Σε μια εποχή μεταβαλλόμενων γεωπολιτικών ισορροπιών, ο στρατηγικός σχεδιασμός πολλών χωρών περιλαμβάνει δημιουργικές ασκήσεις για την εκμετάλλευση της θέσης τους στον κόσμο ως όπλο. Ενώ η Ρωσία και η Κίνα έχουν σημειώσει μέτρια επιτυχία σε αυτό το παιχνίδι, οι προσπάθειες της Αμερικής έχουν ήδη γυρίσει μπούμερανγκ.
Η Ρωσία πίστευε ότι η ενεργειακή εξάρτηση θα ανάγκαζε την Ευρώπη να αποδεχθεί την εισβολή της στην Ουκρανία το 2022, και αυτή η εκτίμηση ήταν εν μέρει σωστή: η Ευρώπη δυσκολεύεται να απογαλακτιστεί από το ρωσικό πετρέλαιο. Επιπλέον, οι ενεργειακές συμφωνίες βρίσκονται στον πυρήνα των βελτιωμένων σχέσεων της Ρωσίας με την Ινδία και την Κίνα, παρέχοντας τη οικονομική βάση για έναν νέο αντι-αμερικανικό συνασπισμό.
Η Κίνα βρίσκεται σε εξίσου ισχυρή θέση, λόγω του ελέγχου της σε στρατηγικά πρώτα υλικά και την επεξεργασία τους, ιδιαίτερα των σπάνιων γαιών και άλλων κρίσιμων ορυκτών. Το γάλλιο και το γερμάνιο είναι βασικά συστατικά όχι μόνο σε τεχνολογίες «πράσινης» ενέργειας, αλλά και σε LED, οπτικές ίνες και υψηλής απόδοσης ηλεκτρονικές συσκευές. Και το αντιμόνιο, που επίσης προέρχεται κυρίως από την Κίνα, είναι κρίσιμο για εξοπλισμό υψηλής απόδοσης και ως υλικό καθυστέρησης φωτιάς.
Απαντώντας στην ανακοίνωση του Αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για τους δασμούς της «Ημέρας της Απελευθέρωσης» τον Απρίλιο, η Κίνα επέβαλε νέους περιορισμούς σε επτά επιπλέον σπάνιες γαίες: σαμάριο, γαδολίνιο, τέρβιο, δυσπρόσιο, λουτέσιο, σκάνδιο και ύττριο. Έχοντας δείξει προηγουμένως μικρή επίγνωση της σημασίας τους, η κυβέρνηση Τραμπ αναγκάστηκε να υποχωρήσει σχεδόν αμέσως σε πολλούς τομείς του εμπορικού της πολέμου.
Σύμφωνα με το Project Syndicate οι ΗΠΑ προσπαθούν να μιμηθούν τις ρωσικές και κινεζικές στρατηγικές, αυξάνοντας την παραγωγή ενέργειας και διοχετεύοντας δημόσιο χρήμα στην ανάπτυξη της παραγωγής σπάνιων γαιών. Ωστόσο, και οι δύο προσπάθειες παρουσιάζουν προβλήματα.
Τραμπικός κρατισμός
Παρά το γεγονός ότι η βραχυπρόθεσμη παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου μπορεί να έχει αυξηθεί, η μακροπρόθεσμη ανάπτυξη θα απαιτήσει νέες επενδύσεις σε γεωτρήσεις και αγωγούς. Ωστόσο, με το οριακό κόστος της «καθαρής ενέργειας» να συνεχίζει να μειώνεται ραγδαία, οι ενεργειακές εταιρείες είναι συνετά απρόθυμες να αφιερώσουν πόρους στα ορυκτά καύσιμα. Αυτό σημαίνει ότι η τρέχουσα προσπάθεια των ΗΠΑ θα είναι μάλλον παροδική.
Η ανάπτυξη των σπάνιων γαιών είναι πιο εφικτή, αλλά θα χρειαστεί χρόνο. Από τη δεκαετία του 1960 έως τη δεκαετία του 1990, το ορυχείο Mountain Pass στη νότια Καλιφόρνια ήταν σημαντική παγκόσμια πηγή σπάνιων γαιών. Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες, διάφοροι Αμερικανοί επιχειρηματίες που εισήλθαν σε αυτόν τον τομέα κατέληξαν σε πτώχευση.
Η νεότερη αμερικανική εταιρεία σπάνιων γαιών, η MP Materials, ξεκίνησε το 2017 και πλέον εξασφάλισε το μέλλον της, δίνοντας στο Πεντάγωνο συμμετοχή 400 εκατομμυρίων δολαρίων, σε συνδυασμό με εγγύηση αγοράς για ό,τι εξορύσσει. Αλλά ενώ ο τραμπικός κρατισμός μπορεί να αποτρέψει μελλοντική πτώχευση, δεν μπορεί να κάνει θαύματα. Η κύρια επένδυση της MP, η εγκατάσταση 10X Facility, δεν θα αρχίσει να παράγει πριν το 2028 ή αργότερα.
Έτσι, στην απελπισία της να κάνει κάτι άμεσα αποτελεσματικό, η κυβέρνηση Τραμπ στράφηκε προς το πιο προφανές και ευρέως συζητημένο εργαλείο: το δολάριο. Πίσω στη δεκαετία του 1960, ο τότε υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας, Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εσταίν, είχε διαμαρτυρηθεί διάσημα ότι η παγκόσμια πρωτοκαθεδρία του δολαρίου έδινε στην Αμερική ένα «υπερβολικό προνόμιο» στην παγκόσμια οικονομία. Τώρα, ο Τραμπ φαίνεται να θέλει να δοκιμάσει τα όρια αυτού του προνομίου, ενώ ταυτόχρονα επιδιώκει άλλες προτεραιότητες (όπως η απειλή προς την ανεξαρτησία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ) που το υπονομεύουν.
Το δολάριο στο επίκεντρο του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος
Υπάρχει μια μακρά παράδοση στην εξέταση των ποικίλων, και επισφαλών, ρόλων των διεθνών νομισμάτων με την πάροδο του χρόνου. Στις πρώτες φάσεις της μακράς ανόδου της βρετανικής λίρας, ο Walter Bagehot, ο συντάκτης του 19ου αιώνα της εφημερίδας The Economist, έγραψε ότι ο «σύντομος και ακριβέστερος τρόπος περιγραφής» του βρετανικού χρηματοπιστωτικού συστήματος ήταν να το αποκαλέσει «μακράν ο μεγαλύτερος συνδυασμός οικονομικής δύναμης και οικονομικής ευαισθησίας που έχει δει ποτέ ο κόσμος».
Το ίδιο επιχείρημα μπορεί να εφαρμοστεί και στο δολάριο των ΗΠΑ σήμερα. Όπως αναφέρει σαφώς μια πρόσφατη έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, το δολάριο βρίσκεται αναμφισβήτητα στο επίκεντρο του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Ωστόσο, το εμπόριο και τα χρηματοοικονομικά κινούνται με διαφορετικές ταχύτητες, καθώς το πρώτο εξαρτάται από την ανταλλαγή προϊόντων, ενώ το δεύτερο είναι απλώς μια πλατφόρμα. Αν μια χρηματοπιστωτική πλατφόρμα αντιμετωπίσει προβλήματα, μπορεί να αντικατασταθεί. Σημαντικά ήδη πραγματοποιηθέντα κόστη δεν εμπόδισαν τη Γένοβα, την Αμβέρσα ή το Άμστερνταμ να χάσουν τις θέσεις τους ως παγκόσμια χρηματοπιστωτικά κέντρα.
Επιπλέον, είναι ευκολότερο και πολύ ταχύτερο για άλλες χώρες να αναπτύξουν εναλλακτικές λύσεις στο δολάριο, παρά για την Αμερική να δημιουργήσει ξαφνικά τη δική της βιομηχανία σπάνιων γαιών. Αρκεί να ανοίξετε τα μάτια σας για να δείτε νομίσματα που δεν επιβαρύνονται με τεράστια δημοσιονομικά προβλήματα, υψηλά ελλείμματα και ανεξέλεγκτα επίπεδα χρέους.
Θυμηθείτε την πρωτοβουλία Libra του Facebook, που επιχειρήθηκε σε έναν πολύ πιο σταθερό κόσμο, με στόχο την κυκλοφορία ενός νομίσματος βασισμένου σε blockchain, δεμένου με ένα καλάθι άλλων νομισμάτων. Παρόλο που αυτή η προσπάθεια αντιμετώπισε αμέσως αντίσταση από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν υπήρχαν τεχνικά εμπόδια για την υλοποίησή της. Ενώ στο παρελθόν οι εναλλακτικές λύσεις στο δολάριο – όπως το ευρώ ή το γουάν – φαινόντουσαν απίθανες, το blockchain καθιστά δυνατό το παλιό όνειρο ενός παγκόσμιου νομίσματος.
Για να είμαστε ακριβείς, η κυβέρνηση Τραμπ πιστεύει ότι τα stablecoins που είναι εξασφαλισμένα έναντι του αμερικανικού δολαρίου θα αυξήσουν τη ζήτηση για έντοκα γραμμάτια και ομόλογα του αμερικανικού Δημοσίου, επιτρέποντας έτσι στις ΗΠΑ να εξυπηρετούν ευκολότερα το τεράστιο εθνικό τους χρέος. Όμως, παρόλο που σχεδόν όλα τα stablecoins είναι πράγματι συνδεδεμένα με το δολάριο, θα αρκούσε μία μόνο χρηματοπιστωτική κρίση στις ΗΠΑ – ή ακόμη και απλώς η υπόνοια μιας τέτοιας – για να δημιουργηθεί ώθηση προς νομίσματα συνδεδεμένα με ένα καλάθι άλλων ισχυρών νομισμάτων (όπως το αυστραλιανό, το καναδικό και το δολάριο Χονγκ Κονγκ, η νορβηγική και η σουηδική κορόνα, καθώς και το ελβετικό φράγκο). Ένας ευφάνταστος εκδότης ενός νέου συνθετικού νομίσματος θα μπορούσε ακόμη και να προσθέσει κάποιες καθαρά κρυπτονομισματικές μονάδες, και σχεδόν σίγουρα θα συμπεριλάμβανε επίσης το πιο διαχρονικό νομισματικό στήριγμα του κόσμου: τον χρυσό.
Σε κάθε περίπτωση, ο Τραμπ είναι ανυπόμονος να επιβάλει τον ρόλο της Αμερικής στον κόσμο. Του αρέσουν τα γρήγορα αποτελέσματα και περιφρονεί τους «χαμένους». Όμως, παρά την αφθονία ταλέντου και ευρηματικότητας που διαθέτει η χώρα, έχει διαλέξει μια μάχη που δύσκολα θα κερδίσει. Ο αυξανόμενος κίνδυνος για τον παγκόσμιο ρόλο του δολαρίου θα φροντίσει γι’ αυτό, καταλήγει το άρθρο.
