Τρία «καμπανάκια» χτύπησαν για την ελληνική οικονομία, εν μέσω της μεγάλης γεωπολιτικής αναταραχής που συμβαίνει στην περιοχή η οποία μπορεί ανά πάσα στιγμή να αποσταθεροποιήσει τους βασικούς πυλώνες που συντηρούν την οικονομική ανάπτυξη των τελευταίων ετών, για την οποία «καυχιέται» η κυβέρνηση.
Τα στοιχεία που ανακοινώθηκαν για την πορεία των επενδύσεων, του ΑΕΠ και των εξαγωγών στο πρώτο τρίμηνο του 2025, δείχνουν σημαντική κάμψη επενδύσεων, αλλά και των εξαγωγών, καθώς και επιβράδυνση του ρυθμού με τον οποίο αναπτύσσεται η ελληνική οικονομία.
Η τάση αυτή, που συμπίπτει με τις γεωπολιτικές αναταράξεις στη «γειτονιά μας» -και μένει να επιβεβαιωθεί από τα στοιχεία του πρώτου εξαμήνου- δείχνει ότι ο υπουργός Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης, έχει παραλάβει από τον προκάτοχό του Κωστή Χατζηδάκη θετικούς οικονομικούς δείκτες, αλλά με ένα σαθρό οικονομικό υπόβαθρο το οποίο ανά πάσα στιγμή μπορεί να χαλάσει τη ισορροπία και το αφήγημα της οικονομικής επιτυχίας να καταρρεύσει με πάταγο.
Ιδιαίτερα εάν η κρίση στη Μέση Ανατολή οι οι εμπορικές αναταράξεις λόγω δασμών, πλήξουν τον τουρισμό και την κατανάλωση, η οποία παραμένει «ζωντανή».
Η ανάπτυξη του ελληνικού ΑΕΠ επιβραδύνθηκε στο 2,2% ετησίως στο Α’ τρίμηνο του 2025, από 2,5% στο Δ’ τρίμηνο του 2024, ενώ παρέμεινε ουσιαστικά σταθερή σε τριμηνιαία βάση.
Είναι η πρώτη «στάση» του ΑΕΠ μετά από 18 τρίμηνα, κάτι που δείχνει αλλαγή μιας σταθερά ανοδικής τάσης που καταγράφεται από το Γ’ τρίμηνο του 2020.
Αυτή η επιβράδυνση, αποδόθηκε κυρίως στην αδύναμη απόδοση των επενδύσεων και στη μείωση των εξαγωγών κατά τη διάρκεια του τριμήνου.
Τα δεδομένα αυτά δείχνουν πόσο εύθραυστη ήταν η οικονομική ανάκαμψη των τελευταίων ετών, για την οποία ο προηγούμενος υπουργός Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης διαρκώς θριαμβολογούσε, επικαλούμενος το γεγονός ότι το ελληνικό ΑΕΠ αυξανόταν με μεγαλύτερο ρυθμό από ότι ο μέσος όρος της ευρωζώνης.
Η υπεροχή των ελληνικών ρυθμών ανάπτυξης τα τελευταία πέντε χρόνια είναι γεγονός, αλλά είναι πολύ πιθανό τα τελευταία στοιχεία για τις εξαγωγές και τις επενδύσεις να δείχνουν ότι επρόκειτο για ένα αναμενόμενο «ριμπάουντ» μετά τη μεγάλη κρίση 2010-2018, το οποίο μάλιστα βασίστηκε στην αγορά ακινήτων η οποία είχε καταρρεύσει την περίοδο των μνημονίων και βοηθήθηκε από τα μεγάλα κονδύλια των ενισχύσεων στην πανδημία και τις επιδοτήσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης στη συνέχεια.
Επενδύσεις και εξαγωγές είναι δείκτες «υγιούς» οικονομικής ανάπτυξης, επειδή οι μεν επενδύσεις ανανεώνουν τις υποδομές και τον παραγωγικό μηχανισμό (ιδιαίτερα εάν προέρχονται από το εξωτερικό) ενώ οι εξαγωγές είναι δείκτης οικονομικής επιτυχίας και ανθεκτικότητας, επειδή φέρνουν κεφάλαια από το εξωτερικό στη χώρα.
Όμως στο πρώτο τρίμηνο του 2025, οι επενδύσεις (ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου) συρρικνώθηκε απότομα κατά 6,1% από το προηγούμενο τρίμηνο και κατά 3,2% σε ετήσια βάση, σημειώνοντας το χειρότερο αποτέλεσμα από το Γ’ τρίμηνο του 2018 αλλά και τη μεγαλύτερη πτώση των επενδύσεων από την πρώτη καραντίνα λόγω COVID το 2020, κάτι που δείχνει τη σοβαρότητα της υποχώρησης.
Παράλληλα, οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών έπεσαν κατά 0,9% σε εποχικά προσαρμοσμένη τριμηνιαία βάση, σε αντίθεση με την επέκταση 0,3% του Δ’ τριμήνου του 2024 .
Το καλό είναι ότι, προς το παρόν, η ιδιωτική κατανάλωση έδειξε ανθεκτικότητα, αυξανόμενη κατά 1,3% στο Α’ τρίμηνο του 2025, αντιστρέφοντας τη συρρίκνωση 0,1% που καταγράφηκε στο Δ’ τρίμηνο του 2024 . Αυτή η ανάκαμψη υποστηρίχθηκε από την ενίσχυση της αγοράς εργασίας, με την ανεργία να μειώνεται στα χαμηλότερα επίπεδα από την οικονομική κρίση του 2008 και τις μέσες αποδοχές να αυξάνονται κατά 6,4% ετησίως.
Η μείωση των επενδύσεων, όμως, ήταν γενικευμένη. Ο κατασκευαστικός τομέας, ο οποίος είχε αποτελέσει βασικό μοχλό της ανάκαμψης των τελευταίων ετών, σημείωσε ιδιαίτερα απότομη πτώση τόσο στον τομέα των κατοικιών όσο και στον τομέα των μη οικιστικών κτιρίων.
Ως ποσοστό του ΑΕΠ, οι επενδύσεις μειώθηκαν σημαντικά και περιορίστηκαν στο 14,18% του ΑΕΠ το πρώτο τρίμηνο του 2025, από 17,71% το προηγούμενο τρίμηνο. Αυτό αντιπροσωπεύει μείωση 3,53 ποσοστιαίων μονάδων, εξαλείφοντας ουσιαστικά μεγάλο μέρος της προόδου που είχε σημειωθεί κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2024.
Επιπλέον, οι επενδύσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ της Ελλάδας έπεσαν κάτω από το μέσο όρο του 2024, που ήταν 15,30%, υποδηλώνοντας σημαντική οπισθοδρόμηση στην επενδυτική επίδοση της χώρας.
Οι επενδύσεις είναι ο βασικός αιμοδότης μιας υγιούς οικονομικής ανάπτυξης, αλλά όπως δείχνουν τα στοιχεία που προαναφέρθηκαν, τα τελευταία χρόνια το μεγαλύτερο ποσοστό των επενδύσεων κατευθυνόταν σε ακίνητα και κατασκευαστικές υποδομές, μια πορεία που στηρίχθηκε, κατά μεγάλο μέρος, στα «αναβολικά» του προγράμματος της Golden Visa καθώς και της τουριστικής ανάπτυξης η οποία ευνοήθηκε από το AirBnb και άλλες βραχυχρόνιες μισθώσεις.
Η ζήτηση για Golden Visa παραμένει «ζωντανή» παρά την αύξηση των οικονομικών ορίων, αλλά η κυβέρνηση έχει επιβάλει περιορισμούς στις βραχυχρόνιες μισθώσεις, τις οποίες σχεδιάζει να επεκτείνει και να αυστηροποιήσει του χρόνου, με το επιχείρημα ότι κάτι τέτοιο θα ρίξει τις τιμές των ακινήτων και των ενοικίων και θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης.
Στην πραγματικότητα, οι βραχυχρόνιες μισθώσεις υπήρξαν βασικός μοχλός της τουριστικής αναβάθμισης της Ελλάδας και κυρίως της Αθήνας, όπου οι τουριστικές ροές έχουν αυξηθεί σημαντικά, με πολλαπλασιαστικά οφέλη για την ελληνική οικονομία.
Ταυτόχρονα, ο θεσμός έχει συμβάλει στην αναβάθμιση των αξιών των ακινήτων, τα οποία είχαν υποχωρήσει πολύ λόγω κρίσης και μνημονίων και ακόμα βρίσκονται χαμηλότερα τόσο από τα επίπεδα που ήταν προ κρίσης, όσο και σε σχέση με τις τιμές άλλων ευρωπαϊκών χωρών.
Βέβαια, ισχυρές παρεμβάσεις κατά των βραχυχρόνιων μισθώσεων κάνει το ξενοδοχειακό λόμπι, το οποίο έχει «πείσει» και την υπουργό Τουρισμού, η οποία πρωτοστατεί στις εισηγήσεις για περιορισμούς του θεσμού των βραχυχρόνιων μισθώσεων, παρά τα οικονομικά οφέλη που έχει αποφέρει.
Σε αυτό το πλαίσιο, η αγορά ακινήτων μπορεί να στοχοποιείται σε σχέση με τις τιμές των ενοικίων, για λόγους πολιτικού μάρκετινγκ, αλλά δεν παύει να αποτελεί την ατμομηχανή της οικονομικής ανάπτυξης και του τουρισμού, μέσα από τις βραχυχρόνιες μισθώσεις.
Το στεγαστικό πρόβλημα δεν βοηθήθηκε ούτε κατά το ελάχιστο, με τα μέτρα περιορισμού των βραχυχρόνιων μισθώσεων που ίσχυσαν από φέτος, αντίθετα, τα ακίνητα συνέχισαν να ανεβαίνουν, κάτι που είναι λογικό, όσο δεν υπάρχει μια συνεκτικη και ολοκληρωμένη στεγαστική πολιτική, με επιδοτήσεις για ανέγερση νέων ακινήτων και κρατική παρέμβαση για κοινωνική κατοικία.
Όπως δείχνουν τα στοιχεία, τα ακίνητα είναι η αχίλλειος πτέρνα της οικονομίας, η οποία μπορεί να υποστεί ζημία, εάν η πορεία της κτηματαγοράς ανατραπεί.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι το 2024 οι επενδύσεις σε ακίνητα και κατασκευές αντιπροσώπευαν το 49,5%των συνολικών επενδύσεων στην Ελλάδα, με τα ακίνητα να καταλαμβάνουν το 42,7% και τις κατασκευές το 6,8%.
Αυτό το ποσοστό δείχνει σημαντική ανάκαμψη από το ιστορικό χαμηλό του 33,7% που καταγράφηκε το 2015 .
Στην κορυφή της προ-κρίσης περιόδου (2007), οι επενδύσεις σε ακίνητα και κατασκευές έφταναν το εντυπωσιακό 73,2% των συνολικών επενδύσεων, με τα ακίνητα να αντιπροσωπεύουν το 58,5% και τις κατασκευές το 14,7% . Αυτό το επίπεδο θεωρείται υπερβολικά υψηλό και συνέβαλε στην οικονομική ανισορροπία που οδήγησε στην κρίση πολύ περισσότερο που οι επενδύσεις σε ακίνητα έγιναν με δανεικά.
Η κυριαρχία των ακινήτων γίνεται ακόμη πιο εμφανής όταν συγκρίνεται με άλλους τομείς επενδύσεων.
Το 2024, τα μηχανήματα και ο εξοπλισμός αντιπροσώπευαν μόλις το 28,4% των επενδύσεων, ενώ τα μεταφορικά μέσα το 11,2% και η τεχνολογία (ΤΠΕ) το 9,8%.
Η ανθεκτικότητα του τομέα υποστηρίζεται από το γεγονός ότι οι τιμές ακινήτων στην Ελλάδα παραμένουν σχετικά χαμηλότερες από τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Παρά την επτάχρονη αδιάλειπτη ανάπτυξη, οι τιμές κατοικιών δεν έχουν πλήρως ανακάμψει σε σύγκριση με τα επίπεδα πριν από την οικονομική κρίση.
