Την ώρα που βρίσκεται σε εξέλιξη η αντίστροφη μέτρηση για τον τελικό της Eurovision αύριο Σάββατο (17/5), αρκετοί fans του μουσικού διαγωνισμού αισθάνονται διχασμένοι, με κάποιους από αυτούς να δηλώνουν ότι δεν θα τον παρακολουθήσουν καν.
Ο λόγος είναι η συμμετοχή του Ισραήλ, όπως εξηγεί η βρετανική εφημερίδα «Guardian».
Όπως αναφέρει το δημοσίευμα, υποτίθεται ότι η Eurovision έχει ως θέμα την «αγάπη, αγάπη, ειρήνη, ειρήνη» – όπως χαρακτηριστικά τραγούδησαν οι σουηδοί οικοδεσπότες του διαγωνισμού το 2016. Αν όντως ισχύει αυτό, τότε εύλογα αναρωτιούνται κάποιοι: τι δουλειά έχει ο πολιορκητής της Γάζας εκεί;
Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι που διοργανώνουν τη Eurovision, μέλη της Ευρωπαϊκής Ραδιοτηλεοπτικής Ένωσης (EBU), είναι απλώς δειλοί. Άλλοι επισημαίνουν τη χορηγία του διαγωνισμού από την εταιρεία Moroccanoil, η οποία -παρά το όνομά της- είναι ισραηλινή. «Αλλά ένας μεγάλος διεθνής οργανισμός δύσκολα εξαρτάται οικονομικά από μια εταιρεία προϊόντων ομορφιάς», σχολιάζει το δημοσίευμα.
Γιατί το Ισραήλ εξακολουθεί να συμμετέχει στη Eurovision
Ο vlogger της Eurovision Matthew Wrather έχει προβάλει ένα πιο περίπλοκο επιχείρημα: Το ζήτημα σχετίζεται με τον θεμελιώδη σκοπό της EBU. Η ένωση ιδρύθηκε το 1950 και είχε τόσο τεχνική όσο και αυτό που σήμερα θα θεωρούσαμε πολιτική αποστολή. Τεχνικά, το εγχείρημα αφορούσε την ανταλλαγή ιδεών και τη δυνατότητα διεθνών μεταδόσεων (ο διαγωνισμός τραγουδιού ήταν μόνο μία από αυτές – η πρώτη ήταν ένα φεστιβάλ βραβείων στο Μοντρέ). Από πολιτικής άποψης, η EBU υποστήριζε τη «δημόσια ραδιοτηλεόραση» με κριτική και φιλελεύθερη κατεύθυνση: αποκλείονταν οι ραδιοτηλεοπτικοί φορείς που ήταν απλώς φερέφωνα των κυβερνήσεών τους. Έχοντας πολεμήσει τον ναζισμό και ζώντας στη σκιά της Σοβιετικής Ρωσίας, οι Δυτικοευρωπαίοι θεωρούσαν ότι ο ανοιχτός διάλογος βρίσκεται στην καρδιά της σοβαρής ραδιοτηλεοπτικής μετάδοσης..
Έκτοτε, ωστόσο, το μοντέλο αυτό έχει δεχθεί πυρά. Στα περισσότερα μέρη της Ευρώπης, η Δεξιά κατηγορεί συστηματικά τους δημόσιους ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς ως φιλελεύθερα φερέφωνα. Πολλοί αριστεροί τους βλέπουν ως προπύργια συντηρητικών αξιών, υπερασπιζόμενοι το status quo στην καλύτερη περίπτωση ή ως κρατική προπαγάνδα στη χειρότερη. Με την αποστολή της να αμφισβητείται πλέον, η EBU βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο.
Όπως σχολιάζει το δημοσίευμα, αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην περίπτωση του Ισραήλ.
Το 2017, ο Βενιαμίν Νετανιάχου κατάργησε την παλιά ραδιοτηλεοπτική αρχή του Ισραήλ (IBA) – η Eurovision εκείνης της χρονιάς ήταν η τελευταία της εκπομπή. Οι λόγοι που αναφέρθηκαν ήταν οικονομικοί, αλλά σχολιαστές υποστηρίζουν ότι επρόκειτο για μια πολιτική κίνηση: η IBA θεωρήθηκε πολύ αριστερή. Αντικαταστάθηκε από το κανάλι Kan, τον σημερινό ραδιοτηλεοπτικό φορέα. Το κανάλι Kan είναι πιο «πειθήνιο» από τον IBA – αλλά και πάλι όχι τόσο όσο θα ήθελε η ισραηλινή κυβέρνηση, η οποία θέλει να το παραδώσει στον ιδιωτικό τομέα. Ο υπουργός Επικοινωνιών του Ισραήλ, Shlomo Karhi, είχε υποβάλει σχετική πρόταση το 2023, κατηγορώντας το δίκτυο για μεροληπτική κάλυψη και υποστηρίζοντας ότι μιλούσε με «επαίσχυντο τρόπο» προς τα μέλη της κυβέρνησης. Ένας τέτοιος οργανισμός θα παραβίαζε τους κανόνες της EBU και δεν θα επιτρεπόταν η συμμετοχή του στη Eurovision.
Ωστόσο, η EBU αισθάνεται υποχρεωμένη να προστατεύσει το Kan, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι διακινδυνεύει το brand της Eurovision. Άλλωστε γι’ αυτό δημιουργήθηκε η EBU: για να υπερασπίζεται την «ελεύθερη και ανεξάρτητη» δημόσια ραδιοτηλεόραση. Η διοργάνωση του διαγωνισμού τραγουδιού της Eurovision αποτελεί δευτερεύον ζήτημα αυτής της αποστολής.
Το μεγάλο δίλημμα για τη Eurovision
Δεν υπάρχει εύκολη διέξοδος, όπως γράφει ο Guardian. Μετά την εισβολή του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία, η EBU δεν έκανε καμία κίνηση για να αποκλείσει τη Ρωσία από τη Eurovision μέχρι που τα συμμετέχοντα έθνη δήλωσαν ότι θα παραιτηθούν – και τότε ακολούθησε γρήγορα η δράση. Δεν συνέβη το ίδιο με τη συμμετοχή του Ισραήλ στον διαγωνισμό.
Η EBU είναι -κατά κάποιον τρόπο- θύμα της ίδιας της επιτυχίας της στη διοργάνωση της Eurovision. Ο διαγωνισμός έχει εξελιχθεί από τις αρχικές, ουσιαστικά ελαφρές ρίζες του σε κάτι που είναι ικανό να στείλει ισχυρά πολιτικά μηνύματα σε όλο τον κόσμο. Τα αφεντικά της Eurovision είχαν εύκολο έργο για μεγάλο χρονικό διάστημα, καθώς τα μηνύματα αυτά ήταν αδιαμφισβήτητα στους φιλελεύθερους κύκλους. Όταν η τρανσέξουαλ ισραηλινή τραγουδίστρια Dana International κέρδισε το 1998, η EBU μπορούσε πραγματικά να επαινέσει τον εαυτό της επειδή βρισκόταν στην πρώτη γραμμή της κοινωνικής αλλαγής. Το ίδιο και με τη μεγαλειώδη νίκη της Conchita Wurst το 2014. Η Eurovision λειτουργούσε τότε με «αγάπη, αγάπη, ειρήνη, ειρήνη».
Ωστόσο σήμερα ο οργανισμός βρίσκεται μπροστά σε ένα δίλημμα. Η σημερινή ισραηλινή κυβέρνηση δεν είναι οπαδός της ειρήνης και η συμμετοχή της στον διαγωνισμό χρησιμοποιήθηκε από ορισμένους ως ένδειξη υποστήριξης προς το εν λόγω κράτος.
«Μακροπρόθεσμα, η EBU πρέπει είτε να παραιτηθεί από τον έλεγχο του διαγωνισμού τραγουδιού είτε να αλλάξει την αποστολή της, ώστε η προστασία (και η ανάπτυξη) του brand της Eurovision να βρίσκεται αναμφισβήτητα στην καρδιά της. Πρέπει να θέσει σαφέστερους κανόνες για την επιλεξιμότητα, ώστε ο διαγωνισμός να αφορά πραγματικά την «αγάπη, αγάπη, ειρήνη, ειρήνη».
Αλλά φέτος, η Eurovision δεν θα είναι μια εύκολη εμπειρία για τον σκεπτόμενο τηλεθεατή», σχολιάζει καταλήγοντας ο αρθρογράφος.
