Ο δεξιός Άντρεϊ Μπάμπις και το κίνημά του ANO σημείωσαν μια καθαρή νίκη στις κρίσιμες κοινοβουλευτικές εκλογές στην Τσεχίας.
Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα του Σαββάτου δείχνουν ότι πρόκειται για μία εκλογική αναμέτρηση, η οποία ενδέχεται να μετατρέψει τη χώρα σε νέο «πονοκέφαλο» για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το ANO προηγούνταν με 35% των ψήφων το βράδυ του Σαββάτου, με καταμετρημένο πάνω από το 98% των εκλογικών τμημάτων. Αντίθετα, ο κυβερνών συνασπισμός Spolu (Μαζί) του πρωθυπουργού Πέτρ Φιάλα συγκέντρωνε περίπου 23%.
«Είμαι χαρούμενος», δήλωσε ο Μπάμπις στους δημοσιογράφους από τα κεντρικά γραφεία της καμπάνιας του, ενώ οι υποστηρικτές του τον υποδέχθηκαν με θερμό χειροκρότημα υπό τους ήχους του ιταλικού ποπ συγκροτήματος Ricchi e Poveri.
Η Κρατική Εκλογική Επιτροπή, που συγκεντρώνει τα προσωρινά αποτελέσματα από περισσότερα από 14.800 εκλογικά κέντρα στην Τσεχία και το εξωτερικό, αναμένεται να επικυρώσει το τελικό αποτέλεσμα έως τη Δευτέρα, με την εισαγωγή της επιστολικής ψήφου να προκαλεί καθυστερήσεις.
Συνολικά 4.462 υποψήφιοι και 26 κόμματα συμμετείχαν στις εκλογές, ενώ η συμμετοχή ανήλθε στο 68%, το υψηλότερο από το 1998.
Το κόμμα STAN, μέλος του κυβερνητικού συνασπισμού, ήρθε τρίτο με 11%, ενώ το ακροδεξιό, ευρωσκεπτικιστικό SPD (Ελευθερία και Άμεση Δημοκρατία) κατέγραψε 8%, αρκετά χαμηλότερα από το 13% των τελευταίων δημοσκοπήσεων.
Το Πειρατικό Κόμμα, που είχε αποχωρήσει από την κυβέρνηση το προηγούμενο έτος, συγκέντρωσε επίσης 8%.
Η έκπληξη των εκλογών ήταν το δεξιό λαϊκιστικό κόμμα Motorists for Themselves, το οποίο αναμένεται να μπει στη Βουλή με περίπου 7%, παρότι καθ’ όλη την προεκλογική περίοδο κινούνταν οριακά πάνω από το όριο του 5%.
Αντίθετα, το αριστερό κόμμα Stačilo! (Φτάνει), που είχε υψηλότερα ποσοστά στις δημοσκοπήσεις, φαίνεται πως θα μείνει εκτός κοινοβουλίου.
Η Ευρώπη παρακολουθούσε με προσοχή τις εκλογές της Τσεχίας, καθώς ο Μπάμπις έχει δεσμευθεί να τερματίσει την πρωτοβουλία παροχής πυρομαχικών στην Ουκρανία, να αντιταχθεί στα σχέδια του ΝΑΤΟ για αύξηση των στρατιωτικών δαπανών, και να συγκρουστεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πράσινη Συμφωνία (Green Deal).
Οι επικριτές του προειδοποιούν ότι, εάν ο δισεκατομμυριούχος λαϊκιστής επιστρέψει στην εξουσία, η Τσεχία θα μπορούσε να γίνει ένας ακόμη «πονοκέφαλος» για την ΕΕ, πλάι στην Ουγγαρία του Βίκτορ Όρμπαν και τη Σλοβακία του Ρόμπερτ Φίτσο.
«Αν δούμε τις δηλώσεις του και τους συμμάχους του στην Ευρώπη, όπως τον Βίκτορ Όρμπαν και όσα έχει κάνει στην Ουγγαρία, καταλαβαίνουμε ότι ο Μπάμπις θα ωθήσει την Τσεχία προς τα περιθώρια της Ευρώπης», δήλωσε ο Τσέχος Υπουργός Εξωτερικών Γιαν Λιπάφσκι στο Politico.
«Δεν θέλω η χώρα μας να καταλήξει στο περιθώριο της Ευρώπης, όπως συνέβη με την Ουγγαρία ή τη Σλοβακία. Σήμερα υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο να είσαι μέρος μιας πρόθυμης συμμαχίας ή όχι», πρόσθεσε.
Το «ανησυχητικό ενδεχόμενο» για τη δημιουργία κυβέρνησης
Ο Μπάμπις αναμένεται να μην εξασφαλίσει απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή των 200 εδρών, κάτι που σημαίνει ότι θα χρειαστεί κοινοβουλευτική στήριξη για να σχηματίσει κυβέρνηση.
Όμως, όλα τα κύρια κόμματα έχουν αποκλείσει συνεργασία μαζί του, γεγονός που τον ωθεί προς πιο ακραίες επιλογές.
Πιο πιθανοί εταίροι του θεωρούνται το Motorists for Themselves, το οποίο, δεν επιδιώκει έξοδο από την ΕΕ ή το ΝΑΤΟ (όπως και ο ίδιος), και το SPD, που όμως δεν συμμερίζεται πλήρως αυτή τη στάση. Το ενδεχόμενο αυτό έχει προκαλέσει ανησυχία σε αναλυτές και πολιτικούς αντιπάλους.
Τα κόμματα ANO, SPD και Motorists ανήκουν στην ομάδα Patriots for Europe του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, την οποία συνίδρυσε ο ίδιος ο Μπάμπις.
Το βράδυ του Σαββάτου, ο Μπάμπις δήλωσε ότι στοχεύει στον σχηματισμό κυβέρνησης μειοψηφίας ενός κόμματος, με στήριξη από το SPD και τους Motorists. «Θα ξεκινήσουμε συνομιλίες με το SPD και τους Motorists, επιδιώκοντας μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία του ANO», είπε.
Η προοπτική αυτή προβληματίζει τον πολιτικό αναλυτή Ότο Άιμπλ του Πανεπιστημίου Μάσαρυκ στο Μπρνο.
«Δεν πιστεύω ότι μια κυβέρνηση υπό τον Μπάμπις – ακόμη και αν είναι μειοψηφίας – θα σημαίνει απαραίτητα κάτι ανάλογο με αυτό που βλέπουμε στη Σλοβακία του Φίτσο ή στην Ουγγαρία του Όρμπαν», σημείωσε.
«Το πρόβλημα ξεκινά όταν σχηματίζονται “αφύσικες” συμμαχίες – κυβερνήσεις συνασπισμού ή μειοψηφίας με στήριξη κομμουνιστών, του SPD ή άλλων παρόμοιων κομμάτων. Εκεί αρχίζουν τα πραγματικά ζητήματα».
Ο Μπάμπις έκανε προεκλογική εκστρατεία με υποσχέσεις για φθηνότερη ενέργεια, υψηλότερες συντάξεις και προτεραιότητα στα συμφέροντα της Τσεχίας έναντι της Ουκρανίας, ενώ η ρητορική του έχει συχνά συγκριθεί με αυτή του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ.
Γνωστός ως δισεκατομμυριούχος μεγιστάνας του αγροτικού τομέα, ο Μπάμπις έχει διατελέσει πρωθυπουργός της Τσεχίας από το 2017 έως το 2021, ενώ το 2023 έθεσε υποψηφιότητα για την προεδρία, την οποία έχασε από τον στρατηγό Πέτρ Πάβελ.
Στις Βρυξέλλες, ο Μπάμπις είναι γνωστός κυρίως λόγω πολυετούς νομικής υπόθεσης στην οποία κατηγορείται ότι εξαπάτησε την ΕΕ κατά 2 εκ. ευρώ, επιτρέποντας στον αγροτικό του όμιλο Agrofert να λάβει ευρωπαϊκές επιδοτήσεις που προορίζονταν για μεσαίες επιχειρήσεις.
Η υπόθεση έχει αναζωπυρωθεί, καθώς ο Μπάμπις αναμένει νέα δικαστική απόφαση από το Πρωτοδικείο της Πράγας. Εκτός αν προκύψουν νέα στοιχεία, το δικαστήριο οφείλει να ακολουθήσει την απόφαση του Εφετείου της Πράγας, το οποίο τον Ιούνιο ανέτρεψε την προηγούμενη αθωωτική ετυμηγορία.
Ο Μπάμπις αρνείται κάθε ενοχή, υποστηρίζοντας ότι η υπόθεση έχει πολιτικά κίνητρα. Όμως, είναι ένα σκάνδαλο που θα μπορούσε να απειλήσει την επιστροφή του στην πρωθυπουργία, εάν ο πρόεδρος αρνηθεί να τον διορίσει λόγω σύγκρουσης συμφερόντων με την Agrofert, ένα ενδεχόμενο που θεωρείται απίθανο, αλλά όχι αδύνατο.
Ο πρόεδρος Πέτρ Πάβελ δήλωσε ότι θα συναντηθεί με όλα τα κόμματα που εισήλθαν στη Βουλή την Κυριακή.
