Δίχως αμφιβολία οι ιστορικοί του μέλλοντος που θα ασχοληθούν με την πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης θα σταθούν και στην πολιτική ορθότητα των εμπλεκομένων που επιμένουν να είναι διακηρυκτικά αισιόδοξοι όταν όλα δείχνουν ότι οι κρίσεις δεν είναι ευκαιρία.
Όταν η μια κρίση συσσωρεύεται πάνω στην άλλη όταν παγιώνονται αγεφύρωτες προσεγγίσεις για την δημοσιονομική πειθαρχία, την κοινή άμυνα και την ασφάλεια, την ενεργειακή στρατηγική, την Διεύρυνση αλλά και την πρόκληση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών τότε μιλάμε για συνολική κρίση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Μια συνολική κρίση που θέτει το ερώτημα όχι αν θα προχωρήσει η εμβάθυνση και η ενίσχυση της συνοχής αλλά αν θα αρχίσει η αποδόμηση των κεκτημένων της ευρωπαϊκής ενοποίησης από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης το 1957 μέχρι και σήμερα.
Η ενδεχόμενη αποδόμηση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης δεν αναφέρεται ούτε σε νέες αποχωρήσεις στα χνάρια του Brexit ούτε σε διάσπαση της Ε.Ε αλλά στην σταδιακή μετατροπή της Ένωσης σε Φόρουμ διαχείρισης μιας Ενιαίας Αγοράς και ενός Κοινού Νομίσματος.
Έτσι η μελλοντική Ε.Ε όχι μόνον δεν θα έχει δυναμική ομοσπονδιακής μετεξέλιξης αλλά μάλλον θα θυμίζει τις εναλλασσόμενες ισορροπίες και συμμαχίες των Μεγάλων Δυνάμεων από το Συνέδριο της Βιέννης το 1815 μέχρι την έκρηξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου το 1914.
Τα ιστορικά προηγούμενα βρίθουν με πιο χαρακτηριστικό αυτό της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους η οποία σταδιακά έχανε την συνοχή της με την ενίσχυση των συστατικών της κρατών και κρατιδίων μέχρι που έμεινε ως ένα κέλυφος χωρίς περιεχόμενο.
Η πρώτη προειδοποίηση ότι μετά τα κοσμογονικά γεγονότα του 1989-91 τίποτε δεν ήταν πλέον όπως πριν ήταν η πορεία προς την Σύνοδο Κορυφής του Μάαστριχτ τον Δεκέμβριο του 1991 με προεδρεύουσα της τότε Ευρωπαϊκής Κοινότητας των 12 την Ολλανδία.
Από τις αρχές Ιουλίου του 1991 η Γερμανία των Κολ και Γκένσερ πίεζε εκβιαστικά τους υπολοίπους εταίρους της να αναγνωρίσουν την απόσχιση της Σλοβενίας και της Κροατίας από την Γιουγκοσλαβία μια πίεση που συνοδευόταν από τα μήνυμα ότι χωρίς το παραπάνω βήμα η αίσια έκβαση του Μάαστριχτ δεν μπορεί να είναι δεδομένη.
Όπως τότε συνηθιζόταν ένας Γαλλογερμανικός συμβιβασμός τον Οκτώβριο ικανοποίησε τους Κολ-Γκένσερ , ένας συμβιβασμός που ο τότε ΥΠΕΞ της Ολλανδίας χαρακτήρισε ως Γαλλογερμανική Πειρατεία στην Προεδρία της Κοινότητας.
Δεύτερο σοκ ήταν η Σύνοδος Κορυφής της Νίκαιας τον Δεκέμβριο του 2000 όπου καταγράφηκε η μετωπική σύγκρουση Γαλλίας –Γερμανίας για την διαδικασία λήψης αποφάσεων με το Παρίσι να ζητά ενισχυμένο ποσοστό ψήφων για την Ισπανία και την μέλλουσα να ενταχθεί Πολωνία προφανώς για να εξισορροπήσει το βάρος της Γερμανίας και των συμμάχων της.
Τρίτο σοκ την Άνοιξη του 2005 η απόρριψη της Συνταγματικής Συνθήκης στα δημοψηφίσματα της Γαλλίας και της Ολλανδίας με την μινιμαλιστική Συνθήκη της Λισσαβόνας λίγα χρόνια αργότερα να μην μπορεί να επαρκέσει για την διαχείριση της ένταξης 10 νέων χωρών μελών στην Σύνοδο Κορυφής της Κοπεγχάγης τον Δεκέμβριο του 2002.
Σοκ υπήρξε και η διάσπαση της Ε.Ε την Άνοιξη του 2003 εν όψει της επικείμενης εισβολής των ΗΠΑ στο Ιράκ.
Η πιο σημαντική όμως διάψευση της παραδοχής ότι η ολοκλήρωση προχωρά αν δεν επιταχύνεται μέσω κρίσεων ήταν η έκρηξη της Παγκόσμιας Χρηματοπιστωτικής Κρίσης του 2008 και στην συνέχεια η έναρξη της Κρίσης στην Ευρωζώνη την Άνοιξη του 2010.
Ακολούθησε η ολέθρια συμφωνία Μέρκελ –Σαρκοζί στην Ντοβίλ τον Οκτώβριο του 2010 που βύθισε την Ευρωζώνη στην αβεβαιότητα με την λύση να την δίνει τον Ιούλιο του 2012 ο Ντράγκι λέγοντας αυτό που δεν τολμούσαν να πουν οι πολιτικές ηγεσίες δηλαδή ότι θα γίνει ότι είναι αναγκαίο για την σωτηρία του κοινού νομίσματος.
Σήμερα μετά από δέκα χρόνια δημοσιονομικής περιοριστικής πολιτικής και στην σκιά της Πανδημίας από τις αρχές του 2020 και παρά την επικείμενη κυβερνητική αλλαγή στην Γερμανία το συνολικό βραχυκύκλωμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης αποτυπώνεται από την μια Σύνοδο Κορυφής ως την άλλη. Με κείμενα συμπερασμάτων μάλιστα που αποτυπώνουν μια λογική αντισταθμιστικών και συμψηφιστικών παζαριών μιας Ε.Ε η οποία αργά αλλά σταθερά θα χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο α λα καρτ και κατά περίπτωση από τα κράτη-μέλη τα οποία θα περιχαρακώνονται είτε σε εθνικές στρατηγικές , είτε σε περιφερειακές συμμαχίες και συσπειρώσεις κατά το πρότυπο της Τετράδας του Βιζεγκραντ.
Το μεγάλο και πολυδιαφημισμένο στοίχημα των Κολ-Μιτεράν ότι οι ανατροπές του 1989-91 θα είναι διαχειρίσιμες μέσα από την πρόσω ολοταχώς επιτάχυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης τριάντα χρόνια μετά προβάλλει να έχει διαψευσθεί…
(Ο Γιώργος Καπόπουλος είναι δημοσιογράφος-διεθνολόγος)