Ο τίτλος του συγκεκριμένου άρθρου δεν ενέχει κάποια πρωτοτυπία αφού έχει ξαναδιατυπωθεί εμπνευσμένοι όλοι μας από το βιβλίο-τομή της ιστορικού Έλλης Σκοπετέα «Η Δύση της Ανατολής», που μιλά για την κατάσταση στην Ελλάδα στο τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ωστόσο, χρησιμοποιείται για κείμενα όπως το παρόν για να αναρωτηθούμε αν τελικά είμαστε ευρωπαίοι, βαλκάνιοι, μεσόγειοι, ανατολίτες ή όλα αυτά μαζί. Μια αναρώτηση πάνω σε έναν εσωτερικό ψυχολογικό πολιτισμικό «εμφύλιο» για το πού τελικά ανήκουμε. Στη Δύση ή Την Ανατολή. Στο σημείο αυτό να υπενθυμίσουμε ότι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε δηλώσει στη Βουλή το περιβόητο «Ανήκομεν εις την Δύσιν» με τον Ανδρέα Παπανδρέου να του απαντάει το επικό «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες», αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία για διαφορετικό ζήτημα.
Δική μας αφορμή αποτέλεσε το γεγονός ότι ο υπουργός Επικρατείας και νούμερο 2 της κυβέρνησης κος Άκης Σκέρτσος δήλωσε, μεταξύ άλλων, την προηγούμενη εβδομάδα θέλοντας να δικαιολογήσει την απόκλιση του εμβολιαστικού προγράμματος ότι «ανήκουμε στον βαλκανικό χώρο όπου τα ποσοστά εμβολιασμού είναι τα μισά από ότι είναι στη χώρα μας» και σε σχέση με την επιτυχία της Πορτογαλίας ότι «η Ελλάδα είναι μεταξύ ανατολής και δύσης, η Πορτογαλία ανήκει στη Δυτική Ευρώπη». Όπως είναι φυσικό η δήλωση πυροδότησε αντιδράσεις και πολλοί αναλυτές μίλησαν για ζήτημα ταυτοτήτων, που διαπερνά οριζόντια την κοινωνία και τα κόμματα. Η κυβέρνηση με το προφίλ του εκσυγχρονισμού που όμως δεν μπορεί να τα βάλει με την εκκλησία και ο ΣΥΡΙΖΑ που εμφανίζεται με αντικληρικαλιστικό λόγο και ταυτόχρονα «κλείνει» το μάτι στους αντιεμβολιαστές.
Κατά τη γνώμη μας, όλες αυτές οι αναλύσεις που καταχρηστικά θα λέγαμε ότι εμπεριέχουν ψήγματα της θεωρίας της σύγκρουσης των πολιτισμών ή μια παρωχημένη για το 2021 ερμηνευτική αντίληψη που λέει ότι περάσαμε 400 χρόνια οθωμανικής κυριαρχίας, προσπερνούν κάτι πολύ σημαντικό, που αποτελεί το κοινό επιχείρημα των ηγετών των δυτικών χωρών το τελευταίο διάστημα. Ότι, δηλαδή, αυτή είναι «η πανδημία των ανεμβολίαστων». Άρα, και βγάζοντας ένα «αφελές» συμπέρασμα, ούτε ο Τζο Μπάιντεν έχει πρόβλημα πολιτισμικής ταυτότητας, ούτε η γερμανική κοινωνία σε σχέση με το αν ανήκει στη Δύση ή την Ανατολή. Από τη στιγμή μάλιστα που ο όρος χρησιμοποιείται ως ταύτιση, για να μην πούμε μίμηση, από το δυτικό κόσμο, τότε γιατί θέτουμε μόνοι μας ζητήματα πολιτισμικών ταυτοτήτων.
Ο Μαρκ Μαζάουερ στο βιβλίο του «Κυβερνώντας τον κόσμο:η ιστορία μιας ιδέας», έγραφε ότι«οι πολιτικοί εκπρόσωποί μας… συζητούν για μεταρρυθμίσεις και κάνουν μεγαλεπήβολες δηλώσεις για παγκόσμιους στόχους, οι περισσότεροι από τους οποίους μένουν στα χαρτιά… Συνεχίζουν να μεταβιβάζουν την εξουσία σε ειδήμονες και ιδιοτελείς αυτορρυθμιζόμενους φορείς στο όνομα της αποτελεσματικής παγκόσμιας διακυβέρνησης, ενώ τους παρατηρεί ένα σκεπτικιστικό και αποξενωμένο κοινό». Και αυτό το σκεπτικιστικό και αποξενωμένο κοινό είναι που καταφεύγει απογοητευμένο γιατί κανείς δεν ασχολείται μαζί του, ανεξαρτήτως του ζητήματος των παγκόσμιων κοινών στόχων, σε συνωμοσιολογικές θεωρίες, ανορθολογικές προσεγγίσεις και λανθασμένες ερμηνείες των δικαιωμάτων τους.
Είναι λάθος, λοιπόν, σε αυτή τη φάση της πανδημίας να εργαλειοποιούμε έναν φαντασιακό ελληνικό εξαιρετισμό, μόνο για να δικαιολογήσουμε την ανεπάρκειά μας ή τη σταθερή μας πεποίθηση και βούληση για τη δική μας διακυβέρνηση. Οφείλουμε να αλλάξουμε ρότα, χωρίς πολωτικούς διχασμούς με έξυπνη επικοινωνία αλλά και με θεσμική στιβαρότητα. Τα ποσοτικά μηνύματα όπως ότι 1 στους 100.000 εμβολιασμένους πεθαίνει, ενώ για τους ανεμβολίαστους είναι το τρομακτικό 1 στους 9.000, πρέπει να ειπωθούν με ποιοτικό τρόπο και όχι με αποκλεισμούς και περιθωριοποιήσεις που θα επιβαρύνουν περαιτέρω την κατάσταση. Κι όλα αυτά χωρίς να ξεχνάμε την ενίσχυση του δημόσιου συστήματος υγείας με υλικοτεχνικές υποδομές και έμψυχο δυναμικό που θα αυξήσει την εμπιστοσύνη στην Πολιτεία…
Ο Δημήτρης Στεμπίλης είναι δημοσιογράφος και ιστορικός