Δεκαπέντε χρόνια μετά τη μεγάλη εκτροπή, η Ελλάδα εμφανίζεται με τράπεζες ξανά κερδοφόρες, διανεμόμενα μερίσματα, ομόλογα που βρίσκουν αγοραστές και ένα Δημόσιο που ανακτά την επενδυτική βαθμίδα.
Όμως πίσω από τους τίτλους, ο ισολογισμός της κρίσης παραμένει ανοιχτός. Ο πρώτος και σταθερός αιμοδότης της τραπεζικής ανάκαμψης ήταν πάντα ο Έλληνας φορολογούμενος: εκείνος χρηματοδότησε τις ανακεφαλαιοποιήσεις, εκείνος εγγυήθηκε τους «Ηρακλείς», εκείνος συνεχίζει να στηρίζει τα ίδια κεφάλαια των τραπεζών μέσω αναβαλλόμενων φορολογικών πιστώσεων (DTCs). Κι ενώ η χώρα πέτυχε να αποφύγει τη χρηματοπιστωτική καταστροφή, το καθαρό όφελος για την κοινωνία μοιάζει ασύμμετρα χαμηλό σε σχέση με το κόστος.
Αυτό το Special Report επιχειρεί να ζυγίσει, με όσο γίνεται μεγαλύτερη ακρίβεια και διαφάνεια, τι έβαλε το Δημόσιο, τι πήρε πίσω, ποιοι καρπώθηκαν την υπεραξία της εκκαθάρισης των NPLs και ποια «ουρά» κινδύνου βαραίνει ακόμη τους πολίτες. Σε όλα παραπέμπουμε σε επίσημες πηγές και τεκμήρια.
Ο λογαριασμός του Δημοσίου: τι έβαλε, τι πήρε πίσω, και τι εκκρεμεί;
Ανακεφαλαιοποιήσεις 2012–2015:
Το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) απετέλεσε το όχημα διάσωσης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Σύμφωνα με το ίδιο το Ταμείο, η «ενίσχυση κεφαλαίου» του ελληνικού τραπεζικού συστήματος από το 2011 έφθασε αθροιστικά ~€46 δισ. (κεφαλαιακές ενισχύσεις/λύσεις) — τάξη μεγέθους που ευθυγραμμίζεται με το αφήγημα των «δεκάδων δισ.» που τοποθετήθηκαν σε μετοχές, προνομιούχες, CoCos και εργαλεία στήριξης, ώστε να μη χαθεί το σύστημα (βλ. HFSF — History).
Επανα-ιδιωτικοποίηση 2023–2024: τι επέστρεψαν οι τράπεζες σε μετρητά;
Η έξοδος του ΤΧΣ από το μετοχολόγιο απέφερε συνολικά περί τα €3,5 δισ.:
- Εθνική Τράπεζα (NBG): πώληση 22% (Νοέμβριος 2023) με έσοδα >€1 δισ., και ακόμη 10% (Οκτώβριος 2024) με έσοδα ~€690 εκατ. (Reuters, Reuters 2, ekathimerini).
- Πειραιώς: πώληση 27% με έσοδα €1,35 δισ. (Μάρτιος 2024) (ekathimerini, Reuters).
- Alpha Bank: πώληση 9% στη UniCredit για €293,5 εκατ. (Νοέμβριος 2023) (Reuters, UniCredit PR).
- Eurobank: εξαγορά 1,4% από την ίδια την τράπεζα, €93,7 εκατ. (Οκτώβριος 2023) (Eurobank, Reuters).
Η ψυχρή αριθμητική είναι αμείλικτη: ο φορολογούμενος έβαλε πολλαπλάσια από όσα γύρισαν σε μετρητά. Παραπάνω από δεκαπλάσια, για να είμεθα ακριβείς!
DTCs — το «αόρατο» μισό του κεφαλαίου.
Οι Αναβαλλόμενες Φορολογικές Πιστώσεις είναι ουσιαστικά μια “δέσμευση του Ελληνικού Δημοσίου” ότι θα προσφέρουν το ποσόν αυτό στις τράπεζες αν το χρειαστούν, οπότε και εκείνες το υπολογίζουν στα εποπτικά τους ίδια κεφάλαια για να συμμορφώνονται με τους διεθνείς κεφαλαιακούς κανόνες. Η Τράπεζα της Ελλάδος καταγράφει ότι τον Ιούνιο 2024 οι Αναβαλλόμενες Φορολογικές Πιστώσεις ανήλθαν σε €12,5 δισ., αντιστοιχώντας στο 41% των εποπτικών ιδίων κεφαλαίων και στο 50% του CET1 του συστήματος — βελτίωση μεν από το 2023, αλλά δυστυχώς παραμένει ακόμη μια ποιοτικά δυσμενής σύνθεση ιδίων κεφαλαίων (BoG FSR Oct. 2024, σ. 79). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιβεβαιώνει το πρόβλημα ποιότητας κεφαλαίου στην Έκθεση Εποπτείας Άνοιξη 2024 (μέσος όρος 44% DTCs).
Οι οίκοι αξιολόγησης σημειώνουν στόχο μείωσης του βάρους των DTCs προς το 20%-30% του CET1 έως το 2027 και πλήρη αποαναγνώριση μέχρι 2032–2034, υπό την προϋπόθεση ισχυρής κερδοφορίας (Fitch, 12.11.2024). Με απλά λόγια: το κράτος (δηλαδή οι φορολογούμενοι) θα παραμένει βαθιά «μέσα» στο κεφάλαιο των τραπεζών για χρόνια.
«Ηρακλής» — εγγύηση με ουρά
Το Hercules Asset Protection Scheme (HAPS) επέτρεψε μαζικές τιτλοποιήσεις NPLs με εγγυημένα senior notes από το Δημόσιο. Στα τέλη 2024/αρχές 2025, το υπόλοιπο των εγγυημένων senior παρέμενε περί τα €17 δισ., σε σταδιακή απομείωση καθώς τρέχουν οι εισπράξεις (DBRS Morningstar, 05.09.2024). Η Κομισιόν έκρινε το σχήμα «αγοραίο» (μη κρατική ενίσχυση), αλλά η ενδεχόμενη υποχρέωση παραμένει μέχρι να σβήσει και το τελευταίο ευρώ.
Ετυμηγορία κόστους: το Δημόσιο έβαλε δεκάδες δισεκατομμύρια, πήρε λίγα πίσω σε μετρητά και εξακολουθεί να «κουβαλάει» DTCs και HAPS. Η σταθερότητα αγοράστηκε ακριβά — και με δόσεις που δεν έχουν εξοφληθεί.
Πώς «μεταφέρθηκε» η υπεραξία: από τις τράπεζες στους servicers και από την Ελλάδα στο εξωτερικό
Ο καθαρισμός των ισολογισμών δεν έγινε μέσα στις τράπεζες. Έγινε έξω από αυτές, μέσω εταιρειών διαχείρισης απαιτήσεων (servicers) και εταιρειών ειδικού σκοπού (SPVs), συχνά στην Ιρλανδία. Ενδεικτικά:
- Piraeus–Intrum (2019): απόσχιση της μονάδας ανάκτησης της Πειραιώς και δημιουργία της Intrum Hellas με 80% Intrum και 20% Πειραιώς, 10ετής σύμβαση διαχείρισης (Intrum PR, Piraeus PR, Cision).
- Eurobank–FPS/doValue: πώληση της FPS και εδραίωση της doValue Greece ως κυρίαρχου servicer. Ο όμιλος doValue δηλώνει ότι η «Ελληνική Περιφέρεια» παρήγαγε 52% των ενοποιημένων ακαθάριστων εσόδων του 2023 (doValue, AR 2023, p. 10, Prelim. FY2023).
Τα έσοδα από προμήθειες διαχείρισης, επιτυχίας (success fees), διαχείριση REO και τυχόν διανομές από mezzanine/junior notes μεταφέρονται σε μητρικές εταιρείες και funds στο εξωτερικό. Δεν υπάρχει τίποτα παράνομο σε αυτό. Υπάρχει όμως ένα πολιτικό και αναπτυξιακό ερώτημα: ποιο μερίδιο αυτής της υπεραξίας μένει στην Ελλάδα που χρηματοδότησε με αίμα όλη αυτή τη διάσωση;
Πλειστηριασμοί: «κανονικότητα» για τα βιβλία, σοκ για τη γειτονιά
Από το 2018 οι πλειστηριασμοί είναι ηλεκτρονικοί. Το 2024 καταγράφηκε ρεκόρ: 12.476 πωλήσεις ακινήτων αξίας πρώτης προσφοράς €1,32 δισ. (+19,4% έναντι 2023), σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε το eRed Business Forum και δημοσίευσε η Καθημερινή (ekathimerini). Το Παρατηρητήριο Πλειστηριασμών του iMEdD Lab καταγράφει συστηματικά την εξέλιξη από το 2018.
Προσθέστε την εκτόξευση των αγγελιών REO/foreclosures σε πλατφόρμες τραπεζών/servicers: πάνω από 13.800 κενές κατοικίες υπό διάθεση, σύμφωνα με πρόσφατο ρεπορτάζ (BusinessDaily, 28.08.2025).
Για την μάκρο εικόνα, πρόκειται για πρόοδο: ανακτήσεις, σταθερότητα, καθάρισμα στα λογιστικά βιβλία. Για τη γειτονιά, όμως, οι κοινωνικές τριβές είναι πραγματικές: απώλεια στέγης για ευάλωτους, επιτάχυνση της χρηματιστικοποίησης της κατοικίας, μισθώματα που κινούνται ανοδικά, αρνητική συμβολή στο στεγαστικό πρόβλημα της χώρας.
Η πολιτεία αντέταξε τον Εξωδικαστικό Μηχανισμό Ρύθμισης Οφειλών. Μέχρι τον Αύγουστο 2025, οι επιτυχείς ρυθμίσεις ανήλθαν σε 41.748, για €13,56 δισ. αρχικών οφειλών, μια επίδοση που δείχνει ότι το εργαλείο «ψιλο-δουλεύει» όταν ενεργοποιείται σωστά (Υπ. Οικονομικών, 11.09.2025; συνοπτικά και SKAI). Η ίδια η πλατφόρμα/πληροφορίες: keyd.gov.gr & gov.gr.
Συμπεριφορά και λογοδοσία: πρόστιμα σε servicers, κυρώσεις σε τράπεζες, έρευνες για συγκρούσεις συμφερόντων
Καταχρηστικές πρακτικές είσπραξης:
Το 2024, το Υπουργείο Ανάπτυξης/ΓΓ Καταναλωτή επέβαλε επανειλημμένα πρόστιμα για παραβιάσεις σε επικοινωνίες με οφειλέτες: €790.000 σε τρεις εταιρείες τον Απρίλιο (Καθημερινή, συνοπτικά και Lawspot), €305.000 τον Μάιο (mindev.gov.gr, επίσης BusinessDaily & SKAI). Παράλληλα επιβλήθηκαν και επιμέρους κυρώσεις το φθινόπωρο του 2024 (gge.mindev.gov.gr). Το μήνυμα είναι σαφές: επιτρέπεται η αυστηρή διαχείριση, όχι η αυθαιρεσία.
Συντονισμός σε χρεώσεις:
Στο σκέλος των τραπεζών, η Επιτροπή Ανταγωνισμού επέβαλε τον Δεκέμβριο 2023 πρόστιμα €41,76 εκατ. σε πέντε τράπεζες και την ΕΕΤ, για «συντονισμένες πρακτικές» σε πεδία όπως οι διατραπεζικές υπηρεσίες και ηλεκτρονικές συναλλαγές (βλ. και ekathimerini). Η έρευνα είχε ξεκινήσει με έφοδο το 2019 (Reuters/Investing).
Δημοσιογραφικές έρευνες για πιθανές συγκρούσεις συμφερόντων:
Το 2024, επίμονη έρευνα των Reporters United χαρτογράφησε «αλυσίδες» εταιρειών μέσω των οποίων ακίνητα που εκπλειστηριάστηκαν από τιτλοποιήσεις φέρονται να κατέληξαν σε οντότητες συνδεόμενες με τον αρχικό τραπεζικό όμιλο (υπόθεση Eurobank). Οι εμπλεκόμενοι διαψεύδουν παρανομίες· η τελική κρίση ανήκει στις αρχές. Όμως το τεκμηριωμένο ενδεχόμενο σύγκρουσης συμφερόντων επιβάλλει χειρουργική διαφάνεια στις μεταβιβάσεις περιουσιών.
Η τραπεζική «υγεία» δεν ισοδυναμεί με λειτουργική πίστη
Τα λογιστικά βιβλία των τραπεζών καθάρισαν: εν μέρει επειδή το πιο τοξικό κομμάτι μεταφέρθηκε σε οχήματα εκτός τραπεζών. Αλλά ένα κρίσιμο ερώτημα μένει: γύρισε η πίστη στην πραγματική οικονομία; Μάλλον όχι!
Παρά την ισχυρή κερδοφορία του 2023–2024 και την επανέναρξη διανομών (Reuters για Eurobank), το κανάλι χρηματοδότησης προς ΜμΕ παραμένει σφιχτό. Οι τράπεζες προτιμούν χαμηλότερο ρίσκο (κρατικά χαρτιά, μεγάλοι εκδότες), ενώ η εξάρτηση του κεφαλαίου από DTCs περιορίζει την «όρεξη» για ανάπτυξη ισολογισμών. Δεν είναι τυχαίο ότι οι οίκοι και ο διεθνής Τύπος θέτουν ως όρο για «κανονικοποίηση» μερισμάτων την επίσπευση απομείωσης των DTCs (Fitch, FT, ανάλυση).
Το τεστ δικαιοσύνης προς τον φορολογούμενο
Στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, ναι.
Η χώρα απέφυγε κατάρρευση, «σκούπισε» NPLs από τους ισολογισμούς των τραπεζών, επέστρεψε στην επενδυτική βαθμίδα (DBRS upgrade 07.03.2025). Τα κόστη χρηματοδότησης των τραπεζών μειώθηκαν, οι εκδόσεις MREL προχώρησαν (BoG FSR, II.15–II.16).
Στην αξία για τα χρήματα, η εικόνα είναι μικτή.
Η επανα-ιδιωτικοποίηση απέφερε περίπου €3,5 δισ., ενώ το Δημόσιο είχε τοποθετήσει πολλαπλάσια. Οι DTCs παραμένουν μεγάλο, εν δυνάμει δημοσιονομικό στήριγμα μέσα στο κεφάλαιο. Οι εγγυήσεις του HAPS αποτελούν ενδεχόμενη υποχρέωση μέχρι την τελική αποπληρωμή. Και η υπεραξία από τις ανακτήσεις/διαχείριση ρέει σε σημαντικό βαθμό προς μητρικές εταιρείες εκτός Ελλάδας (βλ. 52% των εσόδων του ομίλου doValue από την «Ελληνική Περιφέρεια» το 2023: AR 2023).
Στη συμπεριφορά και λογοδοσία, έχουμε δουλειά.
Τα πρόστιμα του 2024 σε servicers και η απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού για συντονισμό σε χρεώσεις καταδεικνύουν ελλείμματα κουλτούρας συμμόρφωσης. Οι δημοσιογραφικές αποκαλύψεις για πιθανές συγκρούσεις συμφερόντων στις αλυσίδες μεταβίβασης περιουσιών δεν επιτρέπουν εφησυχασμό. Η εμπιστοσύνη δεν αποκαθίσταται με δελτία Τύπου, αλλά με πρόληψη και τιμωρία όπου απαιτείται.
Τι πρέπει να αλλάξει, τώρα! Χτες!
1. Σκληρό, δημοσιευμένο χρονοδιάγραμμα για DTCs.
Τράπεζα-τράπεζα στόχοι δημοσιευμένοι:
2. Διαφάνεια μέχρι τέλους στον «Ηρακλή».
Ανά τιτλοποίηση με εγγυημένο senior: εξαμηνιαία δελτία με τρέχον υπόλοιπο senior, σωρευτικές εισπράξεις, απόδοση vs business plan, αμοιβές servicer, προβλεπόμενη ημερομηνία αποπληρωμής. Ο πολίτης που εγγυήθηκε, δικαιούται οπτική γραμμή μέχρι την τελευταία δόση. (Τεκμηρίωση: DBRS HAPS update.)
3. Κώδικας συμπεριφοράς servicers με «δόντια».
Ενιαία πρωτόκολλα επικοινωνίας με οφειλέτες (συχνότητα, ώρες, περιεχόμενο), δεσμευτικός χρηματοπιστωτικός Συνήγορος με εκτελεστές αποφάσεις, κλιμακούμενες κυρώσεις έως και προσωρινή αναστολή άδειας για υπότροπους. (Πλαίσιο/ενδείξεις: πρόστιμα 09.04.2024, 23.05.2024.)
4. Αποστείρωση συγκρούσεων συμφερόντων.
Όπου originators, συνδεδεμένες ή «φιλικές» οντότητες αποκτούν ακίνητα που προήλθαν από δάνεια που χορήγησαν οι ίδιες, απαιτούνται: δημόσιες δηλώσεις σχέσεων, σύγκριση τιμής με ανεξάρτητη εκτίμηση, διαδικασία ανοικτού διαγωνισμού για ευαίσθητες κατηγορίες (π.χ. πρώτη κατοικία). (Ενδείξεις/ρεπορτάζ: Reporters United.)
5. Αντάλλαγμα κοινωνικής χρησιμότητας για «κανονικά» μερίσματα.
Θέλεις αυξημένο payout; Τεκμηρίωσε στόχους και εκτέλεση σε νέα χρηματοδότηση ΜμΕ/στεγαστικά πρώτης κατοικίας, με δείκτες που θα παρακολουθούνται δημόσια. Το τραπεζικό σύστημα οφείλει να ξαναγίνει εργαλείο ανάπτυξης, όχι απλώς διαχειριστής περιθωρίων και προμηθειών. (Σημείο αναφοράς: HCC decision για χρεώσεις.)
Συμπέρασμα: Η σταθερότητα αγοράστηκε, αλλά η δικαιοσύνη εκκρεμεί, για εκείνους που πραγματικά πλήρωσαν.
Η Ελλάδα πέτυχε δύο δύσκολα πράγματα: εξουδετέρωσε έναν συστημικό τραπεζικό κίνδυνο και επέβαλε —όσο κι αν στοίχισε πολιτικά— μία κουλτούρα πληρωμών μετά από χρόνια αδράνειας. Η επιχείρηση εκκαθάρισης NPLs δούλεψε τεχνικά: οι ισολογισμοί «καθάρισαν», οι τράπεζες άντλησαν κεφάλαια, οι αξιολογήσεις βελτιώθηκαν.
Αλλά η ηθική λογιστική προς τον φορολογούμενο παραμένει ανολοκλήρωτη. Το Δημόσιο (δηλ. Οι φορολογούμενοι) έβαλε πολλά, πήρε λίγα σε μετρητά, και συνεχίζει να υποστηρίζει με πολύ μεγάλο βάρος (DTCs) και να εγγυάται αρκετά περισσότερα από όσο θα έπρεπε (HAPS).
Το σημαντικό μέρος της υπεραξίας των ανακτήσεων —προμήθειες, διανομές, αμοιβές— εξάγεται από την Ελλάδα σε μητρικές και SPVs (ειδικού σκοπού εξωχώριες εταιρείες) εκτός συνόρων. Οι πρακτικές ορισμένων servicers χρειάστηκαν πρόστιμα για να συνετιστούν, και πιθανόν ακόμα συνεχίζουν. Επίσης η δρομολόγηση των ρευστοποιήσεων των servicers προς συνδεδεμένα συμφέροντα, πολλές φορές κρύβει πρακτικές που απέχουν από τις ηθικές νόρμες. Και η πρόσφατη ιστορία των χρεώσεων δείχνει επίσης ότι ο ανταγωνισμός υπήρξε ανεπαρκής.
Δεν είναι λίγο αυτό που έγινε. Είναι όμως ασύμμετρο σε σχέση με το ποιος σήκωσε το βάρος. Για να κλείσει ευθέως και τίμια ο ισολογισμός της κρίσης, χρειάζεται: επιτάχυνση της απομείωσης DTCs, διαφάνεια στον «Ηρακλή» μέχρι μηδενισμού, εποπτεία συμπεριφοράς με δόντια, καθαροί κανόνες για σύγκρουση συμφερόντων και δεσμευτικοί στόχοι πίστωσης στην πραγματική οικονομία.
Μόνο όταν σβήσει το τελευταίο εγγυημένο από το δημόσιο NLP, όταν οι DTCs πάψουν να είναι μισό κεφάλαιο, όταν η καθημερινή επιχείρηση και το νέο νοικοκυριό έχουν πρόσβαση σε δίκαιη πίστη, θα μπορούμε να πούμε ότι η τραπεζική κρίση δεν τελείωσε απλώς — λογοδοτήθηκε.
Θα επανερχόμαστε κατά καιρούς, με ονόματα και διευθύνσεις, όσο αυτή η άδικη για το δημόσιο συμφέρον κατάσταση παραμένει…
Πηγές:
- ΤΧΣ (HFSF): Κεντρική σελίδα, History — «Enhancement of banks’ capital by €46bn».
- Επανα-ιδιωτικοποιήσεις: Reuters — NBG 22% (11/2023), Reuters — NBG 10% (10/2024), ekathimerini — €690εκ., ekathimerini — Πειραιώς €1,35δισ., Reuters — Alpha 9% στη UniCredit €293,5εκ., Eurobank — buyback €93,7εκ..
- DTCs/Κεφάλαιο: BoG FSR Oct. 2024 (pdf) — DTCs €12,5δισ., 41% των εποπτικών ιδίων, 50% CET1. EC Post-Programme Surveillance — Spring 2024 & Autumn 2024. Fitch 12.11.2024. FT analysis.
- HAPS/«Ηρακλής»: ΥΠΟΙΚ — ενημέρωση για παράταση, DBRS market update 05.09.2024.
- Servicers/δομή αγοράς: Intrum–Piraeus deal, Piraeus ανακοίνωση, doValue AR 2023 — 52% έσοδα από «Hellenic Region».
- Πλειστηριασμοί: iMEdD Lab — Web app, ekathimerini — 12.476 πωλήσεις/€1,32δισ. (2024), BusinessDaily — >13.800 κενές κατοικίες υπό διάθεση.
- Εξωδικαστικός: ΥΠΟΙΚ — 41.748 ρυθμίσεις/€13,56δισ. (11.09.2025), keyd.gov.gr.
- Πρόστιμα/συμπεριφορά: ΥΠΑΝ — €305.000 (23.05.2024), Καθημερινή — €790.000 (09.04.2024).
- Ανταγωνισμός: ΕΠΑΝ — Απόφαση/Πρόστιμα €41,76εκ. (22.12.2023), ekathimerini.
- Έρευνες: Reporters United — «Minotaur» (11.2024).
