομάδα, αλλά οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι πολλοί ψηφοφόροι ήταν επίσης εχθρικοί προς τις ιδέες του πρωθυπουργού, όπως η κατάργηση δύο εθνικών αργιών για να χρηματοδοτηθεί η άμυνα.
Η άμεση κίνηση του Εμανουέλ Μακρόν ήταν να εμπιστευθεί ένα μέλος του στενού του κύκλου για να δοκιμάσει μια νέα προσέγγιση.
Ο Σεμπαστιάν Λεκορνί, ο 39χρονος που ορίστηκε πρωθυπουργός την περασμένη εβδομάδα, είναι ένας ήσυχος Νορμανδός που έγινε έμπιστος του προέδρου μέσα από νυχτερινές συναντήσεις με ουίσκι και συζητήσεις στο Ελιζέ.
Μετά τον διορισμό, ο Μακρόν δήλωσε ότι ήταν πεπεισμένος πως «μια συμφωνία μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων είναι δυνατή, με σεβασμό στις πεποιθήσεις της καθεμιάς».
Λέγεται ότι ο Μακρόν εκτιμά την αφοσίωση του Λεκορνί και το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός του δεν είναι απορροφημένος από τη δική του πολιτική καριέρα.
Ύστερα από τις εντάσεις με τους δύο προκατόχους του – τους βετεράνους Μισέλ Μπαρνιέ και Φρανσουά Μπαϊρού – σήμερα πρόεδρος και πρωθυπουργός βρίσκονται στο ίδιο μήκος κύματος.
«Με τον Λεκορνί, ουσιαστικά σημαίνει ότι ο Μακρόν είναι ο πρωθυπουργός», υποστηρίζει ο οικονομολόγος Φιλίπ Αγκιόν, ο οποίος έχει συμβουλεύσει τον πρόεδρο και τον γνωρίζει καλά.
«Ο Μακρόν και ο Λεκορνί είναι ουσιαστικά ένα».
Η Ηράκλειος αποστολή του Λεκορνί
Ο Μακρόν θέλει ο Λεκορνί να πραγματοποιήσει μια στροφή. Από την έως τώρα κλίση του κυρίως προς τα δεξιά, ο Μακρόν επιδιώκει τώρα μια συμφωνία με την αριστερά – συγκεκριμένα με το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PS).
Βάσει νόμου, ο Λεκορνί πρέπει να έχει καταθέσει προϋπολογισμό μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου. Ο προϋπολογισμός αυτός θα πρέπει στη συνέχεια να εγκριθεί έως το τέλος του έτους.
Αριθμητικά, ο μόνος τρόπος για να το καταφέρει είναι αν στο κεντρώο μπλοκ του προστεθούν οι «μετριοπαθείς» τόσο από τα δεξιά όσο και από τα αριστερά – με άλλα λόγια, οι συντηρητικοί Ρεπουμπλικάνοι (LR) και οι Σοσιαλιστές (PS).
Αλλά το πρόβλημα είναι το εξής: κάθε παραχώρηση προς τη μία πλευρά καθιστά ακόμη πιο πιθανό η άλλη να αποχωρήσει.
Για παράδειγμα, οι Σοσιαλιστές – που αισθάνονται ότι έχουν τον άνεμο με το μέρος τους – απαιτούν πολύ χαμηλότερο στόχο για τη μείωση του χρέους. Θέλουν έναν φόρο στους υπερ-πλούσιους επιχειρηματίες και την κατάργηση της μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού του Μακρόν το 2023 (η οποία αύξησε το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης στα 64 έτη).
Όμως αυτές οι ιδέες είναι «ανάθεμα» για τους φιλοεπιχειρηματικούς Ρεπουμπλικάνους, οι οποίοι έχουν απειλήσει ότι θα καταψηφίσουν οποιονδήποτε προϋπολογισμό τις περιλαμβάνει.
Το κύριο εργοδοτικό συνδικάτο MEDEF (Mouvement des Entreprises de France) έχει μάλιστα δηλώσει ότι θα οργανώσει τις δικές του «μαζικές διαδηλώσεις» εάν η απάντηση του Λεκορνί στο αδιέξοδο του προϋπολογισμού είναι η αύξηση των φόρων.
Ο χρόνος δεν είναι σύμμαχος
Ακόμη πιο δυσεπίλυτη κάνει την κατάσταση ο χρονικός παράγοντας: η επικείμενη αποχώρηση του Μακρόν καθιστά ακόμη λιγότερο πιθανό να υπάρξουν παραχωρήσεις από οποιαδήποτε πλευρά. Τον Μάρτιο ακολουθούν σημαντικές δημοτικές εκλογές και στη συνέχεια οι προεδρικές εκλογές τον Μάιο του 2027.
Στα δύο άκρα του πολιτικού σκακιέρας βρίσκονται ισχυρά κόμματα – το Εθνικό Ράλι (RN) στα δεξιά και η Ανυπότακτη Γαλλία (LFI) στα αριστερά – τα οποία θα φωνάζουν «προδοσία» με το παραμικρό σημάδι συμβιβασμού με το κέντρο.
Και για κάθε πολιτικό με φιλοδοξίες, είναι σχεδόν ένστικτο να περιορίσει στο απόλυτο ελάχιστο κάθε επαφή με το ταχέως φθίνον «περιουσιακό στοιχείο» που ονομάζεται Εμανουέλ Μακρόν.
Έτσι, το έργο του Λεκορνί είναι πραγματικά Ηράκλειο. Στην καλύτερη περίπτωση, μπορεί απλώς να καταφέρει να «συρράψει» μια συμφωνία και να αποτρέψει μια άμεση ήττα στην Εθνοσυνέλευση. Όμως ένας τέτοιος προϋπολογισμός θα ήταν αναγκαστικά κουτσουρεμένος. Το μήνυμα προς τις αγορές θα ήταν άλλη μια γαλλική «πατέντα». Το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους θα αυξανόταν ακόμη περισσότερο.
Η εναλλακτική είναι η αποτυχία και η παραίτηση ακόμη ενός πρωθυπουργού.
Αυτό είναι το εφιαλτικό σενάριο του Μακρόν: νέα διάλυση που θα οδηγήσει σε περισσότερες εκλογές, τις οποίες αυτή τη φορά μπορεί να κερδίσει το κόμμα της Μαρίν Λεπέν.
Ή ακόμη – όπως ζητούν ορισμένοι – η παραίτηση του ίδιου του Μακρόν, για τον ρόλο του στη διαχείριση του αδιεξόδου.
Η σύμπτωση πολλαπλών κρίσεων
Μελετώντας τη Γαλλία, είναι πάντα δυνατό να κρατήσει κανείς έναν λιγότερο «καταστροφολογικό» τόνο. Εξάλλου, η χώρα έχει περάσει κρίσεις στο παρελθόν και πάντοτε τα έβγαζε πέρα, ενώ κάποιοι βλέπουν και στοιχεία άξια θαυμασμού στη Γαλλία του Μακρόν.
Για τον πρώην πρόεδρο των Ρεπουμπλικάνων (LR), Ζαν-Φρανσουά Κοπές, «τα θεμελιώδη στοιχεία της γαλλικής οικονομίας, περιλαμβανομένου του ισοζυγίου εισαγωγών-εξαγωγών, παραμένουν ισχυρά.
Το επίπεδο ανεργίας μας είναι παραδοσιακά υψηλότερο από εκείνο του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά τίποτα καταστροφικό. Έχουμε υψηλό επίπεδο δημιουργίας νέων επιχειρήσεων και καλύτερη ανάπτυξη απ’ ό,τι στη Γερμανία».
Ο Αγκιόν, πρώην σύμβουλος του Μακρόν, είναι επίσης σχετικά αισιόδοξος. «Δεν πρόκειται να βουλιάξουμε σαν την Ελλάδα», λέει. «Και αυτό που είπε ο Μπαϊρού για το χρέος λειτούργησε ως αποτελεσματικό καμπανάκι».
Αλλά για άλλους, η μεταβαλλόμενη κατάσταση των παγκόσμιων υποθέσεων καθιστά τέτοια σχόλια υπερβολικά αισιόδοξα, αν όχι εφησυχαστικά.
Σύμφωνα με τον οικονομολόγο Φιλίπ Ντεσερτίν, διευθυντή του Ινστιτούτου Ανώτερων Χρηματοοικονομικών στο Παρίσι, «δεν μπορούμε απλώς να απορρίψουμε το ενδεχόμενο παρέμβασης του ΔΝΤ, όπως κάνουν οι πολιτικοί.
Είναι σαν να βρισκόμαστε πάνω σε ένα φράγμα. Δείχνει αρκετά γερό. Όλοι στέκονται πάνω του και συνεχίζουν να μας λένε ότι είναι γερό. Αλλά από κάτω η θάλασσα το διαβρώνει, μέχρι που μια μέρα καταρρέει ξαφνικά.
Δυστυχώς, αυτό θα συμβεί αν συνεχίσουμε να μην κάνουμε τίποτα».
Σύμφωνα με τη Φρανσουάζ Φρεσό της εφημερίδας Le Monde, «έχουμε όλοι γίνει απολύτως εθισμένοι στις δημόσιες δαπάνες. Ήταν η μέθοδος που χρησιμοποιούσε κάθε κυβέρνηση για μισό αιώνα – είτε αριστερή είτε δεξιά – για να σβήνει τις εστίες δυσαρέσκειας και να αγοράζει κοινωνική ειρήνη.
Όλοι μπορούν να αντιληφθούν πλέον ότι αυτό το σύστημα έχει φτάσει στο τέλος του. Βρισκόμαστε στο τέλος του παλιού κράτους πρόνοιας. Αλλά κανείς δεν θέλει να πληρώσει το τίμημα ή να αντιμετωπίσει τις μεταρρυθμίσεις που πρέπει να γίνουν».
Αυτό που συμβαίνει τώρα στη Γαλλία είναι η σύμπτωση πολλαπλών κρίσεων ταυτόχρονα: πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής – και αυτό καθιστά τη στιγμή τόσο σημαντική.
Όπως είπε ο δημοσκόπος Ζερόμ Φουρκέ την περασμένη εβδομάδα, «είναι σαν να παίζεται ένα ακατανόητο έργο μπροστά σε ένα άδειο θέατρο».
Οι ψηφοφόροι ενημερώνονται ότι το χρέος είναι θέμα εθνικής ζωής ή θανάτου, αλλά πολλοί είτε δεν το πιστεύουν, είτε δεν καταλαβαίνουν γιατί θα έπρεπε να είναι αυτοί που θα πληρώσουν.
Πάνω από όλα αυτά προεδρεύει ένας άνδρας που ανέβηκε στην εξουσία το 2017 φορτισμένος με ελπίδα και υποσχόμενος να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ αριστεράς και δεξιάς, επιχειρήσεων και εργαζομένων, ανάπτυξης και κοινωνικής δικαιοσύνης, ευρωσκεπτικιστών και ευρωενθουσιαστών.
Μετά από αυτό το τελευταίο φιάσκο, ο ευθύς Γάλλος σχολιαστής Νικολά Μπαβρέζ κατέληξε σε ένα καταστροφικό συμπέρασμα στη Le Figaro: «Ο Εμανουέλ Μακρόν είναι ο πραγματικός στόχος της λαϊκής ανυπακοής, και φέρει ολόκληρη την ευθύνη για αυτό το ναυάγιο. Όπως όλοι οι δημαγωγοί, έχει μετατρέψει τη χώρα μας σε ένα πεδίο ερειπίων».
