Η τιμή του χρυσού δεν σταματάει να σπάει τα ρεκόρ το ένα μετά το άλλο και το ερώτημα είναι πλέον τι σηματοδοτεί η εξέλιξη αυτή για την παγκόσμια οικονομία. Είναι άλλη μια κερδοσκοπική φούσκα, ένα καμπανάκι για επερχόμενη οικονομική καταστροφή ή μήπως πρόκειται για μια ιστορική αλλαγή και είσοδο σε ένα νέο διεθνές νομισματικό σύστημα που θα βασίζεται στο πολύτιμο μέταλλο;
Η τιμή του χρυσού έχει εκτοξευθεί σε νέα ιστορικά υψηλά, ξεπερνώντας τα 4.000 δολάρια ανά ουγγιά για πρώτη φορά στην ιστορία πριν λίγες ημέρες.
Η ζήτηση αυξάνεται διαρκώς τα τελευταία χρόνια και ανεβάζει τις τιμές, επειδή αγοράζουν μαζικά οι κεντρικές τράπεζες, αλλά και επενδυτές σε όλο τον κόσμο.
Τα τρία τελευταία χρόνια οι κεντρικές τράπεζες έχουν αγοράσει περισσότερους από 1.000 τόνους χρυσού ετησίως, με τις αγορές το 2024 να φτάνουν τους 1.045 τόνους αξίας περίπου 96 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Αυτός ο ρυθμός είναι διπλάσιος από τον μέσο όρο της περιόδου 2010-2021 που ήταν 481 τόνοι ετησίως.
Η Κίνα πρωταγωνιστεί σε αυτή την τάση, με τη Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας να αυξάνει συνεχώς τα αποθέματά της. Σημαντικές αγορές κάνει επίσης η Πολωνίας, η Ινδία και η Τουρκία.
Το φαινόμενο αυτό είχε καταγραφεί τα τελευταία χρόνια, ιδίως μετά το πάγωμα των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων το 2022, καθώς αρκετές κεντρικές τράπεζες επιτάχυναν τις αγορές χρυσού για να διασφαλιστούν σε περίπτωση μελλοντικών ανατροπών και ανάλογων κυρώσεων.
Η χρυσοφιλία των κεντρικών τραπεζών εντάθηκε μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ και την αβεβαιότητα για τις συνέπειες που θα έχουν οι οικονομικές πολιτικές του στο δολάριο.
Οι δασμοί Τραμπ
Οι δασμοί Τραμπ, όμως αλλά και οι επιθέσεις του στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, τη στιγμή που η χώρα είναι υπερχρεωμένη και το Κράτος έχει ελλείμματα, δημιούργησαν ένα νέο είδος αβεβαιότητας.
Οι επενδυτές σε όλο τον κόσμο δεν μπορούν να είναι πλέον σίγουροι για το τι ακριβώς θα συμβεί με το δολάριο και τα αμερικανικά ομόλογα. Και τα δύο αυτά περιουσιακά στοιχεία είναι ο βασικός κορμός της παγκόσμιας αγοράς και των συναλλαγών, ενώ το αμερικανικό νόμισμα είναι το βασικό διεθνές αποθεματικό μέσο.
Εάν υπάρχουν φόβοι ότι οι πολιτικές Τραμπ και τα κρατικά ελλείμματα θα τροφοδοτήσουν τύπωμα δολαρίων, το τελευταίο θα χάνει σε πραγματική αξία και οι κεντρικές τράπεζες, αλλά και οι επενδυτές αναζητούν άλλα αποθεματικά μέσα.
Εκεί μπαίνει στην εξίσωση ο χρυσός, διότι και τα άλλα νομίσματα… δεν αισθάνονται και αυτά πολύ καλά. Το ευρώ που υποτίθεται ότι είναι το δεύτερο διεθνές αποθεματικό νόμισμα, συνδυάζεται με την γεωπολιτική ανυπαρξία της Ευρωζώνης, ενώ τα νομίσματα της Κίνας και των χωρών Brics αντιπροσωπεύουν πολύ μικρά ποσοστά στο διεθνές εμπόριο, τις συναλλαγές και τις επενδύσεις.
Είναι δηλαδή μια παγκόσμια κρίση εμπιστοσύνης στα νομίσματα όλων των μεγάλων οικονομιών, οπότε η μόνη αξιόπιστη εναλλακτική επιλογή είναι ο χρυσός.
Αυτό φαίνεται και στο μερίδιο του αμερικανικού δολαρίου στα παγκόσμια συναλλαγματικά αποθέματα, το οποίο έχει μειωθεί από άνω του 70% που ήταν το 2000 σε περίπου 58% το 2025.
Επίσης, για πρώτη φορά από το 1996, οι κεντρικές τράπεζες κατέχουν περισσότερο χρυσό παγκοσμίως από αμερικανικά κρατικά ομόλογα.
Την ίδια στιγμή ο χρυσός έχει αναδειχθεί ως το δεύτερο μεγαλύτερο αποθεματικό περιουσιακό στοιχείο παγκοσμίως, φτάνοντας στο 19% και ξεπερνώντας το ευρώ που πέφτει στο 16%.
Η Goldman Sachs εκτιμά ότι εάν το 1% των ιδιωτικών κεφαλαίων που επενδύονται σήμερα στην αγορά αμερικανικών κρατικών ομολόγων ανακατευθυνθεί στον χρυσό, οι τιμές του πολύτιμου μετάλλου θα μπορούσαν να πλησιάσουν τα 5.000 δολάρια ανά ουγγιά. Σε περίπτωση δεν που διακυβευτεί η ανεξαρτησία της Fed, η τιμή θα μπορούσε να φτάσει ακόμη υψηλότερα επίπεδα.
Το μήνυμα της παγκόσμιας αγοράς
Το μήνυμα δηλαδή της παγκόσμιας αγοράς είναι ότι η εμπιστοσύνη στο δολάριο υποχωρεί, αλλά το ευρώ δεν μπορεί να καλύψει το κενό, ενώ η Κίνα και οι υπόλοιποι είναι πολύ μακριά ακόμα από το να αποτελέσουν εναλλακτική.
Οπότε ο χρυσός εξελίσσεται σήμερα στο δεύτερο αποθεματικό «νόμισμα».
Ορισμένοι οικονομολόγοι, μάλιστα, δεν αποκλείουν ότι η τρέχουσα τάση μπορεί να είναι μια πρόγευση για επιστροφή σε κάποια μορφή νομισματικού συστήματος με βάση το χρυσό, κάτι σαν το σύστημα που ίσχυε μετά τον πόλεμο και μέχρι το 1971, όταν ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον κατάργησε την ανταλλαξιμότητα του δολαρίου με το χρυσό.
Από το 1944 έως το 1971, το διεθνές νομισματικό σύστημα βασιζόταν στο ότι το αμερικανικό δολάριο ήταν μετατρέψιμο σε χρυσό στην τιμή των 35 δολαρίων ανά ουγγιά για ξένες κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες. Όλα τα άλλα νομίσματα ήταν «δεμένα» σε σταθερή ισοτιμία με το δολάριο και κανείς δεν μπορούσε να τυπώνει νομίσματα ανεξέλεγκτα.
Ο Νίξον κατάργησε το σύστημα το 1971 και έκτοτε το παγκόσμιο σύστημα μπήκε σε περίοδο πληθωρισμού και εκρηκτικής ανόδου της χρηματοπιστωτικής σφαίρας και των χρηματιστηρίων.
Στην περίπτωση, όμως, που το διεθνές νομισματικό σύστημα οδηγηθεί σε κάποιου είδους σύνδεση με το χρυσό, θα προκύψει ακόμα μεγαλύτερη ζήτηση για χρυσό, αφού από το 1971 μέχρι σήμερα η αναλογία παγκόσμιου χρήματος προς διαθέσιμα αποθέματα χρυσού έχει πολλαπλασιαστεί. Πριν από τη δεκαετία του 1970, ο χρυσός αντιστοιχούσε σε πάνω από 75% των αποθεμάτων κεντρικών τραπεζών. Εάν οι κεντρικές τράπεζες συνεχίσουν να συσσωρεύουν αποθέματα και ο χρυσός αποκτήσει αναβαθμισμένο ρόλο, η ζήτηση θα αυξάνεται διαρκώς οδηγώντας και την τιμή ψηλότερα.
Τα σενάρια
Βέβαια, όλα αυτά είναι πιθανότητες και σενάρια, και τίποτα δεν αποκλείει η ισορροπία στις ΗΠΑ να αποκατασταθεί, το ίδιο και η γεωπολιτική αβεβαιότητα και η τιμή του χρυσού να προσαρμοστεί ανάλογα προς τα κάτω.
Γι’ αυτό και κάποιοι αναλυτές προειδοποιούν ότι ο χρυσός βρίσκεται σε «υπεραγορασμένη» κατάσταση και θα μπορούσε να μπει σε διόρθωση 10-15%.
Όμως σχεδόν όλες οι προβλέψεις των επενδυτικών τραπεζών συγκλίνουν σε μακροχρόνια άνοδο του χρυσού.
Το άλλο βασικό συστατικό για το ράλι του χρυσού είναι η οικονομική, διπλωματική και γεωπολιτική αβεβαιότητα, η οποία υπό κανονικές συνθήκες ωφελεί το δολάριο, που είναι το νούμερο ένα καταφύγιο ασφαλείας, αλλά λόγω της «απο-αμερικανοποίησης» και της «απο-δολαριοποίησης», ένα μέρος της ζήτησης διοχετεύεται στο πολύτιμο μέταλλο.
Οι κρίσεις των τελευταίων 30 ετών δείχνουν το ρόλο του χρυσού ως ασφαλούς καταφυγίου. Ο χρυσός παρουσίασε εντυπωσιακή απόδοση 167,29% μετά τη φούσκα Dot-com και 69,36% μετά την Μεγάλη Ύφεση.
Ωστόσο, η απόδοσή του δεν είναι ομοιόμορφη σε όλες τις κρίσεις – για παράδειγμα, σημείωσε αρνητικές αποδόσεις μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001.
Κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, ο χρυσός αρχικά έπεσε κατά 33% σε επτά μήνες λόγω της ανάγκης για ρευστότητα. Ωστόσο, στη συνέχεια εκτοξεύθηκε κατά 166% σε λιγότερο από τρία χρόνια, φτάνοντας από περίπου 730 δολάρια τον Οκτώβριο του 2008 σε 1.300 δολάρια τον Οκτώβριο του 2010.
Η κρίση χρέους της Ευρωζώνης 2010-2012 ώθησε τον χρυσό σε νέο ονομαστικό υψηλό περίπου 1.825 δολαρίων τον Αύγουστο του 2011.
