Στις 6 Οκτωβρίου έλαβε χώρα στο Μπρντο της Σλοβενίας μια ακόμη Σύνοδος Κορυφής ΕΕ- Δυτικών Βαλκανίων. Τα αποτελέσματα ήταν για μια ακόμη φορά μηδαμινά. Η Διακήρυξη μιλάει για ‘ενταξιακή διαδικασία’ και ‘διαδικασία διεύρυνσης’ χωρίς όμως να υπάρχει στο κείμενο η λέξη ένταξη ως τελικός προορισμός. ‘Έτσι, η ίδια η Ευρωπαϊκή προοπτική παραμένει μια ασαφής έννοια, χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο, ενώ για να καλυφθεί η απουσία προόδου, η έμφαση δίδεται κυρίως στις χρηματοδοτήσεις της ΕΕ προς τα Βαλκάνια, όπως το Οικονομικό και Επενδυτικό σχέδιο που αφορά 30 δις ευρώ για την περιοχή (9 δις σε χορηγίες και 20δις σε επενδύσεις).
Κατά βάση, η Σύνοδος είναι μια ακόμη απογοήτευση για τα Βαλκάνια, η οποία απλώς επανεπιβεβαίωσε τα εμπόδια που διαρκώς τίθενται στην προσέγγιση της περιοχής με την ΕΕ. Όμως, σήμερα δεν είναι πλέον μόνο χώρες όπως η Κίνα, η Ρωσία ή η Τουρκία που επωφελούνται από την αδιαφορία της ΕΕ για την περιοχή. Τα Δυτικά Βαλκάνια κινδυνεύουν να γίνουν έρμαιο στα χέρια αντιφιλελεύθερων ηγεσιών εντός της ΕΕ, όπως είναι η περίπτωση της Ουγγαρίας, της οποίας η επιρροή μέσω του Επιτρόπου της που έχει αναλάβει το χαρτοφυλάκιο της Διεύρυνσης, του Όλιβερ Βάρελι, είναι πολύ μεγάλη. Χαρακτηριστική η στήριξη του σε αντιφιλελεύθερες πρακτικές του Αλεξάντερ Βούτσιτς της Σερβίας, στη βάση των στενών σχέσεων Βουδαπέστης- Βελιγραδίου.
Η απουσία ενδιαφέροντος για τα Βαλκάνια στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες σε συνδυασμό με τις φυγόκεντρες δυνάμεις εντός της Ένωσης καθιστά όλη τη διαδικασία εξαιρετικά επισφαλή.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί και δεν πρέπει να γίνουν ενδιάμεσα βήματα που να δείχνουν ότι παρά τα προβλήματα η ΕΕ είναι ακόμη παρούσα. Η κατάργηση των θεωρήσεων για το Κόσοβο, μόνη περιοχή στα δυτικά Βαλκάνια που ακόμη υποχρεούται σε βίζα, ή η άρση του βέτο της Βουλγαρίας για την έναρξη διαπραγματεύσεων με τη Βόρεια Μακεδονία είναι αναγκαία βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Και εδώ υπεισέρχεται η ευθύνη της χώρας μας: δυστυχώς, αντί να αναλάβει πρωτοβουλίες για την εκτόνωση της κρίσης και την επίλυση της διαφοράς της Βουλγαρίας με τη Βόρεια Μακεδονία, η Ελληνική Κυβέρνηση κρύβεται πίσω από τη Σόφια, ώστε να μην προωθήσει την κύρωση στην Ελληνική Βουλή των τριών μνημονίων συνεργασίας με τη βόρεια χώρα.
Όμως τόσο η καθυστέρηση αυτή, όσο και η ατόνηση των επιτροπών για τα σήματα και τα σχολικά βιβλία πλήττουν πρωτίστως τη χώρα μας. Εμείς έχουμε ενδιαφέρον να αλλάξουν τα βιβλία που εμπεριέχουν αλυτρωτικές αναφορές, εμείς έχουμε κάθε λόγο να επέλθει συμφωνία στο θέμα των εμπορικών σημάτων. Με τη στάση αυτή, φυσικά μειώνεται και η πίεση για εφαρμογή της συμφωνίας στην άλλη πλευρά η οποία θυμάται κατά διαστήματα την παλιά «μακεδονική» ρητορική.
Όταν η Κυβέρνηση ζητά την κατά γράμμα εφαρμογή της συμφωνίας των Πρεσπών από τα Σκόπια πρέπει να αντιλαμβάνεται ότι την ίδια υποχρέωση έχει και η Αθήνα. Είναι ανεπίτρεπτο να κουνάμε το δάκτυλο στην άλλη πλευρά όταν εμείς κωλυσιεργούμε και δεν εφαρμόζουμε τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το κείμενο της συμφωνίας.
Η Ελλάδα με την Σύνοδο κορυφής στην Θεσσαλονίκη το 2003 υπήρξε πρωτοπόρος στην προσέγγιση των Δυτικών Βαλκανίων με την Ένωση. Ως κράτος της περιοχής γνωρίζουμε περισσότερο από κάθε άλλον το διακύβευμα αλλά και τους κινδύνους της μη ένταξης. Μετά από χρόνια που είμασταν μέρος του προβλήματος γίναμε μέρος της λύσης με κορωνίδα της κομβικής σημασίας Συμφωνία των Πρεσπών. Σήμερα η χώρα οφείλει να πάρει πρωτοβουλίες, να κλείσει τις τελευταίες εκκρεμότητες με τη Βόρεια Μακεδονία και να λειτουργήσει ως έντιμος διαμεσολαβητής για τα ανοιχτά μέτωπα στα Βαλκάνια: Βουλγαρία- Βόρεια Μακεδονία, Σερβία- Κόσοβο, αλλά και να πιέσει για την έναρξη των διαπραγματεύσεων με Αλβανία και Βόρεια Μακεδονία. Πρέπει να σταματήσουμε να χαρίζουμε τους βόρειους γείτονες μας στην Τουρκία που είναι πανταχού παρούσα στην περιοχή και εκμεταλλεύεται κάθε απουσία και κάθε λάθος μας.
Πέρα από τα μεγάλα λόγια και τους υψηλούς τόνους, υπάρχουν τα μικρά αλλά σημαντικά έργα για το μέλλον της περιοχής. Αυτό έχουν ανάγκη τα Βαλκάνια, αυτό περιμένουν από την Ελλάδα.
(Η Μαριλένα Κοππά είναι Αναπλ. Καθηγήτρια Πάντειο Πανεπιστήμιο, Μέλος ΔΣ του ΙΔΙΣ)